تركیه، داستان سقوط یك برند

شهرتی كه یك برند تجاری یا غیرتجاری به دست می‌آورد، نتیجه سال‌ها برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری و تلاش است. كمرنگ شدن یا از بین رفتن این شهرت هم به این سادگی نیست اما ممكن است. تركیه این روزها ماجرای سقوط یك برند جهانی را روایت می‌كند. سقوطی كه طی مدت كوتاهی صورت گرفت و اگرچه هنوز كامل نشده اما تركیه را در سرازیری قرار داده و دورنمایی برای بیرون آمدن از آن وجود ندارد.

سال‌هاست كه تركیه را بهشت سرمایه‌گذاران خارجی در منطقه خاورمیانه می‌شناسند. طی نیم قرن گذشته شمار شركت‌های فعال با سرمایه خارجی در تركیه به 42هزار شركت رسیده که این آمار شامل هزاران شركت تركیه‌ای با سرمایه‌ خارجی هم می‌شود. سرمایه‌گذاری خارجی در كنار گردشگری دو ستون اصلی اقتصاد تركیه را طی سال‌های گذشته تشكیل می‌دادند. حزب عدالت و توسعه به رهبری عبدالله گل و رجب طیب اردوغان با شعار رشد اقتصادی روی كار‌ آمدند و در سال‌های 2005 تا 2010 این شعار را محقق كردند.

شتاب رشد اقتصادی تركیه از همه كشورهای همسایه پیشی گرفت و در سطح جهانی هم به یك نمونه مثال‌زدنی تبدیل شد. گردشگری تركیه از همه جای دنیا مشتری جذب می‌كرد و سهم تجارت دوجانبه و چندجانبه این كشور در منطقه و جهان به سرعت بالا می‌رفت. شهرت برند تركیه فقط به اقتصاد، تجارت و گردشگری‌اش محدود نماند. سیاست تركیه هم دست‌كم برای كشورهای غربی به‌عنوان نمونه‌ای مثال‌زدنی مورد توجه قرار گرفته ‌بود. به طوری كه باراك اوباما رئیس‌جمهور آمریكا در ابتدای به قدرت رسیدنش در سال 2008 به صراحت از تركیه به‌عنوان نمونه یك كشور اسلامی كه دموكراسی درآن اجرا می‌شود، نام برد.

این روزها اما همه این مولفه‌هایی كه از تركیه در جهان یك برند ساخته بود رو به افول هستند. این افول در دو مولفه بیشتر از دیگر مولفه‌ها دیده می‌شود و مورد توجه جهان قرار گرفته ‌است. اولی سقوط گردشگری تركیه است. اعلام جنگ دولت تركیه با كردها و درگیر شدن بیش از حد در جنگ سوریه در كنار رویارویی سخت‌گیرانه با مخالفان سیاسی از سكولارها گرفته تا مذهبی‌های هم‌پیمان سابق اردوغان (جنبش فتح‌الله گولن) موجب شده كه دست‌كم در تابستان گذشته نیمی از هتل‌های تركیه خالی بمانند. تعطیلی رسانه‌ها و به زندان انداختن روزنامه‌نگاران در سال‌های اخیر، نام تركیه را برای چند سال پیاپی در فهرست كشورهای خطرناك برای روزنامه‌نگاران قرار داده ‌است.

این موضوعی است كه شبكه‌های اجتماعی و فعالان مدنی در سراسر جهان را علیه شخص اردوغان بسیج كرده ‌است. به طوری‌كه اكنون اردوغان یا مقامات ارشد دولتش هر جای دنیا كه سفر می‌كنند با اعتراض‌های خیابانی و واكنش منفی فعالان مدنی روبه‌رو می‌شوند. در سال‌های اخیر بیش از 2هزار مورد شكایت توسط دفتر اردوغان علیه كسانی در داخل تركیه به ثبت رسیده كه اتهام‌شان توهین به اردوغان اعلام شده ‌است. به تازگی دامنه این شكایت‌ها به خارج از تركیه هم گسترش یافته‌ است. دولت تركیه اخیرا از یك كمدین آلمانی به خاطر سرودن شعری در تمسخر اردوغان شكایت كرده ‌است.

مدت زمانی كه برای بد نام شدن یك برند لازم است، معمولا كوتاه‌تر از زمانی است كه برای خوشنام شدنش طی می‌شود. یعنی برندی كه خوشنامی‌اش ممكن است یك قرن طول بكشد، برای بدنامی‌اش تنها یك سال كافی است. تركیه چنین مسیری را طی كرده ‌است.

* کارشناس مسائل بین‌الملل