خارجی‌ها سرمایه بدون برنامه نمی‌آورند

صدور بیانیه لوزان و احتمال تبدیل آن به توافق جامع هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 دریچه جدیدی را از امیدواری نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی کشور گشوده است. کارشناسان بر این باورند که پس از حصول توافق جامع هسته ای، سرمایه‌گذاری در ایران از جذابیت بالایی برخوردار خواهد شد و علاوه بر کشورهایی مانند چین و روسیه که در شرایط تحریم نیز سرمایه‌گذاری‌هایی را در اقتصاد ایران انجام می‌دادند، کشورهای اروپایی و آمریکایی هم به حضور در اقتصاد کشورمان تمایل خواهند داشت.

البته صاحب‌نظران معتقدند که باید ضمن اصلاح قوانین مرتبط با کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری و مساعدت دولت در این زمینه، هدایت سرمایه‌گذاری خارجی به‌گونه‌ای انجام شود که اقتصاد ایران بیشترین بهره را از این شرایط داشته باشد. هرچند که برخی نیز بر این باورند که توافق جامع هسته‌ای و لغو تحریم‌ها بخشی از مشکلات جذب سرمایه‌های خارجی را رفع خواهد کرد و باید برای مابقی مشکلات به فکر طرح‌های دیگری بود. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان عرصه اقتصادی، مشکلات و چالش‌های پیش‌روی جذب سرمایه‌گذاران خارجی و چگونگی هدایت این سرمایه‌گذاران را به سمت بخش‌های اقتصادی دارای ظرفیت و پتانسیل مورد بررسی قرار داده است.

***

احمد پورفلاح:
لغو تحریم‌ها 30 درصد مشکلات جذب سرمایه را رفع می‌کند

احمد پورفلاح، رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران و رییس اتاق بازرگانی ایران و ایتالیا معتقد است که توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها حداکثر می‌تواند 30 درصد مشکلات پیش‌روی تولید، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار خارجی را رفع کند. مابقی مشکلات مرتبط با سایر ضعف‌های اقتصادی است که باید طرح دیگری برای آن اندیشید.

به دنبال حصول یک توافق هسته‌ای، قاعدتا میزان سرمایه‌گذاری خارجی در کشور ما افزایش خواهد یافت. در حال حاضر در کشور ما تا چه اندازه آمادگی برای جذب سرمایه‌گذاران اروپایی وجود دارد؟

پارامترهای جذب سرمایه‌گذاری در تمام دنیا تقریبا یکسان و تعریف شده است. امنیت برای سرمایه و سرمایه‌گذار، نبود شوک‌های سنگین در اقتصاد، وجود یک سیستم بانکی کارآمد، ارتباط با شبکه‌های بین‌المللی پول و سرمایه، وجود یک قانون کار منصفانه و منطقی براساس منافع طرفین، نبود فساد اداری و مالی، بالا بودن بهره‌وری نیروی انسانی، قدرت و سرعت نقدشوندگی سرمایه‌گذاری‌ها، داشتن یک بورس واقعیت‌گرا و غیرحبابی، سیستم حمل‌و‌نقل مطمئن و با کیفیت بالا، وجود یک گمرک چابک و سریع، عدم وجود قوانین بازدارنده و دست‌وپاگیر، پایبندی به قوانین موجود و پرهیز از قانون‌گریزی یا تفسیر قوانین به نفع خود، وجود برنامه و مدیریت مطلوب در کشور موردنظر، وجود استراتژی برای توسعه در هر بخش، پایین و مناسب بودن پارامترهای مرتبط با اقتصاد براساس معیارهای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، دولتی نبودن اقتصاد، بالا بودن قدرت خرید مردم، نبود تورم بالا و رکود سنگین و به‌طورکلی نبود بیماری هلندی در اقتصاد، تضمین خروج آسان سود یا اصل سرمایه و پایین بودن درجه ریسک سرمایه‌گذاری از مهم‌ترین این پارامترهاست.

حال این سوال مطرح است که در کشور ما با لغو تحریم‌ها چه پارامترهایی از الزامات مذکور برای سرمایه‌گذاری کنار می‌رود؟ به نظر من معدودی از این تنگناها و موانع جذب سرمایه از سیستم اقتصادی و مدیریتی حذف می‌شود و قسمت قابل‌توجه آن باقی می‌ماند. کما‌اینکه پنج سال پیش که هنوز تحریم سنگینی در اقتصاد وجود نداشت، ما در جذب سرمایه خارجی کاملا ناموفق بودیم. توجه داشته باشید زمانی که سرمایه‌گذار داخلی به دلیل مشکلات موجود تمایلی برای سرمایه‌گذاری ندارد، چگونه انتظار داریم که سرمایه‌گذار خارجی برای انتقال سرمایه خود به ایران پیش‌قدم شود. به‌طورکلی لغو تحریم‌ها حداکثر می‌تواند 30 درصد مشکلات پیش‌روی تولید، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار خارجی را رفع کند. مابقی مشکلات مرتبط با سایر ضعف‌های اقتصادی است که باید طرح دیگری برای آن اندیشید.

انتخاب سرمایه‌گذاران خارجی باید به چه صورت باشد و بر چه مبنایی انجام شود که بیشترین نتیجه را در اقتصاد کشورمان داشته باشد؟

باید برای جذب سرمایه‌گذاری از کشورهایی که در دوره تحریم با ما بد اخلاقی نکردند و دست به شیطنت نزدند، استقبال کنیم. به‌طورکلی اگر در درجه اول بتوانیم سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور را جذب کنیم، اقدام بسیار مناسبی است. البته شرکت‌های چند ملیتی خارجی قوی نیز می‌توانند با سرمایه خود تکنولوژی و سیستم‌های جدید را به داخل کشور هدایت کنند و در عین حال کیفیت و کمیت محصولات و خدمات کشور ما نیز به این وسیله ارتقا می‌یابد. به عبارت دیگر هم سرمایه و هم سیستم و برنامه را جذب خواهیم کرد.

***

محمود تولایی:
تشکل‌ها مشاوران اولویت‌بندی جذب سرمایه‌گذاری خارجی باشند

محمود تولایی، رییس اتاق بازرگانی کاشان و از فعالان عرصه واردات و صادرات معتقد است که NGO‌ها و تشکل‌ها می‌توانند مشاوران خوبی برای وزارت صنعت، معدن و تجارت در مورد اولویت‌بندی جذب سرمایه‌گذاری در شرایط پساتحریم باشند.

پس از حصول توافق جامع هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 میزان سرمایه‌گذاری خارجی در کشورمان افزایش خواهد یافت و سرمایه‌گذاران اروپایی و آمریکایی نیز در بخش‌های مختلف اقتصادی ایران حضور خواهند یافت. در کدام یک از بخش‌های اقتصادی آمادگی برای جذب سرمایه‌های خارجی در شرایط پساتحریم
وجود دارد؟

پرواضح است که در شرایط پساتحریم قیمت تمام شده تولیدات داخلی کاهش خواهد یافت و رونق در بخش تولید حاصل خواهد شد و امکان رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در عرصه بین‌المللی بهبود خواهد یافت. از سوی دیگر، در شرایط تحریم این امکان برای برخی از منابع وجود نداشت که ماشین‌آلات و امکانات خود را به‌روز کنند. قاعدتا پس از لغو تحریم‌ها برای این صنایع نیز فرصت‌هایی به‌وجود می‌آید که از اعتبارات بین‌المللی و امکانات استفاده کنند.به عبارتی پس از لغو تحریم‌ها، برخی از درهای بسته باز می‌شود و برخی از ارتباطات و امکاناتی که در شرایط تحریم قطع شده بود، دوباره برقرار می‌شود و بانک‌های داخلی بسیار آسان‌تر خواهند توانست به برخی از مسائل و موضوعات مرتبط با کار خود بپردازند. اما قاعدتا پس از حصول توافق هسته‌ای و ورود به شرایط پساتحریم، در برخی از بخش‌ها مانند زیرساخت‌های صنعت نفت و فولاد که خسارت بیشتری را در شرایط تحریم متحمل شدند، سرمایه‌گذاری خارجی افزایش خواهد یافت. البته این امیدواری وجود دارد برخی از صنایعی که در شرایط تحریم به شدت از دنیا عقب ماندند مثل خودرو بتوانند خود را به روز کنند. 

در صورت وجود چه شرایطی امکان تحقق موضوعات مورد اشاره شما وجود دارد؟

این اتفاق‌ها رقم نخواهد خورد مگر اینکه شرایط عمومی کشور آمادگی دستیابی به چنین وضعیتی را داشته باشد. البته در شرایط تحریم، بسیاری از بنگاه‌های مالی و صرافی‌ها منافع کلانی را به دست آوردند و امیدواریم پس از لغو تحریم‌ها برای عادی‌سازی روند اقتصاد مزاحمت ایجاد نکنند.

در آن مقطع زمانی باید چگونه سرمایه‌گذاران خارجی را هدایت کنیم تا استفاده بهینه و مفیدی از شرایط داشته باشیم؟

قاعدتا سرمایه‌گذاری خارجی در ایران در غیر از چند مدل که در دنیا رواج است، اتفاق نخواهد افتاد و در هر قالب و مدلی که قرار بگیرد، الزامات خود را خواهد داشت. اگر بحث مشارکت مطرح باشد، شریک تجاری حتما خود محاسبه خواهد کرد و در بخشی سرمایه‌گذاری می‌کند که بازده و شرایط مطلوب داشته باشد. در مواردی نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌تواند اولویت‌هایی را برای سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط پساتحریم تعیین کند که در این رابطه NGO‌ها و تشکل‌ها می‌توانند مشاوران بسیار خوبی برای اولویت‌بندی در مورد صنایعی که قرار است توسعه یابند، باشند.

***

فرامرز مرادی:
سرمایه‌گذاری‌های خارجی به بخش‌های تولیدی هدایت شود

فرامرز مرادی، عضو هیات رییسه انجمن مدیران صنایع خراسان‌رضوی معتقد است که باید تدابیر لازم اندیشیده شود تا سرمایه‌گذاری‌های خارجی به سمت بخش‌های تولیدی هدایت شود. به گفته این فعال اقتصادی اگر سرمایه‌گذاری‌های جدید خارجی در جهت تولید جذب شود، منافع کشور ما تامین و ضمن اشتغال‌زایی، از تورم جلوگیری خواهد شد.

همان‌طور که می‌دانید در شرایط تحریم کشورهایی مانند چین و روسیه در اقتصاد ایران حضور داشتند. پس از حصول توافق جامع هسته‌ای، سرمــایه‌گذاری کشورهای اروپایی و آمریکایی در اقتصاد کشورمان افزایش خواهد یافت. به نظر شما جذب این سرمــایه‌گذاری‌ها بـــاید درچه بخش‌هایی باشد تا سود بیشتری برای کشور ما داشته باشد؟

قدر مسلم این است که باید کشورهایی مانند چین و روسیه را در مورد سرمایه‌گذاری حفظ کنیم زیرا در شرایط بحران این کشورها در کنار ما بودند. اما در مورد جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید باید به این موضوع توجه داشته باشیم عمده اهداف کشورهایی که پس از حصول توافق هسته‌ای برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران می‌آیند، این است که بیشتر برای خود حفظ منافع کنند تا برای کشور ما.

بنابراین تمایل این کشورها آن است که در بخش خدمات و اموری که به تولید ارتباط زیادی ندارد، وارد شوند تا سریع‌تر بتوانند سرمایه‌گذاری خود را به سوددهی برسانند. در واقع ما باید تدابیر لازم را بیندیشیم که سرمایه‌گذاری‌های خارجی را به سمت تولید هدایت کنیم. اگر سرمایه‌گذاری‌های جدید خارجی در جهت تولید جذب شود، منافع کشور ما تامین و ضمن اشتغال‌زایی، از تورم جلوگیری خواهد شد.

در کشور ما چقدر آمادگی برای جذب سرمایه‌های خارجی وجود دارد؟ به نظر شما در حال حاضر موانع بر سر راه جذب این سرمایه‌ها چیست؟

در کشور ما باید قوانین مربوط به سرمایه‌گذاری‌های خارجی تسهیل شود و به‌ویژه امنیت اقتصادی وجود داشته باشد تا سرمایه‌گذاران به‌راحتی بتوانند وارد کشور ما شوند و از این موضوع مطمئن باشند که منافع آنها حفظ می‌شود. موضوع دیگر این است که باید در کشور ما برنامه برای چگونگی استفاده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی در شرایط پساتحریم وجود داشته باشد. به عبارت دیگر باید این موضوع ارزیابی شود که در استان‌های مختلف کشورمان مزیت‌های صنعتی کدام هستند و سرمایه‌گذاری‌های خارجی در همان جهت جذب شوند.