جهش 50 برابری دلار در 3 دهه

وعده یکسان‌سازی نرخ ارز در شش‌ماه پیش رو در حالی بارها از سوی بانک مرکزی مورد تاکید قرار گرفته که حوزه ارزی کشور با چالش‌هایی همچون جهش 50 برابری دلار در 30 سال گذشته، ارزهای سه نرخی و دو نرخی، رانت‌های ارزی برای گروه‌های خاص و نوسان‌های دوره‌ای و گاهی شدید مواجه بوده که البته همواره تحریم‌ها از دلایل اصلی آن اعلام شده است؛ بهانه‌ای که دیگر وجود ندارد.

به گزارش ایسنا، ارز و مدیریت آن همیشه دارای نقش پررنگی در اقتصاد ایران بوده و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی به آن گره خورده است. به‌گونه‌ای که به دنبال نوسان و تغییرات نرخ ارز بخش‌های داخلی و خارجی اقتصاد از واردات و صادرات گرفته تا ترازهای تجاری و پرداخت کشور را تحت تاثیر قرار داده است. در عین حال که در این فرآیند و همان‌طور که تجربه سال‌های گذشته نشان داده با نوسان در نرخ ارز و به‌ویژه به دنبال افزایش قیمت آن، قیمت سایر کالا‌ها نیز تحت‌الشعاع قرار گرفته و بر تورم تاثیرگذار بوده است.

در حالی که با توجه به اثرگذاری گسترده نوسان نرخ ارز بر فضای اقتصادی کشور، مدیریت و سیاست‌گذاری در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در سال‌های گذشته با تشدید تحریم‌ها و محدود شدن شبکه بانکی در حوزه بین‌الملل این موضوع نمود بیشتری داشت. با این حال بعد از تجربه یکسان‌سازی نرخ ارز در اوایل دهه 1380 به مرور با ورود به تحریم‌ها که نقل و انتقال ارز و همچنین روابط کارگزاری بانک‌ها را با مشکل مواجه کرد و در سویی دیگر بازار داخلی خاصه در اوایل دهه 1390 با اختلال و نوسان شدیدی مواجه شد این سیاست کنار رفت و ارز از تک نرخ به سه نرخ رسید. نرخی در بازار، مرکز مبادلات ارزی و همچنین 1226 برای واردات خاص.

با وجود تاثیر پذیری شدید فعالیت‌های اقتصادی از ارز، نوسان نرخ آن در سال‌های گذشته قابل توجه است. مروری بر تغییرات قیمتی دلار در 30 سال گذشته نشان می‌دهد که دلار از متوسط قیمت حدود 74 تومان در سال 1365 به 3600 تومان در حال حاضر افزایش قیمت داشته که حاکی از رشد نزدیک به 50 برابری نرخ این ارز در این سال‌هاست. این تحولات در شرایطی است که عمده افزایش نرخ دلار به جهش ناگهانی آن از سال 1390 به بعد بر می‌گردد. به‌طوری که نرخ دلار از 74 تومان سال 1365 طی 20 سال به 1044 تومان در سال 1389 می‌رسد و حدود 15 برابر می‌شود ولی از این سال تا به امروز یعنی طی چهار سال گذشته با رشد حدود 3.5 برابری همراه بوده و از 1044 به بیش از 3600 تومان رسیده که در مجموع بیانگر افزایش حدود 50 برابری است.

بر این اساس متوسط نرخ دلار از 1024 در سال 1390 به 2600 در سال 1391، 3180 در سال 1392، حدود 3300 در سال 1393 و همچنین به 3600 تومان در 9 ماهه امسال افزایش یافته است. هر چند بانک مرکزی تاکنون جزییاتی از سیاست خود برای یکسان‌سازی نرخ ارز و نحوه آن اعلام نکرده ولی از اظهارات جسته و گریخته مسئولان این گونه بر می‌آید که این بانک نرخی بین بازار آزاد و مرکز مبادلات ارزی به‌عنوان تک نرخی کردن ارز تعیین خواهد کرد که البته این نرخ شناور بوده و با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد قابل تغییر است.

این در حالی است که سیف، رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر ضرورت ساماندهی بازار ارز و استفاده بهینه از منابع محدود ارزی اعلام کرده است که «ما از نرخی در بازار ارز حمایت می‌کنیم که بتواند حامی تولید، افزاینده اشتغال و عامل افزایش و توسعه صادرات باشد. در عین حال که بتواند به بازار ثبات بخشیده و در نتیجه آن اقتصاد نیز بهره‌مند شود.»