تاوان هایی برای چاپ اسکناس جدید

وقتی یک حکومت یا دولت تغییر می کند یکی از نخستین اتفاقاتی که به طور طبیعی رخ می دهد، تغییر واحد پولی کشور است، اما هربار تغییر اسکناس، خروج مسکوکات قدیمی از چرخه مبادلات و چاپ اسکناس جدید، مبالغ معتنابهی را از بودجه کشورها به خود اختصاص خواهد داد.

 در این خصوص مثال هایی پرشمار وجود دارد که در ادامه مطلب به تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد. طی مدتی که دولت یونان به علت مشکلات مالی در معرض اخراج از اتحادیه اروپا قرار داشت، با مشکل بزرگ تری نیز روبه رو بود. درواقع این کشور چاره ای نداشت جز اینکه واحد مالی یورو را ترک و از اسکناس هایی جدید استفاده کند. اگرچه این اتفاقات تلخ درمورد یونان به وقوع نپیوسته اند، اما در مورد برخی دیگر از کشورها مصداقی عینی دارند.

بوسنی و هرزگووین نیز مثال خوبی از تغییر ارز است. در طول دهه 90 میلادی و در جریان جنگ های خونین منطقه برای رسیدن به استقلال، بوسنیایی ها تصمیم گرفتند به شکل مستقل، ارزی واحد داشته باشند. این موضوع فارغ از جنجال های متعدد سیاسی، مشکلات متعددی نیز در حوزه هماهنگی بانک مرکزی با سیستم بانکداری بین الملل داشت و فشارهای اقتصادی فراوانی را به دوش شهروندان و فعالان اقتصادی این کشور تحمیل کرد.

ترکمنستان نیز از دیگر کشورهایی است که اگرچه کمی دیر، ولی بالاخره به فکر تغییر واحد پولی خود افتاد. این کشور که عضو سابق کشورهای اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شود، در سال 2008 تصمیم گرفت برای تولید واحد مالی جدید اقدام کند اما علت این تصمیم شکاف مالی وسیعی بود که بین واحد مالی فعلی و ارزهای خارجی وجود داشت. بر همین اساس دولت تصمیم گرفت با استفاده از یک ارز جدید بازار مالی کشور را تقویت کند.

اما هوشمندی مهم ترکمنستان در خصوص رسیدن به این هدف مهم، حرکت آهسته و پیوسته و حساب شده به سمت تغییر واحد مالی بود. درواقع سیستم بانکداری برای پیشگیری از برهم خوردن نبض بازار و کنترل هر نوع مشکل و بی نظمی اقدام به تغییراتی حساب شده کرد.

از سوی دیگر، تصمیم گرفتن برای اعمال تغییر در بازار شامل چهار مرحله اصلی است؛ بررسی تمامی پیش شرط های اساسی برای اعمال تغییر در سیاست های کلان مالی، آماده سازی دقیق و نظامدار برنامه هایی جدید و متفاوت با سیاست های مالی پیشین، تهیه پیش نویسی از حجم برنامه ها و امکانات مالی مورد نیاز برای ایجاد تغییر در انواع مسکوکات موجود در بازار و در نهایت چالشی ترین مرحله یعنی پیاده سازی تمامی این موارد بدون هیچ مشکلی.

به نظر می رسد ترکمنستان به طور قابل قبولی درمورد این برنامه ها قوی عمل کرده و موفق شده از پس چهار مرحله اصلی به خوبی بربیاید، اگرچه در این میان نمی توان منکر نقش مهم و مؤثر سیستم بانکداری کشور شد.

لیبریا از دیگر کشورهایی است که در طول سال های اخیر نسبت به تغییرات نرخ ارز در کشورش حساسیت نشان داده است. دولت لیبریا سال هاست با مشکلات متعددی مثل دو نرخی بودن ارز و. . . درگیر است. درنتیجه در برهه های زمانی مختلفی تلاش کرده با در پیش گرفتن سیاست های چاپ اسکناس و تغییر واحد مالی به کنترل شرایط اقتصادی کشور بپردازد، اما به نظر می رسد برخلاف ترکمنستان، لیبریا چندان توفیقی در این خصوص کسب نکرده است.

درواقع با وجود تمامی برنامه هایی که توسط دولت طراحی شده اند باز هم نمی توان تمامی این برنامه ها را موفق و دارای بازدهی قابل قبول ارزیابی کرد. مشکل ثانویه و مهم دولت لیبریا، مشکل تفاوت شدید بین نرخ دلار آمریکا و نرخ دلار بومی لیبریاست. این موضوع که بارها از سوی مقامات ارشد کشور مورد بررسی قرار گرفته در نهایت بدون آنکه حل شود مسکوت مانده است.

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند ایجاد تغییرات گسترده در سیستم بانکداری کشورها یا تصمیم گرفتن برای چاپ اسکناس موضوعی نیست که به سادگی بتوان نادیده گرفت.

داگ کیسی، فعال بازار بورس و تحلیلگر ارشد حوزه ارز و دلار در گفت وگو با نشریه فوربس گفت؛ این بسیار دور از ذهن است که توقع داشته باشیم کشورهایی که واحد مالی خود را تغییر می دهند، به سرعت تبدیل به قدرت های تجاری و اقتصادی بزرگی شوند، برای مثال تغییر واحد مالی کشورهای عضو اتحادیه به یورو بسیار زمان بر بود و مدت ها طول کشید تا کشورهای حوزه یورو خود را با مقتضیات و شرایط جدید هماهنگ کنند. اما اهمیت این موضوع از این جهت است که کشورهای مختلف برای همگام سازی خود با شرایط موجود باید هزینه های مادی قابل توجهی را نیز صرف کنند.

ارتباط با نویسنده: baranokhovatnia@gmail.com