جنگ و صلح برای حفظ کتابفروشی ها

با وجود اینکه بسیاری از شهروندان از اهمیت و اثرات مثبت کتابخوانی مطلع هستند، اما فرهنگ خرید کتاب و کتابخوانی در بسیاری از کشورها ضعیف است و در نتیجه سرانه مطالعه در این کشورها ارقامی ناامید کننده به خود اختصاص داده است.

اگرچه در خصوص اهمیت بستر سازی فرهنگی، توجه به کتابخوانی کودکان و موارد مشابه بارها پژوهش هایی صورت گرفته است، اما نقش کتابفروشی ها به عنوان مهد کتاب و کتابخوانی اغلب آنچنان که باید مورد توجه نیست. در شرایطی که فروشگاه های پرزرق و برق و سایت های مختلف تلاش دارند کتاب های خود را به فروش برسانند، سهم کتابفروشی های محلی و کوچک، سهمی مهم ولی در خطر نابودی است.

اهمیت های اقتصادی و اجتماعی

آن بچت، نویسنده 52 ساله لس آنجلسی که به خاطر کتاب  «پل کانتو» برنده جایزه فاکنر شده است و در سال 2012 به عنوان یکی از 100 چهره تأثیر گذار در جهان انتخاب شد، عقایدی قابل تأمل در خصوص اهمیت کتابفروشی های محلی دارد. وی معتقد است بسته شدن کتابفروشی های کوچک و محلی نه فقط بحرانی فرهنگی است، بلکه بحرانی اقتصادی نیز محسوب می شود.

افتتاح کتابفروشی های کوچک به افزایش کارآفرینی کمک می کنند و حفظ کتابفروشی های قدیمی و باسابقه، روند اقتصادی مؤثری را ایجاد خواهد کرد. افزون بر اینها، به لحاظ روانشناختی افراد تمایل دارند به مراکزی که فضای صمیمانه، در دسترس و آشنا دارند مراجعه کنند.

افزایش تعداد کتابفروشی های محلی می تواند اشتیاق اجتماعی برای خرید کتاب را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه کتابفروشی های مجهز، پیشرفته و آنلاین که نسخه های الکترونیک نیز ارائه می کنند، برای جذب مخاطبان امروزی اهمیت زیادی دارند، اما کتابفروشی های قدیمی نباید قربانی پیشرفت شوند. 

ری اولدنبرگ جامعه شناس و منتقد کتاب نیویورک تایمز در مصاحبه ای به بی مهری ها نسبت به کتابفروشی های قدیمی اشاره کرده و می گوید: سال هاست که تمامی اقشار جامعه از کتابفروشی ها توقع دارند تا بستری مناسب برای آگاهی و پرورش روان و تفکر افراد ایجاد کنند، در این میان حمایت های مردم از کتابفروشی ها تا چه حد بوده؟ طی سال های اخیر اغلب کتابفروشی های قدیمی با چالش سنگینی بین سودآوری و حفظ اعتبار پیشین سردرگم هستند.

درواقع مالکان این فضاها با تغییر فضا به رستوران، لباس و حتی اغذیه فروشی سودی بسیار بالاتر خواهند داشت، اما در این چالش ایستادگی می کنند و تلاش دارند نامی را که سال ها حفظ کرده اند همچنان ایمن نگه دارند. برخی کتابفروشی های قدیمی با به راه انداختن وب سایت های خرید آنلاین کتاب، ایجاد برنامه های کتابخوانی و تبلیغات تلاش کرده اند ماهیت خود را حفظ کنند.

از صمیمیت تا استطاعت مالی

وندی ولش، صاحب و اداره کننده یکی از قدیمی ترین کتابفروشی های محلی در ویریجینیا، کتابفروشی های کوچک و محلی را قلب تپنده هر شهر می داند. از دید وی، اگرچه وب سایت های آنلاین فروش کتاب و فروشگاه های بزرگ و اشرافی متعددی برای خرید کتاب وجود دارند، اما بسیاری از مشتری ها، فضای صمیمانه کتابفروشی های کوچک، اطلاع فروشنده از سلایق شخصی خریداران و در نتیجه معرفی کتاب های خوب و فرصتی برای گپ زدن در باب مسائل فرهنگی را ترجیح می دهند.

بسیاری از خریداران قدیمی کتاب ها عادت دارند از تجربیات کتابفروش های مورد اعتماد خود برای خرید کتاب ها استفاده کنند، اتفاقی که اگرچه در بعضی کتابفروشی های جدید نیز می افتد، اما همچنان برای مخاطبان باسابقه، فضای کتابفروشی های محلی صمیمانه تر است.

از سوی دیگر، تعدادی از خریداران کتاب قادر به خرید کتاب های گران قیمت نیستند، بنابراین با مراجعه به کتابفروشی های کوچک و قدیمی نسخه های قدیمی تر را می خرند یا به سبب آشنایی با کتابفروش، توافق می کنند که هزینه کتاب را اندک اندک پرداخت کنند. تمامی این مسائل باعث می شود رشته نازک اتصال بین کتابخوانان و کتاب به واسطه کتابفروشی های نه چندان بزرگ و مجهز حفظ شود.

امیدها همچنان باقی هستند

بر مبنای اطلاعات منتشر شده توسط نشریه گاردین، کتابفروشی های محلی در برخی کشورهای اهل مطالعه همچون بریتانیا نیز به حمایت احتیاج دارند. نخستین نشانه های این وضعیت هشدار دهنده در سال 2005 و با انتشار بیانیه کتابفروشان مستقل بریتانیا مبنی بر کاهش شدید مراجعان و مشکلات رقابتی آَشکار شد. اکنون تعداد کتابفروشی های مستقل در مشهورترین خیابان های فرهنگی بریتانیا به زیر هزار عدد کاهش پیدا کرده که یک سوم کمتر از یک دهه پیش است.

مرداک واتکینز از کتابفروشان قدیمی و مالک کتابفروشی مشهور چادلیوود معتقد است کتابفروشی های بزرگ آنلاین از بزرگ ترین رقبای کتابفروشی های محلی هستند.

اما با این حال فضای کتاب خوانی را فضایی مایوس کننده نمی داند و یکی از راه حل های مهم برای ادامه حیات کتابفروشی های محلی را افزایش ارتباط بین مخاطب، ناشر، نویسنده و مترجم به واسطه گردهمایی، جشن سالگرد تولد نویسنده و... می داند. درواقع این روش کمک می کند مخاطب تفاوت بین خرید مجازی و لذت بردن از اجتماعات فرهنگی به شکل حضوری را به خوبی حس کند.