گفت وگوی «فرصت امروز» با عاطفه طراحی و مهدیه صادقی، دو بانوی خراط کار / خراطی را زنانه می کنیم

خراطی؛ نشستن دو حرف خا و را در کنار یکدیگر کافی است تا تصویری از نوعی سختی و زبری و به طور کلی خرت خرت چوب و اره در ذهن مان نقش ببندد؛ نقش های برجسته و فرورفته ای که معمولاً روی دسته مبل ها، حاشیه کمدها و وسایلی از این دست دیده ایم. به همین دلیل هم بوده که هنر خراطی تا دیرزمانی رنگ و روی مردانه داشته و البته کماکان هم دارد.

اما نقطه عطف گزارش امروزمان برمی گردد به حضور دو بانوی هنرمند در این رشته؛ بانوانی که خراطی را با مشبک و منبت در هم آمیخته اند و میل گود زورخانه و دسته مبل هم نمی سازند. شیرینی خوری می سازند و آجیل خوری و هر آنچه که فکر می کنند در محیط زندگی می توان از آن استفاده کرد. بیش از سه سال است که در کارگاهی در فرهنگسرای رازی با هم کار می کنند و امید زیادی به آینده دارند. گفت وگوی  «فرصت امروز» با این دو بانو را در ادامه می خوانید.

عاطفه طراحی متولد 1365 دارای فوق دیپلم گرافیک و لیسانس هنر اسلامی  (گرایش چوب) و دارای مدرک نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی و هنرمند نخبه صنایع دستی استان تهران در سال 1392 و همچنین هنرمند برگزیده نمایشگاه تخصصی نگاره های چوبی در رشته خراطی همان سال است. خانم طراحی بلافاصله بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه مجموعه افشاره خوری  (قاشق های چوبی برای نوشیدن عصاره میوه و مورد استفاده پادشاهان) را طراحی کرده و می سازد.

برای ساخت این مجموعه از هنرهای معرق و مشبک نیز استفاده کرده و این اثر با نام خودش ثبت شده و نشان ملی صنایع دستی را دریافت کرده است. همچنین مهدیه صادقی نیز متولد 1367 است و دارای مدرک کارشناسی هنرهای اسلامی  (گرایش چوب) و هنرمند شایسته تقدیر نمایشگاه نگاره های چوبی سال 92 در رشته معرق برجسته چوب است.

تبدیل خراطی به هنری زنانه

این دو بانوی جوان و هنرمند در ارتباط با زمینه فعالیت خود می گویند: تا پیش از این در نمایشگاه های متعددی به صورت انفرادی شرکت داشته اند، اما مدت سه سال است که به صورت مشترک و به طور تخصصی و حرفه ای با برپایی کارگاهی در رشته خراطی فعالیت دارند.

این هنرمندان جوان در زمینه معرفی این رشته می افزایند: با شروع فعالیت در این هنر بعد از چند سال کار، تصمیم به نوآوری و خلاقیت در رشته سنتی خراطی گرفتیم، زیرا این رشته در اذهان مردم معمولاً با خراطی پایه مبل یا ساخت وردنه آشپزخانه یا وسایلی از این دست تداعی می شود.

اما ما با شیوه جدیدی از ارائه آثار خراطی سعی در ساخت ظروف کاربردی با رویکردی تزیینی و امروزی داشتیم؛ در این روش سعی کردیم که حتی ایرادات و ترک های چوب را به بستری در جهت خلق اثری جدید و عنصری زیباشناسانه برای اثر به کار ببریم.

مهدیه صادقی در ادامه می گوید: در این نمایشگاه بیش از 35 اثر شامل ظروف کاربردی زندگی روزمره با شکل و فرمی نو و جدید، مناسب شیوه زندگی مدرن امروزی به نمایش گذاشته ایم که همگی از چوب درختان مختلف با استفاده از خاصیت رنگ و بافت چوب ها به صورت یک تکه از کنده های چوب داخل تراشی و خراطی و در نهایت پردازش می شود.

وی در زمینه معرفی نمونه ای از آثار موجود در این نمایشگاه ادامه می دهد: به عنوان مثال یکی از آثار موجود در نمایشگاه ظرف میوه خوری افرا است که توگود بوده و با لبه دوبل محدب با فرورفتگی در انتهای ظرف و پایه ای کوتاه به اندازه ته ظرف دارای ترکی است که به داخل ظرف کشیده شده و ما با ابتکار از این ترک استفاده کرده و با ایجاد دوخت هایی بند کفشی با نخ های ابریشمی این ایراد چوب افرا را به یک عنصر تزیینی در کلیت شکل این ظرف تبدیل کرده ایم.

این بانوان هنرمند همچنین می گویند: از آنجا که این رشته، رشته ای مردانه است ما تنها بانوان هنرمند تهرانی خراط هستیم، به همین منظور خواستار حمایت بیشتری از سوی مسئولان در زمینه در اختیار قرار دادن مکانی مناسب برای کارگاه هستیم.

این دو بانو همچنین اضافه می کنند: سعی کرده ایم آثاری که تولید می کنیم هم جنبه کاربردی داشته باشند هم جنبه هنری. به همین دلیل کار ما صنعتی محسوب نمی شود و آثاری کاملاً هنری و محصول دست هستند. چون از چوب های متنوعی استفاده می کنیم و تلاش مان این است که رنگ طبیعی چوب مورد استفاده قرار بگیرد.

مواد اولیه و دستگاه ها و آموزش ها

چوب را از چوب فروشی تهیه می کنند. دستگاه خراطی و مقار مهم ترین ابزارهای کارشان هستند. دستگاه خراطی را سه سال پیش 5میلیون تومان خریداری کرده اند و می گویند این دستگاه در حال حاضر تا 10میلیون تومان قیمت دارند. مقارها را هم خودشان می سازند. چوب را هم با توجه به اینکه از چه درختی باشد با قیمت های متفاوتی خریداری می کنند. مثلاً گردو با توسکا متفاوت است. اما به طور کلی چوب را از کیلویی 4هزار تا بالای 20هزار تومان خریداری می کنند.

در کارگاهی 50متری کار می کنند؛ کارگاهی در فرهنگسرای رازی که هر روز هشت صبح در آن حضور دارند و تا ساعت شش بعدازظهر در این کارگاه کار می کنند؛ کاری که قدرت بدنی زیادی می خواهد و به همین دلیل کمتر بانوان به این کار گرایش دارند. ماهی حدود 700هزار تومان اجاره می دهند و 2میلیون تومان هم برای پول پیش هزینه کرده اند. با داشتن کارت صنعتگری توانسته اند این کارگاه را در اختیار بگیرند.

برای در اختیار گرفتن چنین کارگاهی در یک مرکز فرهنگی باید دارای کارت صنعتی و مدرک تحصیلی مرتبط باشید. در ادامه روند کار با بازدیدی که مسئولان مربوطه به عمل می آورند، کارت تولید انفرادی به آنها می دهند و میزان تولید سالانه هر کارگاه را هم مشخص می کنند که برای این دو بانو حدود 500کیلو آثار خراطی است.

دوره های آموزشی خراطی در سطح شهر وجود دارد. اما کسی که می خواهد وارد این حوزه شود باید با ابزارها و انواع چوب آشنایی داشته باشد. رنگ، جنس، خاصیت و قابلیت هر چوب با دیگر چوب ها متفاوت است، بنابراین حضور در این رشته سخت نیازمند آشنایی با هنرهایی چون منبت و معرق و مشبک نیز است. همچنین آشنایی با انواع ابزارها از اره مویی گرفته تا مقار نیز از ملزومات حضور در این کار است. قدرت تجسم فرم مورد نظر نیز از دیگر توانایی های مورد نیاز برای حضور در این شغل است.

قیمت ها و فروش و نبود بازار مشخص

کارهای هنری این دو بانوی هنرمند چون جزو آثار هنری و صنایع دستی محسوب می شود، قیمت های متنوعی دارند. اما معمولاً قیمت این کارها از 400هزار تومان شروع می شود و تا یک میلیون تومان هم می رسد. اغلب کارهای این دو بانو شامل آجیل خوری، شیرینی خوری، چراغ خواب و. . . است.

این دو بانو هنوز جایگاه ویژه و مشخصی برای فروش آثارشان ندارند. هنوز به صورت شخصی برای آثارشان بازاریابی می کنند و می گویند اگر مکانی برای فروش آثارشان داشته باشند، می توانند برنامه دقیق تری برای ایجاد آثارشان داشته باشند.

می گویند از اول می خواستیم جنبه هنری آثارمان مورد توجه باشد و به دنبال تولید آثار صنعتی نیستیم؛ یعنی هدف مان از راه اندازی کارگاه رسیدن به تولید صنعتی و کارهای بازاری نیست بلکه هدف گیری ما ایجاد و آفرینش آثاری با صبغه هنری است.

هدف اصلی ما این است که این رشته را به عنوان رشته ای معرفی کنیم که خانم ها روی آوری بیشتری به آن داشته باشند. چون از اول هم افراد زیادی به ما می گفتند که چرا خراطی را انتخاب کرده اید که اینقدر سخت و مردانه است، اما ما می خواهیم این هنر را بین زنان رواج دهیم چون می تواند منبع درآمد خوبی برای شان ایجاد کند. ما ناامید نمی شویم. طراحی و صادقی می گویند شب های بسیاری تا دیروقت در اثر بدن درد بیدار مانده اند اما هیچ گاه ناامید نمی شوند و برنامه های زیادی برای آینده دارند.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com