تلاش ایران برای کسب بازار فرآورده‌های نفتی جنوب شرقی آسیا

سرمایه‌گذاران ایرانی ساخت پالایشگاه ایران- اندونزی را در جاوه در چند ماه آینده با شرکای چینی و اندونزیایی آغاز خواهند کرد. این اقدام که مورد حمایت دولت است علاوه بر فروش نفت‌خام ایران، منجر خواهد شد تا بازارهای فرآورده‌های نفتی در کشورهای جنوب شرقی آسیا نیز مقرون به صرفه باشد. قصه ساخت پالایشگاه در اندونزی به سال 84 بر می‌گردد؛ پروژه‌ای که قول ساخت آن توسط آقای محمدرضا نعمت‌زاده به این کشور داده شده بود. حال با روی کار آمدن دولت یازدهم بار دیگر بحث ساخت این پالایشگاه و وعده‌های داده شده مطرح شد. این بار بخش‌خصوصی برای انجام مذاکرات انتخاب شد و خروجی این مذاکرات نهایی شدن ساخت آن با سرمایه‌گذاری 30 درصدی ایرانی‌ها بود و توافق‌نامه نهایی آن امضا شد.

البته یکی از شرکت‌های اصلی چینی در حوزه نفت نیز در این پروژه مشارکت دارد، بدین ترتیب در این پروژه 50 درصد سهام متعلق به چین، 30 درصد و 20 درصد اندونزی خواهد بود که 15 درصد از سهام کشور اندونزی متعلق به بخش‌خصوصی است. خوراک این پالایشگاه نفت‌خام سنگین ایران و سیستم آن کراکینگ است و با تکنولوژی روز ساخته می‌شود و زیر 5 درصد فرآورده سنگین خواهد شد. همچنین فاینانس این پروژه توسط یکی از بانک‌ها تأمین خواهد شد.

ساخت پالایشگاه اندونزی به 3/5 میلیارد دلار اعتبار نیاز دارد و با توجه به سهم 30 درصد ایرانی‌ها 300 میلیون دلار اعتبار آن توسط سرمایه‌گذاران ایرانی تأمین می‌شود. در گام نخست سرمایه‌ اولیه بخش ایرانی در ساخت پالایشگاه 50 میلیون دلار است. براساس مطالعات انجام شده توسط شرکت فرانسوی، بازگشت سرمایه‌ این پروژه بعد از پنج سال خواهد بود که پیش‌بینی‌ها بر این است که ارزش سرمایه‌گذاری در این مدت چهار برابر خواهد شد. حسن خسروجردی، رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی به‌عنوان نماینده ایران در ساخت پالایشگاه ایران – اندونزی، با اشاره به اینکه تأمین اعتبار مورد نیاز برای پروژه از طریق کنسرسیوم 68 شرکت داخلی تأمین خواهد شد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «علاوه بر تأمین بخشی از اعتبار بر حسب توانایی، ساخت‌و‌ساز پالایشگاه نیز توسط ایرانی‌ها خواهد بود ازاین‌رو در حال مذاکرات با کشور چین هستیم که چه بخشی از ساخت وساز این پالایشگاه توسط ایران صورت گیرد زیرا علاوه بر پالایشگاه اصلی چند پالایشگاه کوچک نیز در برنامه دیده شده است البته انتظار داریم که به میزان سهام، در ساخت نیز فعال باشیم.‌»

وی در پاسخ به این اظهارنظرهای متعدد مبنی بر اینکه چرا بخش‌خصوصی در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کرده است، می‌گوید: «بخش‌خصوصی ایران تنها سرمایه‌گذار این پالایشگاه نیست، اولویت برای ما داخل کشور است اما باید ایجاد ظرفیت شود تا بازارهای بیشتری برای ایران ایجاد شود. کشتی‌های حمل صادرات فرآورده‌های نفتی حجم محدودی دارند و هزینه ‌تمام شده آن با توجه به بعد مسافت بالا خواهد بود و صرفه اقتصادی نخواهد داشت ازاین‌رو ساخت پالایشگاه در اندونزی به ایران کمک خواهد کرد تا بازارهای دورتری داشته باشد.‌»

به گفته خسروجردی، بخش‌خصوصی با این اقدام نه‌تنها بازار برای فروش نفت‌خام ایران ایجاد کرده است بلکه برای فروش فرآورده‌های نفتی نیز گام برداشته که هر دو اقدام سود اقتصادی و ارزی خوبی دارد. ظرفیت ایجاد شده در کشور اندونزی مختص زمان حال است و باید از این فرصت استفاده شود. در همین ارتباط منزوی، مدیر پروژه‌ پالایشگاه ایران - اندونزی درخصوص ارزش استراتژیک ساخت پالایشگاه در اندونزی نیز در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «فروش نفت‌خام ایران در زمان تحریم با محدودیت‌هایی همراه است اما اگر پالایشگاه متعلق به کشور باشد، محدودیتی نداریم. از سویی از آنجا که فرآورده‌های نفتی در اندونزی و کشورهای جنوب شرقی آسیا بازار خوبی دارد نه‌تنها نگرانی برای فروش نداریم بلکه فرصت خوبی است تا در فروش فرآورده‌های نفتی از جایگاه خاصی برخوردار شویم.‌»

وی درباره درآمد ارزی این پروژه برای کشور، می‌افزاید: «ظرفیت این پالایشگاه 150 هزاربشکه نفت سنگین در روز است که توسط ایران تأمین خواهد شد و ایران فارغ از نگرانی تحریم‌ها و مشکلات ارزی می‌تواند این مقدار نفت‌خام را به فروش برساند. از سویی براساس تأکید رهبری مبنی بر مقابله با خام‌فروشی نیز، از آنجا که نفت برای تولید فرآورده‌های نفتی به فروش می‌رسد ازاین‌رو خام‌فروشی محسوب نمی‌شود. در حقیقت در کنار فروش نفت‌خام، کسب درآمد برای فروش فرآورده‌های نفتی نیز خواهیم داشت.‌»به گفته مدیر پروژه‌ پالایشگاه ایران – اندونزی به دلیل درآمد ارزی این پروژه برای کشور، وزارت نفت و تمامی زیرمجموعه‌های این وزارتخانه همکاری و تعامل خوبی با سرمایه‌گذاران این پالایشگاه در تأمین سوخت مورد نیاز دارند و توافقات اولیه نیز برای تأمین خوراک صورت گرفته است به همین دلیل فاینانس این پالایشگاه به‌راحتی نهایی شد.

بدون شک هر دو کشور ایران و اندونزی سود لازم را می‌برند. در شرایط کنونی کشور اندونزی از سرمایه‌گذاری برای ساخت پالایشگاه در کشورش به‌شدت حمایت می‌کند زیرا تا ظرفیت یک میلیون بشکه در روز کمبود دارد. منزوی در این باره می‌گوید: «تمامی زمین‌های این کشور دولتی است و تاکنون 200 هکتار از 400 هکتار زمین مورد نیاز برای اجرای پروژه تحویل داده شده است. در کنار کشور ایران، کشور عربستان سعودی نیز تلاش دارد تا بازار اندونزی را داشته باشد اما تاکنون موفق نشده است.‌»