دربست ،سینما

نزدیک به یک دهه است که سیاست های فرهنگی به سمت سرمایه گذاری در ساخت پردیس ها و مالتی پلکس های سینمایی رفته است. پردیس آزادی، پردیس ملت و اکنون پردیس سینمایی کورش نشان از این سیاست فرهنگی دارد. در سال های گذشته با نزول سطح کیفی تولیدات سینمایی با وجود فراهم شدن سالن های سینما، تعداد تماشاگران فیلم در سالن های سینما رو به کاهش گذاشت و بسیاری از مخاطبان با عنوان اینکه فیلم خوبی ساخته نمی شود و وقتی به شبکه خانگی بیاید می توانیم فیام ها را ببینیم عدم تمایل خود را به تماشای فیلم ها در سالن های سینما نشان دادند. اکنون با تحولی که در ساخت پروژه های سینمایی ایجاد شده و ارتقای کیفی آن ها ناگهان گرایش به تماشای فیلم ها در سینما افزایش یافته است. هر چند این تا حدودی به تغییرات سیاسی و ایجاد امید و پویایی در میان مردم نیز باز می گردد.

اما در همین زمان کوتاه نیز آمارها نشان می دهد که مردم تمایل دارند همین فیلم های خوب را در سالنهای مدرن و تازه تاسیس تماشا کنند و سالن های قدیمی در این میان چندان مورد اقبال قرار نگرفته است. از این منظر اقتصاد سالن ها ی سینما را بر پایه کیفیت تولیدات سینمایی و سالن های سینما همرا با کارشناسان و دست اندکاران سینما بررسی کرده ایم که در ادامه آمده است.

نوستالژی سالن سینما گول زننده است

جواد طوسی، منتقد فیلم درباره دلایل جذب مخاطبان به سالن‌های سینما به تولید فیلم‌های خوب اشاره کرد و افزود: «فیلم اگر خوب باشد، خواه‌ناخواه مخاطب را به سالن‌های سینما می‌کشاند. در این بین باید ذائقه و سلیقه مخاطب سینما را شناخت و براساس آن دست به تولید فیلم زد. مهم‌ترین رکن فیلم خوب اکنون نحوه روایت آن است. روایت خوب و روان کمک می‌کند تا مخاطب با فیلم ارتباط برقرار کرده و در نتیجه برای تماشای آن به سالن سینما مراجعه کند. یک روایت سهل و ممتنع کمک می‌کند تا مخاطب به راحتی با فیلم ارتباط بگیرد و به لایه‌های بنیادین اثر وارد شود. برای این امر، زبان اثر باید با روانشناسی که از مخاطب داریم هماهنگ باشد و خواسته‌ها و نیاز‌های او را برآورده کند.»

این منتقد به جذب مخاطب امروز به فیلم‌های طنز و کمدی اشاره کرد و افزود: «اگر علاقه و نیاز مخاطب ما فیلم‌های کمدی است، باید به سمتی رفت که چنین فیلم‌هایی را با ساختار غنی و مناسب تولید کرد و در این روند سبب ارتقای سلیقه کاذب مخاطب که زاییده سریال‌های سخیف تلویزیونی است، شد.» طوسی معتقد است که رونق سینمای ما وابسته به آن است که فیلم دیدین به یک مناسک شخصی تبدیل شود. در این روند تنوع و ساختار فیلم‌هاست که این مناسک را تعریف می‌کند و لازم است تا سینمای ما به سراغ مضمون‌های متنوع و ناهمگون پیش برود. مخاطب ما نیاز دارد تا در فیلم‌های اجتماعی حدیث نفس خود را ببیند و متمایل به تماشای فیلم شود. این امر وابسته به آن است که مقوله خودسانسوری کنار گذاشته شود و سینما چون آیینه نقش مخاطب را در خود بنمایاند. 

جواد طوسی در زمینه اعتراض به تخریب سالن‌های سینمای قدیمی گفت: «بحث نوستالژی که بسیاری از ما مطرح می‌کنیم، واژه‌هایی گول زننده هستند. هرچند برخی محله‌ها مانند لاله زار معماری و هویت خاصی را با خود حمل می‌کنند و لازم است تا هویت آنها حفظ شود، ولی برخی سالن‌های نامناسب وقتی نمی‌توانند مخاطب جذب کند، دلیلی برای ادامه حیاتشان نیست.»

این منتقد در ادامه گفت: «لاله زار به جای یک مکان فرهنگی که مرکز مراجعه مردم بود با تغییر بافت و جفرافیای شهری از بین رفت. در حالی که می‌توانستند همان‌طور که معماری تاریخی بازار را حفظ کردند، این خیابان را نیز منطبق بر هویتش بازسازی کنند و از حمله سیم و کابل و نور نجات دهند.»

او تصریح کرد: «تفکر نوستالژیک کمکی به حفظ سینما و فرهنگ یک کشور نمی‌کند، بلکه سینما و فرهنگ ما در نتیجه یک جامعه سیاست زده است که قربانی می‌شود. بنابراین سینما و سالن‌های سینمای ما قربانی جامعه سیاست‌زده هستند. نخستین قدم دوری فرهنگ از سیاست است تا فرهنگ ما نمود خواسته‌ها و نیاز مخاطب باشد.»

سالن های سینما، تجاری محسوب نمی شود

محمد رضا صابری معتقد است، میزان فروش فیلم‌های خوب در این سال‌ها نشان داده اگر فیلم خوبی به مردم ارائه شود، آنها تمایل دارند که آن فیلم‌ها را در سالن‌های سینما ببینند. از ابتدای سال 93 و با فروش بالای فیلم‌هایی مانند «آتش‌بس2» و «شهر موش‌ها2» این امر مسجل شده است. چیزی که سبب شده سالن‌های سینمای ما مهجور واقع شوند، تولید فیلم‌های نامناسب است که رغبتی برای جلب مخاطب به سالن‌های سینما ایجاد نمی‌کند. 

این سینمادار یکی از مشکلات اقتصادی سالن‌های سینما را ساختار فرهنگی آنها دانست و گفت: «اگر سینما‌ها این امکان را داشتند تا در زمینه‌های دیگر فعالیت کنند، زمینه رشد اقتصادی برای آنها فراهم می‌شد و صنعت سینما در سالن‌های سینما نیز معنا پیدا می‌کرد. از این طریق سالن‌های سینما سرمایه خوبی برای رونق و توسعه صنعت سینما جلب می‌کردند. »

سخنگوی انجمن سینماداران ‌درباره اینکه چه میزان توزیع سریع فیلم‌های سینمایی در شبکه خانگی سبب شده تا مخاطبان تمایلشان را برای تماشای فیلم‌ها در سالن‌ها از دست بدهند، به اختلاف میان سینماداران و تهیه‌کننده اشاره و تصریح کرد: «خوشبختانه با رشد تکنولوژی و ورود آن به صنعت سینما، کپی‌های دیجیتال مشکل هزینه‌بر بودن کپی‌های آنالوگ را از بین برده و در حال حاضر خوشبختانه همزمان با تهران فیلم‌ها در همه کشور و حتی کوچک‌ترین شهر‌ها به نمایش در می‌آید. این امر به فروش فیلم‌ها و رشد اقتصادی سالن‌ها تا حد زیادی کمک کرده است، اما ورود سریع فیلم‌ها به شبکه خانگی با فاصله زمانی کوتاه سبب شده تا مردم به این سمت و سو بروند که فیلم‌ها را از آن طریق ببینند. ولی اگر فیلمی که تولید شود، کار با کیفیتی باشد خیلی در دوری مخاطب از سالن سینما تاثیر ندارد. »

او شرایط موثر در جلب مخاطب را ابتدا کیفیت فیلم خوب و سپس سالن‌های استاندارد دانست و افزود: «مخاطب تمایل دارد تا وقتی فیلم خوبی تولید شده، آن را در جمع و برپرده عریض سینما ببیند. بنابراین در قدم اول باید فیلم خوب تولید کرد و سپس به سمت ساخت سالن‌های مناسب و استاندارد رفت. اکنون مجتمع کورش که 40 روز از افتتاحش گذشته، با چند فیلم خوب توانسته بالاترین میزان فروش را به خود اختصاص دهد. این سالن با صندلی‌های متعدد و سالن‌های منطبق با استانداردهای روز و مدیریت تخصصی توانسته در زمان کوتاه بیشترین بازدهی را از آن خود کند. 

صابری در پاسخ به اینکه اهمیت سالن‌های سینمای مناسب و استاندارد چه میزان به این سمت می‌رود که لازم است سالن‌های سینمای قدیمی کنار گذاشته شود، گفت: «متاسفانه سالن‌های سینمای ما مکان تجاری محسوب نمی‌شوند و به دلیل اینکه مکان فرهنگی هستند، تغییر کاربری دادن آنها مقوله آسانی نیست. در سال‌های اخیر بافت شهری ما تغییر کرده و جغرافیای شهری‌مان دچار تحول شده است. به دنبال این امر مکان‌هایی که سالن‌های سینمای ما در آنجا قرار دارند محلی و در دسترس مردم نیست و در مراکز شهر واقع شده‌اند و همین امر باعث شده این سالن‌ها بازدهی نداشته باشند. در حالی‌که بازدهی وجود ندارد ارشاد اجازه تغییر کاربری آنها را صادر نمی‌کند.»

صابری نیاز مخاطب امروز را فراتر از سالن‌های تک منظوره دانست و عنوان کرد: «مالتی پلکس‌ها نیاز جامعه امروز ما هستند. مردم تمایل دارند تا به پردیس‌های سینمایی مراجه کنند و در آنجا امکان انتخاب فیلم مورد علاقه خود را داشته باشند. در لاله زار و بسیاری نقاط شهر ما سینما‌های تک منظوره‌ای داریم که مردم اقبالی برای تماشای فیلم در آنها نشان نمی‌دهند.»

این سینمادار عنوان کرد که قوانین ارشاد در صورتی به سینمادار اجازه تغییر کاربری می‌دهد که سینمادار در مکان دیگری سالن سینمایی مطابق با استانداردهای روز بسازد که این امر روند بسیار هزینه بری دارد و سینمادار در بسیاری از موارد توان مالی این کار را ندارد و قربانی کاربری فرهنگی سالنش می‌شود و مجبور است به شرایط نامناسب اقتصادی فروش بسنده کند. این روند ظلم بزرگی در حق مالکان سینماهاست و سبب می‌شود که نه سالن کارآیی مورد انتظار را برای صنعت سینمای ما داشته باشد و نه صاحب سینما درآمد مناسبی از مکانی که تحت مالکیت دارد به دست می‌آورد. 

مقوله نوستالژی و حفظ سینماهای مختلف به سمتی رفته که اگر بخواهد در سالنی تغییر کاربری داده شود با اعتراض‌های گسترده رو به رو می‌شود و اهالی سینما در کنار دوستداران آن علاقه‌مندند که آن سالن حفظ شود؛ ولی همین افراد برای دیدن فیلم محال است که به این سالن‌ها مراجعه کنند. مقوله‌ای که این تصور را ایجاد می‌کند، این سالن‌ها بیشتر نقش موزه دارند تا سالن سینما و مالک خصوصی وظیفه اختصاص سالنش را که از آن درآمد اقتصادی دارد به موزه بر عهده ندارد.صابری در این زمینه گفت: «این سالن‌ها باید حفظ شوند و ارشاد با تخصیص بودجه می‌تواند آنها را به شکل موزه درآورد. این امر به سمتی می‌رود که هم صاحب سینما ضرر نکند هم بعد فرهنگی کار حفظ شود. از این طریق سینمادار سالن جدیدی می‌سازد که مناسب و منطبق با استاندارد‌های روز است. 

این سینمادار در انتها مدیریت سالن‌های سینما را امری تخصصی دانست و ادامه داد: «سالن‌های ما باید توسط افراد متخصص و کاردان مدیریت شوند. 

همان‌طور که هر فردی بدون تخصص و تحصیلات آکادمیک نمی‌تواند وارد چرخه فیلم‌سازی شود، در سینما‌داری هم این امر باید مدنظر قرار داده شود. یک سرمایه‌گذار به‌صرف سرمایه‌گذار بودن نباید مدیریت سینما را بر عهده بگیرد و باید از مدیری متخصص کمک بگیرد. همان‌طور که نمونه آن در پردیس کورش قابل تامل است و مدیریت متخصص آن توانسته در کوتاه‌ترین زمان بیشترین بهره‌وری را از آن داشته باشد.»

حاشیه نشینی سالن های سینما معضل آنهاست

جمال ساداتیان، تهیه‌کننده نیز مانند دیگران معتقد است که مهم‌ترین فاکتور جلب مخاطب، فیلم خوب و سالن سینمای استاندارد است و در این زمینه توضیح می‌دهد: «اگر فیلم خوبی تولید شود و در سالن سینمای مناسب ارائه شود، می‌تواند مورد توجه واقع شود. در حال حاضر 70 درصد فروش فیلم‌های خوب ما مختص پردیس‌های سینمایی چون ملت و آزادی است و 30 درصد باقیمانده متعلق به 20 سینمای دیگر است و این امر نشان از اهمیت سالن سینما دارد.»

او با اعتراض بر وضعیت سالن‌های سینمای قدیمی گفت: «سالن‌های بسیاری از سینماهای ما بسیار فرسوده و نامناسب است و مخاطب حتی نمی‌تواند از سرویس بهداشتی آنها به‌راحتی استفاده کند؛ بنابراین تمایل به استفاده از این سالن‌ها وجود ندارد. این سالن‌ها متعلق به 50 سال پیش هستند و در نتیجه نمی‌توانند نیاز مخاطب امروز را از هیچ جایگاهی برآورده کنند.» 

ساداتیان نیز بافت و فضای جغرافیایی را در اقبال مردم به سالن‌های سینمایی موثر دانست و تصریح کرد: «درسینما‌سازی ما تکیه بر محلی بودن سالن‌ها بوده است، بنابراین اگر سالن‌های سینمایی را که در محلات مختلف وجود دارد، بازسازی کنیم، مردم آن مناطق تمایل دارند تا از نزدیک‌ترین آنها استفاده کنند. معیار اولیه این بود که مالتی‌پلکس‌ها و پردیس‌های ما در محلات ساخته شود، ولی اکنون شاهدیم که این مجتمع‌ها در حاشیه و مرکز هستند و مردم برای رفتن به سینما باید وقت و هزینه بسیاری صرف کنند و همین امر سبب می‌شود تا کمتر تمایل پیدا کنند به سینما بروند. کسی که در شمیران است کمتر تمایل دارد تا در جنوب غرب در بهترین سالن سینما به تماشای فیلم بنشیند. 

این تهیه‌کننده درباره اینکه بسیاری معتقدند که اگر مالتی‌پلکس‌هایی ساخته شود که مردم همزمان بتوانند در آنی خرید کنند، غذا بخورند و سالن‌های سینما در دسترسشان باشد، ممکن است احساس کنند که ساعات پایانی اوقات فراغت خود را به سینما بروند، گفت: «این امر بی‌تاثیر نیست و همان‌طور که مردم به یک فروشگاه بزرگ می‌روند و تنها قصد خرید چند وسیله دارند، اما هنگام خروج می‌بینند که کلی خرید کرده‌اند اگر سالن‌های سینمای ما نیز در دسترس باشد، ممکن است به آنها مراجعه کنند و فیلم ببینند.»

اما ساداتیان در پاسخ به سخنان محمدرضا صابری که معتقد بود آمدن سریع دی‌وی‌دی فیلم‌ها به شبکه خانگی عاملی است تا مردم تمایلی به تماشای فیلم در سالن سینما نشان ندهند، گفت: «همه تحلیل‌ها نشان داده که اگر فیلمی خوب باشد، مردم منتظر نمی‌مانند تا آن فیلم وارد شبکه خانگی شود. چه‌بسا که اکنون شهرموش‌ها 2 و آتش‌بس2  این امر را ثابت کرده‌اند، بنابراین اگر مخاطب خوراک خوبی دریافت کند، منتظر پخش خانگی نمی‌ماند و علاقه‌مند است تا فیلم را بر پرده جادویی ببیند.»