با حذف ایران‌كد به كجا ضرر رسید؟

رییس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه ایران یك بنگاه داخلی نیست كه كدی برای كالاهایش تعریف کند تا نتواند به سیستم بین‌الملل وصل شود، گفت: وقتی نظام كدینگ HS را داریم، ضرورتی به ایجاد كد جدید نمی‌بینیم و از وقتی كه ایران‌كد حذف شده، صدایی به انتقاد از حذف آن از كسی شنیده نشده، پس باید این سوال را مطرح کرد که كارایی ایران‌كد در چه بوده است؟ 

به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه تجارت، «ولی‌الله افخمی‌راد» در میزگرد آسیب‌شناسی ایران‌كد و طرح شبنم كه در این سازمان برگزار شد، گفت: قرار بود در ایران‌كد یا كد شناسایی کالا یک کد یونیک برای هر کالا تعریف شود كه وقتی روی كالا نصب می‌شود، بتوانیم آن را شناسایی کنیم که البته ایران‌کد با طرح شبنم كه برای جلوگیری از قاچاق طراحی شده، متفاوت است. 

وی افزود: اگر كد شناسایی كالا در ارتباط با نظام بین‌المللی خوب عمل نكند یا نتواند به نظام کدگذاری بین‌المللی وصل شود، مشکلی از تجارت را برطرف نکرده و كارایی لازم را نخواهد داشت. رییس سازمان توسعه تجارت با اشاره به كد HS كه در گمرك مورد استفاده قرار می‌گیرد، خاطرنشان كرد: این كد در همه کشورهای دنیا از چهار رقم تا 16 رقم وجود دارد و هر کشوری می‌تواند پایه HS را بگیرد و یك سری عدد و رقم به آن اضافه كند، مثلا این کدها در صنایع مواد‌غذایی چهار رقم و در زیرگروه مایعات شش رقم است و در سایر موارد نیز می‌تواند افزایش یابد. 

افخمی‌راد به این نكته اشاره كرد كه زمانی كارخانه‌ها برای خود كدی را تعریف می‌كنند تا برآورد كنند در هر لحظه چه میزان موجودی دارند و چه میزان كالا به بیرون ارسال می‌كنند تا برای تولید خود برنامه‌ریزی انجام دهند، اما وقتی كالا از بنگاه خارج شد، آن كد دیگر كارایی ندارد، برای همین ما نباید ایران را یك بنگاه حساب كنیم، بلكه باید كدی را در نظر بگیریم كه با سیستم بین‌المللی همخوانی داشته باشد. 

رییس سازمان توسعه تجارت با اشاره به پنج سال فرصت مناسب برای آزمون و خطای طرح ایران‌کد، گفت: ایران‌كد فرآیندی بود كه از سال 86 تا 92 اجرا شد و اگر در این پنج سال نتایج مثبتی از اجرای آن به بار می‌آمد زمانی كه تصمیم به لغو آن گرفته شد، قطعا بخش خصوصی آن را مطالبه می‌كرد، ولی باید پرسید در این یك سال و نیم گذشته پس از حذف ایران‌كد چه اتفاقی افتاد؟ 

وی در ادامه با تاکید بر ضرورت بازنگری در نتایج منفی اجرای طرح ایران‌کد گفت: باید ببینیم با تعریف كد داخلی مانند ایران‌كد چه هدفی داشتیم و اجرای آن در مدت پنج سال به درد چه كسی خورد؟ آیا توانست در تجارت مشکلی از مشکلات مغازه‌داران، مشتریان، كارخانه‌داران یا دستگاه‌های دولتی بردارد؟  افخمی‌راد در آسیب‌شناسی ایران‌كد و طرح شبنم تصریح كرد: مشكل ایران‌كد و طرح شبنم این بود كه علاوه بر اینکه با سایر کدهای بین‌المللی همخوانی نداشت و پیچ‌وخم دیگری را نیز به چرخه تجارت تحمیل می‌کرد هزینه‌زا نیز بود كه این باعث کاهش رتبه ایران در شاخص تجارت فرامرزی می‌شود.  وی ادامه داد: یكی دیگر از دغدغه‌ها مربوط به نصب ایران‌کد یا برچسب شبنم بود كه همواره مورد بحث قرار می‌گرفت که توسط چه كسی و در چه مرحله‌ای روی كالا نصب شود و آیا در گمرك انجام شود یا پس از ترخیص کالا؟ تا جایی که ایران‌کد به یک کد غیرقابل نصب روی کالای خارجی تبدیل شد و طرح شبنم نیز در بازار به فروش رسید. 

رییس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه ما در آیین‌نامه جدید به هیچ عنوان دنبال ایجاد كد جدید نیستیم، بلكه باید از كدهای موجود استفاده کنیم، گفت: مگر می‌شود كالای بسته‌بندی كد GS1 نداشته باشد. از طرفی یك كد به نام HS در گمرك داریم كه با تلفیق این دو كد با هم در گمرك، كد شناسه كالا ایجاد می‌شود كه زمان‌بر نبوده و چندباره‌كاری هم نیست، زیرا كد GS1 بین‌المللی است و معضل نصب برچسب هم نداریم. 

وی افزود: ما خوشحال می‌شویم که بگوییم ایران‌كد یا طرح شبنم در جایی کارایی داشته و مورد استفاده قرار گرفته است. برخی می‌گویند با استفاده از این كد رنگ، اندازه، نوع و تعداد یك كالا مانند دستمال كاغذی را می‌توان برآورد كرد اما وقتی چیزی را می‌توان با چشم دید، به چه درد می‌خورد كه با كد شناسایی كرد؟ الان كه این كد حذف شده، صدای انتقاد چه کسی بلند شده و چه كسی توقف خود را به حذف ایران‌کد مربوط دانسته است؟ 

افخمی‌راد با بیان اینكه ایران‌کد گرفتاری جدیدی را برای بازرگانان و تولیدکنندگان ایجاد می‌کند گفت: با وجود مسائلی که ایران‌کد در فرآیندهای تجاری به وجود آورد اما ما فقط آن را در ثبت سفارش و واردات کالای خارجی حذف كردیم و كارخانجات داخلی می‌توانند ایران‌کد را روی كالای خود بزنند.