شروط ادامه رشد اقتصادی در سال های آینده بررسی می شود / توسعه صادرات غیرنفتی کلید تداوم رشد

برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی می گویند که احتمالا رشد اقتصادی امسال در سال آینده و سال های بعد تداوم نخواهد یافت و از همین رو باید به اهرم های دیگری برای تداوم رشد اقتصادی اتکا کرد و بهترین تکیه گاه، افزایش صادرات است، زیرا اقتصاد ما با تکیه بر داشته های فعلی خود، توان ایجاد تحرک و رشد اقتصادی را ندارد.

اما در حالی که برخی راه توسعه صادرات غیرنفتی و به تبع آن تداوم رشد اقتصادی را افزایش کیفیت تولیدات می دانند، برخی دیگر بر این باورند که کیفیت برخی تولیدات کشورمان مطلوب است و باید در جهت کاهش قیمت تمام شده اقداماتی انجام شود. در همین حال به نظر می رسد برای توسعه صادرات غیر نفتی، باید با دنیا ارتباطات برد – برد داشته باشیم و با حفظ منافع ملی با سایر کشورها ارتباط برقرار کنیم.

در عین حال واضح است زمانی که بخش خصوصی واقعا بر اقتصاد کشور مسلط شود و بخش عمده ای از اقتصاد را در بربگیرد، می توانیم استراتژی را تدوین کنیم و تدبیری بیندیشیم که به سرعت صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهیم. «فرصت امروز» در این گزارش شروط تداوم رشد اقتصادی مثبت در ایران را بررسی کرده است.

***

محمد صادق حمیدیان:

کیفیت کالاها موجب ثبات حضور در بازارهای جهانی است

محمد صادق حمیدیان، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی شیراز معتقد است کیفیت کالاهای تولیدی می تواند در بازارهای جهانی، ثبات حضور کالاهای ایرانی را به وجود بیاورد و از سوی دیگر موجب رشد اقتصادی شود.

همواره این موضوع مطرح می شود که راه تداوم رشد اقتصادی صادرات غیرنفتی است. با توجه به این مسئله چه راهکاری وجود دارد که کالاهایی رقابت پذیر متناسب با نیاز سایر بازارها تولید کنیم و در مدت یک سال توسعه صادرات غیر نفتی را داشته باشیم؟

قطعا باید کالاها را رقابت پذیر سازیم و اگر کالاهای باکیفیت تولید کنیم، قطعا می توانیم در بازارهای جهانی رقابت داشته باشیم. باید به این موضوع توجه داشته باشیم که قیمت قسمتی از کیفیت است و بنابراین چیزی جدا از کیفیت نیست و کیفیت هم باید مبتنی بر نیاز مشتری باشد و تولیدکنندگان و صادرکنندگان با توجه به این موضوع محصولات تولیدی خود را در اختیار مشتری قرار بدهند. بنابراین حضور در بازارهای جهانی برای توسعه اقتصادی شرط بسیار مهمی است و برای این حضور رعایت کیفیت محصولات و کالاها الزامی است.

یکی از روش هایی که می توانیم کیفیت محصولات تولیدی را افزایش دهیم، استفاده از سرمایه گذاران خارجی در تولیدات مان است. برای سرمایه گذاران خارجی در قالب قراردادهای سرمایه گذاری می توانیم تکلیف کنیم که قسمتی از کالای صادراتی تولید داخل را به تولید برسانند و اگر این اتفاق بیفتد، تکنولوژی وارد کشور می شود و ما مبتنی بر فضای رقابتی، کالایی را برای رقابت در عرصه جهانی تولید می کنیم. بنابراین همه چیز برمی گردد به کیفیت و اینکه کیفیت کالاهای تولیدی می تواند در بازارهای جهانی، ثبات حضور کالاهای ایرانی را به وجود بیاورد و از سوی دیگر موجب رشد اقتصادی شود.

به نظر شما در کشور ما چه تولیداتی این قابلیت را دارند که رقابت پذیر شوند و باید روی تولید آنها متمرکز شویم؟

آنچه عقلای فن اعلام کرده اند در 9 رشته دارای مزیت طبیعی هستیم. صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی، قسمتی از صنایع تبدیلی و فرآوری بخش معدن و هفت رشته زیرگروه صنعت گاز هستند.

بنابراین ما در صنایع پایین دست پتروشیمی و صنایع پایین دست گاز حرف برای گفتن داریم و در صنایع معدنی و صنایع غذایی هم به همین ترتیب است. از سوی دیگر دنیای امروز این موضوع را نمی پذیرد که یک کشور صرفا براساس مزیت طبیعی خودش در بازارهای جهانی حضور داشته باشد. بنابراین باید به دنبال خلق مزیت باشیم و این موضوع را بررسی کنیم که دنیا برای خلق مزیت چه کارهایی انجام داده است.

برنامه ششم توسعه می تواند کمک کند که ما روی این تولیدات متمرکز شویم و اصولا برنامه های توسعه ای می توانند در این زمینه کمک کننده باشند؟

معتقدم با برنامه بودن بهتر از بی برنامه بودن است ولی آنچه طی برنامه توسعه ای در کشور اتفاق افتاده، مبین آن است که این برنامه ها ما را به نقطه مطلوب نرسانده است. بنابراین در سیاست برنامه نویسی هم باید با لحاظ کردن شرایط فعلی تجدیدنظر اساسی کنیم. در واقع باید برنامه ها این قابلیت را پیدا کنند که ما را به سمت مطلوب ببرند.

***

علی اصغر جمعه ای:

با دنیا ارتباط برد – برد داشته باشیم

علی اصغر جمعه ای، رئیس اتاق بازرگانی سمنان معتقد است برای تداوم رشد اقتصادی، توسعه صادرات غیر نفتی بسیار ضرورری است و در همین رابطه باید با دنیا ارتباطات برد – برد داشته باشیم و با حفظ منافع ملی با سایر کشورها ارتباط برقرار کنیم.

با توجه به اینکه کالاهای ما خیلی رقابت پذیر و مطابق با نیازهای بازار نیست، چگونه می توانیم روی توسعه صادرات غیرنفتی و حل مشکلاتی که در این زمینه داریم، کار کنیم و از این طریق رشد اقتصادی را در سال های آینده تداوم بدهیم؟

من با این موضوع که تمام کالاهای تولید داخل رقابت پذیر و مطابق با نیازهای بازار نیستند، خیلی موافق نیستم. به عنوان مثال در حال حاضر مواد غذایی اعم از شکلات، انواع کیک و لبنیات قابل رقابت در بازارهای جهانی است. بنابراین از نظر کیفیت مشکل چندانی وجود ندارد، اما یکی از مسائل عمده قیمت تمام شده است.

در عین حال برای اینکه به رشد اقتصادی برسیم، یکی از ملزومات صادرات است و ما باید موانع صادرات را برطرف کنیم. یکی از موانع صادرات ارتباط با بازارهای جهانی و تسهیل امور در این زمینه است که اتفاقا رئیس جمهوری هم در روز ملی صادرات این موضوع را عنوان کرد که با قطع ارتباط با دنیا نمی توان بازارها را در دست گرفت و حتما ما باید با دنیا ارتباطات برد – برد داشته باشیم و باید با حفظ منافع ملی با دنیا ارتباط برقرار کنیم.

یک بنگاه تولیدی اگر بخواهد بازار داخلی داشته باشد، باید مراوده با مراکز مصرف داشته باشد. به عنوان مثال اگر فردی تولیدکننده ماشین آلات باشد و بتواند بازاریابی داخلی را به خوبی انجام دهد و ارتباطات خوبی برقرار کند، محصولات وی خریداری می شود. بنابراین یکی از مسائل عمده ما داشتن بازار خارجی و دارا بودن روابط حسنه است که باید حتما تکلیف این موضوع روشن شود. اگر این موضوع حل شود، ما به راحتی می توانیم بازارها را پیدا کنیم.

سیاست و برنامه های دولت در این زمینه باید چگونه باشد؟

اگر دولت می خواهد به رشد صادرات غیرنفتی برسد، حتما باید راه را هموار کند و از نظر قوانین و مقررات امور را تسهیل کند و ترتیبی را فراهم کند که با رقبای خارجی که با آنها بازارهای هدف مشترکی داریم بتوانیم هم سطح شویم.

یعنی تمام گره کار به دست دولت باز می شود یا عوامل دیگری هم در این موضوع نقش دارید؟

این تنها به دولت ارتباط پیدا نمی کند، زیرا دولت می خواهد اقداماتی را انجام دهد اما نهادها و سازمان هایی غیر  از بدنه دولت برای آن موانع ایجاد می کنند و اگر یک فعال اقتصادی بخواهد برای بازاریابی و انجام صادرات مذاکراتی را انجام دهد، برای برخی این نگرانی به وجود می آید که شاید پای آمریکا در میان باشد.

این در حالی است که فعالان اقتصادی و صادرکنندگان شیفته رابطه تجاری با آمریکا هستند، البته فعالان اقتصادی بر این موضوع واقف هستند که تعداد زیادی از کشورها تحت تاثیر آمریکا هستند و آنچه مسلم است این که ما نباید منافع خود را نادیده بگیریم. بنابراین ارتباط حرف اول را می زند و اگر ارتباطات مناسبی داشته باشیم می توانیم به رشد برسیم و در غیر این صورت باید تلاش های مضاعفی را انجام دهیم.

***

سیدرضی حاجی آقا میری:

تسلط بخش خصوصی بر اقتصاد راه توسعه صادرات است

سیدرضی حاجی آقا میری، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران معتقد است زمانی که بخش خصوصی واقعا بر اقتصاد کشور مسلط شود و بخش عمده ای از اقتصاد را در بربگیرد، می توانیم استراتژی را تدوین کنیم و تدبیری را بیندیشیم که به سرعت صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهیم.

برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند تداوم رشد اقتصادی کشورمان منوط به توسعه صادرات غیرنفتی است. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

این موضوع که رشد اقتصادی منوط به توسعه صادرات غیرنفتی است، یک واقعیت است اما به این معنا نیست که اگر صادرات نفتی داشته باشیم، به رشد اقتصادی دست پیدا نمی کنیم. رشد اقتصادی که حاصل از صادرات نفت باشد، اساسا قابل اعتماد نیست و ما باید این را یاد بگیریم که اختیار نفت از نظر قیمت و شرایط بازار دست ما نیست و این امکان وجود دارد که در مقاطع زمانی مختلف، نفت دستخوش تصمیمات سایر کشورها شود.

بنابراین این موضوع به ما می آموزد که باید اقتصاد خود را مبتنی بر صادرات غیرنفتی کنیم. پس ما به این موضوع نیاز داریم که به اندازه ای که صادرات نفت ارز وارد کشور می کند، حداقل به همان میزان هم صادرات غیرنفتی را افزایش دهیم. ما پتانسیل صادرات غیرنفتی را داریم اما در این موضوع که از این ظرفیت ها استفاده و زیرساخت های صادراتی خود را تقویت کنیم، همیشه دچار مشکل بوده ایم.

با توجه به آنچه اشاره کردید تا چه اندازه می توانیم در این راستا قدم برداریم و به شکل عملی اقداماتی را در رابطه با توسعه صادرات غیرنفتی انجام دهیم؟

واقعا در مورد این موضوع که می توانیم این کار را انجام دهیم یا خیر، پاسخ من این است که می توانیم و اینکه چگونه می توانیم، بستگی به سیاست های کلان کشور و مدل اقتصادی دارد. تا زمانی که مدل اقتصادی کشور منوپل نهادهای غیر خصوصی و غیردولتی است، نمی توانیم به این هدف دست پیدا کنیم.

زمانی که بخش خصوصی واقعا بر اقتصاد کشور مسلط شود و بخش عمده ای از اقتصاد را در بربگیرد، در آن زمان است که می توانیم استراتژی  را تدوین کنیم و تدبیری را بیندیشیم که به سرعت صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهیم. اما در حال حاضر چنین شرایطی وجود ندارد و بخش خصوصی نقشی را که باید داشته باشد، ندارد و عمده اقتصاد کشور در دست بخش دولتی و خصولتی ها و نهادهای غیردولتی غیرخصوصی است.

بنابراین آیا کاری که دولت می تواند در این راستا انجام دهد این است که اقدام به کوچک سازی کند و بهای بیشتری را برای بخش خصوصی قائل باشد؟

بله، ما شاهد یک عزم راسخ در راستای کوچک سازی دولت نیستیم و همواره شاهد این هستیم که صحبت هایی در این رابطه مطرح می شود ولی عملا چنین اتفاقی رخ نمی دهد. پس از برجام هم که سرمایه گذاران و شرکت های خارجی به ایران آمدند با شرکت های خصولتی و نهادهای غیردولتی غیرخصوصی وارد مذاکره شدند و کاملا مشخص بود دولت برنامه ریزی کرده که این اتفاق بیفتد. بنابراین ما شاهد تغییر اساسی و جدی در این زمینه نیستیم و همچنان در بر همان پاشنه می چرخد.