دندان غریب افتاده است

مسئله سلامت و بهداشت دهان و دندان یکی از مسائل مهم و تاثیرگذار در زندگی همه افراد به‌شمار می‌رود، اما این مسئله در کشور ما اغلب مورد بی‌توجهی افراد قرار می‌گیرد به‌گونه‌ای‌که مدیریت آن، گاه از توانایی فرد خارج شده و حتی تاثیرات زیادی بر سلامت وی می‌گذارد.

 از طرفی هزینه‌های بالای دندانپزشکی و بیماری‌های مربوط به آن بسیار بالاست و به همین دلیل باید در این زمینه با اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه در جهت کاهش هزینه‌های آن قدم برداشت. در این گزارش از نظرات کارشناسی دکتر محمد بهناز، متخصص ارتودنسی و ناهنجاری‌های فکی و عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید‌بهشتی استفاده شده است. 

وضعیت کلی سلامت دندان و نقش دندانپزشکی در کشور

در کشور ما به‌ویژه در مناطق محروم و دور‌افتاده، رسیدگی به وضع سلامت دهان و دندان‌ها در حد پایینی است. بهناز در این ارتباط می‌گوید: در دندانپزشکی شاخصی به نام DMFT وجود دارد که نشان‌دهنده میزان دندان‌های پوسیده، پرشده و کشیده شده است. هر چه این شاخص کمتر باشد یعنی وضعیت سلامت دهان و دندان در آن جامعه بالاتر است. 

هم‌اکنون به دلیل درمان‌های پیشگیرانه وسیعی که به‌ویژه در کشورهای اروپایی (مثل فنلاند و سوئد) انجام شده این شاخص را در افراد زیر 30 سال به نزدیک صفر رساندند اما در برخی مناطق ایران حتی در افراد زیر 20سال این شاخص به‌شدت بالاست. وی در ادامه و در مورد راهکارهای موثر در این زمینه اضافه می‌کند: باید به سمت دندانپزشکی پیشگیری حرکت کنیم و با فرهنگ‌سازی درست به حفظ سلامت دندان‌ها کمک کنیم که این کار هم توسط بهداشت‌کاران دهان و دندان به‌خوبی قابل انجام است و به‌قول معروف علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. 

هزینه فعالیت‌های دندانپزشکی در ایران 

هزینه فعالیت‌های دندانپزشکی نه‌تنها در ایران بلکه در تمام دنیا بسیار متنوع است. عوامل زیادی در تعیین نرخ خدمات مختلف موثرند؛ از‌جمله خدمات مورد نیاز بیمار مثلا پرکردن یک دندان یا کشیدن یک دندان یا انجام ارتودنسی، انجام کار در بخش دولتی یا خصوصی، نوع مواد و لوازم مصرفی، مقدار مواد مصرفی برای بیمار، طول دوره درمان بیمار، میزان همکاری و مراقبت‌های بیمار و شاید درنهایت انصاف دندانپزشک را هم بتوان به این لیست افزود. 

این متخصص در مورد هزینه‌های دندانپزشکی در مراکز مختلف می‌افزاید: انجام درمان‌های دندانپزشکی در دانشکده‌های دندانپزشکی کمترین هزینه را دارد زیرا کار توسط دانشجویان انجام می‌شود که البته تحت نظارت اساتید است و بعد از آن در مراکز خیریه و دولتی و در‌نهایت در مطب‌های خصوصی در بالاترین قیمت قرار دارد که به‌طور متوسط حدود 5/1 تا دو برابر مراکز دولتی است، مثلا اگر هزینه جرمگیری کامل در دانشگاه حدود 20 تا 30 هزار تومان باشد در مراکز دولتی حدود 50 تا 70 هزار تومان و در مراکز خصوصی بسته به نظر دندانپزشک و میزان کار مورد نیاز 120 تا 200 هزار تومان قیمت دارد که البته باز هم ممکن است در مراکز خصوصی فراتر از این قیمت‌ها نیز اخذ شود که به نظر خارج از عرف است. 

دلیل هزینه‌های بالای دندانپزشکی در ایران 

هزینه‌های دندانپزشکی بالاست. اما دلیل این امر چیست؟ بهناز در این مورد می‌گوید: هزینه درمان‌های دندانپزشکی در تمام دنیا بالاست و این امر خاص کشور ما نیست. مهم‌ترین دلیل آن هم هزینه‌های مربوط به تجهیز مطب‌های دندانپزشکی، هزینه‌های وسایل لازم و مواد مصرفی است که در کشور ما با توجه به قوانین موجود برای واردات این مواد و وسایل، هزینه‌های لازم به‌شدت افزایش می‌یابد. 

بیمه دندانپزشکی در ایران نداریم

بحث حمایت‌های بیمه‌ای در زمینه سلامت جامعه نقش بسیار مهمی در کشورهای توسعه‌یافته دارد که در کشور ما در درجه اول به دلیل عدم انجام تعهدات شرکت‌های بیمه‌گر مشکلات زیادی در اغلب موارد برای پزشکان و نیز بیماران ایجاد می‌شود. به همین دلیل تمایل پزشکان برای همکاری با بیمه‌ها کاهش می‌یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی اضافه می‌کند: در طرح تحول نظام سلامت که به‌تازگی اجرایی شده زمینه‌های بهبود حمایت‌های بیمه‌ای فراهم شده است اما این امر بیشتر در حیطه مسائل پزشکی، در درمان‌های دندانپزشکی بعضی بیمه‌های خصوصی و بیمه شرکت‌های دولتی (برای کارمندان خود) فعال هستند اما عمومیت ندارند.

عدم تمایل شرکت‌های بیمه‌گر به بیمه خدمات دندانپزشکی شاید به دلیل هزینه‌های سنگین این درمان‌ها و عدم انجام درمان‌های پیشگیرانه و رعایت مناسب بهداشت و حفاظت از دندان‌ها توسط بیماران باشد که عملا سودی برای خود نمی‌بینند. از طرفی بیمه‌های موجود چون تعرفه‌های بسیار پایینی برای خدمات دندانپزشکی در نظر می‌گیرند و در پرداخت همان هزینه‌ها هم با تاخیر زیاد عمل می‌کنند، دندانپزشکان نیز تمایل چندانی به کار با این شرکت‌ها ندارند. 

معیارهای تعیین قیمت‌ها 

یکی از سوال‌هایی که ذهن هر کسی را درگیر می‌کند مربوط به تعیین قیمت هزینه‌های دندانپزشکی است. اینکه این قیمت‌ها بر چه اساس و معیاری تعیین می‌شوند، توضیحات بهناز از این قرار است: تعیین قیمت‌ها در مراکز دانشگاهی و دولتی توسط کارگروه‌های مخصوصی که متشکل از متخصصان مربوطه هستند و با در نظر گرفتن قیمت تمام شده مواد و لوازم مصرفی و هزینه خدمات و حق‌الزحمه دندانپزشک تعیین شده و سالانه با توجه به نرخ تورم درصدی افزایش پیدا می‌کند. در بخش خصوصی به‌طور معمول 20 تا 50درصد قیمت‌ها باید بیشتر از بخش دولتی باشد اما در اکثر موارد اختلاف قیمت موجود به‌ویژه در مورد برخی خدمات بسیار بیشتر بوده و حتی تا پنج‌برابر قیمت‌های بخش دولتی هم می‌رسد که همان‌طور که پیش‌تر هم گفتم به فاکتور انصاف دندانپزشک بازمی‌گردد و نظارت چندانی هم بر آن وجود ندارد و نظارت عملا امکان‌پذیر هم نیست. 

شرکت‌های بیمه تعهد بیشتری داشته باشند

هزینه‌های دندانپزشکی در حالی به‌شدت بالاست که بیمه‌ها هم از پذیرفتن این هزینه‌ها شانه خالی می‌کنند. در‌حالی‌که ورود شرکت‌های بیمه همراه با فرهنگ‌سازی مناسب در زمینه توجه و رسیدگی به سلامت دندان‌ها می‌تواند نقش موثری در ارتقای سطح سلامت دهان و دندان و به‌تبع آن کاهش هزینه‌های بعدی و مشکلات بیشتر داشته باشد، اما در این میان وزارت بهداشت نیز باید راهکارهایی اتخاذ کند. نظر بهناز در این زمینه چنین است: وزارت بهداشت باید در سیاست‌های کلی خود گسترش دانشکده‌های دندانپزشکی و تربیت دندانپزشک و متخصص را محدود کرده و رویکرد خود را بر دندانپزشکی پیشگیرانه از طریق بالا بردن سطح فرهنگ عمومی جامعه قرار دهد تا بدین صورت بتوان از هزینه‌هایی که به‌طور‌کلی بر جامعه تحمیل می‌شود کاسته و شاخص سلامت دندان‌ها را بالا ببرد و بدین صورت بیمه‌ها نیز علاقه‌مند به فعالیت بیشتر و موثرتر در زمینه خدمات دندانپزشکی می‌شوند.

همچنین نگاه جامعه و ازجمله شرکت‌های بیمه به برخی خدمات دندانپزشکی مثل ارتودنسی باید تغییر کند زیرا این دید که این درمان‌ها صرفا جنبه زیبایی دارند و خارج از تعهدات بیمه است نگاهی غلط است زیرا درمان‌های ارتودنسی در درجه اول برای برقراری رابطه صحیح بین دندان‌ها و فکین است و جنبه درمانی دارد.

سطح آگاهی مردم هم باید افزایش یابد چون به گفته این متخصص، اهمیت به جراحی‌های زیبایی در کشور ما نسبت به میانگین نرمال جهانی بسیار بالاتر است که در رأس آنها هم جراحی‌های بینی قرار دارد. افرادی دیده می‌شوند که دندان‌های به‌شدت تخریب شده و مشکل‌دار دارند اما حاضر به هزینه کردن برای سلامت دندان‌های خود نیستند اما به‌خاطر کمی بدشکلی بینی خود، هزینه‌های گزافی می‌پردازند. جراحی‌های زیبایی در حیطه صورت کمتر انجام می‌شوند و جراحی‌های فکی هم که انجام می‌شوند در درجه اول برای اصلاح روابط فکی با هدف جفت شدن مناسب دندان‌ها انجام می‌شوند، هرچند قطعا اثر مشخصی نیز بر زیبایی صورت دارند. 

سن مراجعه به دندانپزشک 

به‌طور طبیعی تمام افراد از سن دو سالگی حتی در صورت نداشتن مشکل باید هر چهار یا شش ماه یکبار برای بررسی دوره‌ای وضع دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنند زیرا زمانی‌که درد به وجود بیاید یعنی مدت‌هاست پوسیدگی شروع شده و بخش زیادی از دندان تخریب شده است. مراجعه منظم در دوران کودکی نیز بسیار مهم است. گاهی با این تصور غلط که دندان‌های شیری می‌افتند، اهمیت لازم به آنها داده نمی‌شود، این در حالی است که سلامت و حفظ دندان‌های شیری اثر مشخصی بر سلامت دندان‌های دائمی و رویش منظم آنها دارد و میزان مشکلات بعدی و به‌هم‌ریختگی‌های دندان‌های دائمی به‌شدت کاهش می‌یابد.