تنش یمن میان ایران و عربستان توسعه منابع گاز خاورمیانه را تهدید می‌کند

بالاگرفتن تنش و درگیری‌ها میان ایران و عربستان که پس از اعدام رهبر شیعیان عربستان سعودی شکل جدی‌تری به خود گرفته است می‌تواند بازار انرژی منطقه و خصوصا توسعه زیرساخت‌های موردنیاز صنعت گاز ایران را جهت حضور در بازارهای جهانی تهدید کند. گفتنی است ایران و عربستان به‌عنوان دو قدرت منطقه‌ای در سوریه پیش از این جنگ نیابتی خود را آغاز کرده اند، سعودی‌ها به دنبال سرنگونی حکومت بشارالاسد رئیس‌جمهور سوریه بوده و تهران در تلاش است تا مانع از تغییر حکومت سوریه شود. اما در یمن اوضاع به‌گونه‌ای دیگر است و ریاض مستقیم درگیر جنگ با حوثی‌های شیعه مذهب است که در حال حاضر بخش وسیعی از یمن را در کنترل خود دارند.

درگیری تهران و ریاض در جنگ‌های نیابتی منطقه در حالی اتفاق می‌افتد که بر همگان روشن است تاثیر اصلی جنگ در بازارهای انرژی و میادین نفتی و گازی بیش از هرجای دیگری احساس خواهد شد. تنش میان ایران و عربستان در شرایطی افزایش می‌یابد که تهران پیش از این با دستیابی به یک توافق جامع هسته‌ای با قدرت‌های عمده جهانی به دنبال رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه خود و فراهم کردن شرایط لازم جهت سرازیر شدن سرمایه‌های خارجی به صنعت انرژی این کشور است.

با این وجود ایالات متحده آمریکا بارها اعلام کرده که تمامی تحریم‌های وضع شده علیه ایران به برنامه هسته‌ای این کشور مربوط نمی‌شود و از آنجا که آمریکا متحد نزدیک عربستان محسوب می‌شود و در شرایطی که روابط تهران و ریاض به نقطه جوش رسیده است، به نظر نمی‌رسد شرکت‌های آمریکایی در آینده نزدیک تمایلی برای سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی ایران داشته باشند. در همین ارتباط تعداد معدودی از سرمایه‌گذاران اروپایی که بیش از همتایان آمریکایی خود مایل به حضور در بازار انرژی ایران هستند و مایلند سهمی از این بازار داشته باشند، حاضرند تا در فضای تنش‌آلودی که میان ایران و برخی همسایگان عرب آن ایجاد شده است، سرمایه‌گذاری بلند‌مدتی در صنعت انرژی ایران داشته باشند. 

این فضای تنش آلود موجب تردید سرمایه‌گذاران خارجی شده و بیش از هرچیز دیگری صنعت گاز ایران را تهدید می‌کند. با وجود نگرانی‌های واشنگتن، توافق جامع هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی در ماه جولای، تهران باید دست‌کم امکان افزایش تدریجی تولید نفت‌خام خود و سپس عرضه آزادانه آن در بازارهای جهانی را داشته باشد. اگرچه ایران و عربستان از افزایشی که اخیرا به دلیل افزایش تنش‌های میان دو کشور در قیمت نفت ایجاد شده است سود می‌برند، اما ادامه یافتن درگیری‌های دو کشور در قالب جنگ‌های نیابتی منابع و صنعت انرژی دو کشور را به‌شدت تهدید می‌کند.

اگرچه تاثیر کیفیت روابط تهران و ریاض بر وضعیت قیمت نفت در بازارهای جهانی به‌صورت روزانه مورد توجه کارشناسان و فعالان حوزه انرژی قرار دارد، منابع گاز موجود در خاورمیانه و توسعه زیرساخت‌های مربوط به آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. در مقایسه با نفت، گاز سود کمتری را عاید کشورهای صادرکننده‌ آن کرده و به تاسیسات و تجهیزات پیچیده‌تری برای عرضه آن به بازارهای جهانی نیاز دارد. با این حال ایران و عربستان هر دو به دنبال توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز خود برای تولید گاز بوده و تهران در این میان با جدیت به دنبال افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی خود است.

در این ارتباط بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در 18 نوامبر سال گذشته میلادی اعلام کرد که کشورش به‌عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان به دنبال آن است که ظرفیت تولید گاز طبیعی خود را دوبرابر کرده و قصد دارد تا در 30 ماه آینده سهم خود از بازارهای جهانی گاز را به 10درصد افزایش دهد. این به معنای آن است که تهران قصد دارد تا میزان تولید گاز طبیعی خود را از 172/6 میلیارد مترمکعب در سال 2014 به 350 میلیارد مترمکعب در سال‌های 19-2018 افزایش دهد.

اگرچه تامین گاز مورد نیاز برای مصارف داخلی (اعم از مصارف خانگی و مصارف مربوط به تزریق گاز در چاه‌های نفت به منظور بهره‌برداری بیشتر از آنها) همچنان اولویت تهران محسوب می‌شود، اما جاه‌طلبی‌های ایران در زمینه صادرات گاز طبیعی همچنان به قوت خود باقی است. به منظور حرکت به سوی کسب سهم 10درصدی از بازارهای جهانی گاز طبیعی، تهران باید میزان گاز طبیعی صادراتی خود را از 9/6 میلیارد مترمکعب در سال 2014 به بیش از 100میلیارد مترمکعب افزایش دهد.

در عمل، ایران برای رسیدن به هدف خود به یک بازه زمانی 10 ساله نیاز خواهد داشت تا میزان تولید و سپس صادرات گاز طبیعی خود را افزایش دهد چراکه تنها یک سوم یا نیمی از گاز تولیدی ایران می‌تواند به بازارهای جهانی صادر شود. این به معنای آن است که ساخت کارخانه‌های تولید گاز طبیعی به ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری اولیه نیاز دارد و همان‌طور که وزیر نفت ایران پیش از این در سخنان خود اعلام کرده، ایران برای ساخت کارخانه‌های تولید گاز LNG قطعا به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز خواهد داشت.

در همین ارتباط، میزان مصرف داخلی گاز در عربستان سعودی که بعد از ایران، روسیه، ترکمنستان و آمریکا پنجمین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد، سبب شده تا ریاض با وجود تولید 108/2 میلیارد مترمکعب گاز همچنان دچار کمبود گاز برای تامین انرژی مورد نیاز خود در داخل باشد. گفتنی است ریاض نیز همانند تهران به دنبال جذب شرکت‌های بزرگ انرژی جهان جهت اکتشاف، توسعه و استخراج منابع گاز طبیعی خود است. اما از سال 1998 میلادی که منابع گاز طبیعی در عربستان کشف شد، هیچ‌کدام از هفت شرکت عمده انرژی در آمریکا تمایلی جهت حضور و سرمایه‌گذاری در بخش گاز عربستان از خود نشان نداده و شرکت‌های انرژی اروپایی نظیر شل، رپسول، اِنی و سینوپک که به اکتشاف گاز در صحرای ربع الخالی پرداختند همگی فعالیت‌های خود را در عربستان متوقف کرده و بازار گاز این کشور را ترک کرده‌اند.

با توجه به وضعیت تیره و تار روابط ایران و عربستان سعودی در منطقه و با توجه به حضور پررنگ هر دو کشور در جنگ‌های نیابتی در سوریه، عراق و یمن، شرکت‌های بزرگ انرژی از هرگونه اتخاذ تصمیم زودهنگام جهت حضور در بازار گاز ایران و عربستان خود‌داری خواهند کرد و حتی در صورت افزایش پایدار قیمت انرژی بر اثر افزایش تنش‌ها میان تهران و ریاض، احتمال حضور آنها در بازار انرژی دو کشور در حال حاضر به شکل فزاینده‌ای غیر‌محتمل به نظر می‌رسد.

منبع: مجله گاز طبیعی اروپا