بودجه عمرانی کشور بررسی می شود / بودجه ای که در خدمت تغییر زیرساخت ها نیست

یکی از انتقادات همیشگی اقتصاددانان و کارشناسان این است که بودجه عمرانی به اندازه ای نیست که باید باشد و معمولا به گونه ای تخصیص می یابد که در جهت توسعه زیرساخت ها نیست. این در حالی است که زیرساخت هایی مانند راه ها و حمل و نقل در کشورمان به شدت نیازمند بودجه و تغییر و تحول اساسی است، اما این مسئله کمتر مورد توجه مسئولان قرار می گیرد.

در همین حال به نظر می رسد آنچه موجب شده پروژه های عمرانی به توسعه و پیشرفت مدنظر نرسند و موجب توسعه زیرساخت ها نشوند، این است که این پروژه ها براساس نگاه سیاسی تعریف می شوند نه منطق هزینه - فایده و اولویت بندی.در عین حال بالا بودن میزان بودجه جاری موجب می شود سهم زیادی به سمت بودجه های عمرانی نرود و بنابراین کاهش میزان بودجه جاری و افزایش میزان بودجه عمرانی یک ضرورت جدی است.

«فرصت امروز» در این گزارش بودجه عمرانی و تاثیرات آن بر تغییر زیرساخت ها و توسعه را بررسی کرده است.

***

ابراهیم رزاقی:

بودجه های عمرانی باید در خدمت تولید باشد

ابراهیم رزاقی، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است که بودجه های عمرانی زمانی می تواند موجب تغییر زیرساخت ها شود که در خدمت تولید باشد.

به نظر شما از چه رو در سال های اخیر بودجه های عمرانی موجب رشد و توسعه اقتصادی نشده است؟

معنی طرح های عمرانی جاده، راه آهن و اسکله است و ساختار اقتصادی که در این زمینه مدنظر است، به واردات تکیه دارد. این در حالی است که نفت را به شکل خام می فروشیم و در مقابل به گونه ای وابستگی به واردات داریم و نتیجه این سیاست ها افزایش میزان بیکاری و فقر و خالی شدن روستاها از جمعیت است.

بنابراین نکته  بسیار مهم این است که باید تمام این امور به بخش خصوصی واگذار شود اما نکته در اینجاست که بخش خصوصی به دنبال حداکثر سود است و حداکثر سود هم در تولید نیست. بنابراین بخش خصوصی به سمت تولید نمی رود و به سمت جایی می رود که سود بالایی دارد و اگر هم برود استثناست.

در حال حاضر سود در کارهایی مانند واردات، خریدوفروش های کاذب و احتکار است و اقداماتی مانند پروژه های عمرانی از آنجا که بازگشت سرمایه طولانی دارد، بخش خصوصی تمایل کمتری برای ورود به آن نشان می دهد مگر اینکه دولت مناقصه برگزار کند و در مناقصه پروژه ها را به بخش خصوصی واگذار کند.

به طور کلی زمانی که می گوییم طرح های عمرانی یعنی طرح های زیربنایی برای تسهیل واردات به دور افتاده ترین نقاط ایران و تسهیل رفت و آمدهایی که ربطی به انتقال تولیدات داخلی به خارج ندارد و در جهت انتقال تولیدات خارجی به کشور است زیرا بخش تولید در شرایطی نیست که بتواند به دلایل مختلف صادرات خوبی داشته باشد و از طرح های عمرانی استفاده کند.

بودجه های عمرانی چگونه باید اختصاص پیدا کند تا موجب تغییر زیرساخت ها شود؟

بودجه های عمرانی زمانی می تواند موجب تغییر زیرساخت ها شود که در خدمت تولید باشد. در واقع بودجه عمرانی در دو نگاه است؛ امکانات زیربنایی و امکانات تولید. به عبارت دیگر ابتدا تولید و بعد راه، ابتدا تولید و بعد هواپیما باید باشد و اینها باید به دنبال هم باشند. به عبارت دیگر طرح های عمرانی فاقد طرح های تولیدی معنایی نخواهد داشت.

به نظر شما این بــودجه عمــرانی کشور باید در کجاها هزینه شود تا بهترین نتیجه را به دنبال داشته باشد؟

ما قطعات و ماشین آلات مورد نیاز خود را از خارج کشور وارد می کنیم و در مقابل کالاها و محصولات خود را به صورت خام یا نیمه خام می فروشیم و با دلار ارزان اقدام به واردات می کنیم و به این ترتیب تولیدکننده داخلی ورشکست می شود. این در حالی است که باید طرح های عمرانی به این نیازها کمک کند اما طرح های عمرانی که در حال حاضر از آن صحبت می شود، ربطی به این امکانات تولیدی ندارد و برخی اوقات ضد تولید است، زیرا واردات را به دورافتاده ترین نقاط ایران تسهیل می کند.

***

محمد دامادی:

بخش عمده بودجه عمرانی به راه ها اختصاص یابد

محمد دامادی، عضو کمیسیون عمران مجلس معتقد است در حال حاضر در بخش راه ها و حمل و نقل مشکلات جدی وجود دارد و بخش عمده ای از بودجه عمرانی باید به این بخش اختصاص پیدا کند.

به نظر شما با توجه به بودجه عمرانی تعریف شده آیا می توان به تغییر زیرساخت ها امیدوار بود؟

یکی از اشکالاتی که در بودجه وجود دارد این است که هزینه های جاری ما بسیار بالاست، به این معنی که بیشتر حجم اعتبارات در هزینه های جاری صرف می شود و سهم زیادی به سمت بودجه های عمرانی نمی رود. زمانی ما می توانیم توسعه را داشته باشیم که بودجه عمرانی مان گسترده تر باشد و آن وقت می توانیم بگوییم که بودجه به جایی می رسد. موضوع دیگر عدم تحقق هاست و معمولا تخصیص ها برای بودجه عمرانی بسیار پایین است و محقق نمی شود و بنابراین نمی توان مدیریت لازم را انجام داد.

بحث بعدی این است که بودجه زمانی که سالانه بسته می شود، مدیران به درستی نمی توانند روی آن مدیریت کنند. این در حالی است که در برخی نقاط کشورمان به دلیل شرایط جوی فقط امکان کار در فصل تابستان وجود دارد و گاهی اوقات پس از گذشت فصل کار بودجه اختصاص می یابد و در چند ماه باقی مانده از سال، مدیر نمی تواند به اندازه کافی کارایی داشته باشد و کار را پیش ببرد. تمام اینها معضلاتی است که درمورد بودجه داریم.

برخی معتقدند که بودجه عمرانی دچار انحراف شده است و از همین رو باید در جاهای مشخصی این بودجه هزینه شود. به زعم شما بودجه عمرانی باید به کدام سمت سوق پیدا کند؟

یکی از مسائلی که می تواند برای کشور توسعه بیاورد این است که ما به زیرساخت ها و پروژه های بزرگ بپردازیم و این در حالی است که بودجه معمولا خرد می شود و مسئولان به دنبال این هستند که پروژه های زیادی را انجام دهند و درنتیجه موفق نمی شوند و تمام پروژه ها نیمه کاره باقی می ماند. بنابراین باید بودجه به پروژه های بزرگ و به خصوص پروژه های زیرساختی اختصاص پیدا کند. در حال حاضر در بخش راه ها و حمل و نقل مشکلات جدی وجود دارد و بخش عمده ای از بودجه عمرانی باید به این بخش اختصاص پیدا کند.

کمیسیون عمران و سایر نمایندگان مجلس این هدفگذاری را دارند که بودجه عمرانی را به سمتی که سود و فایده بیشتری دارد، هدایت کنند؟

مجلس نمی تواند در بودجه تغییر عمده ای بدهد و این کار به یک اراده ملی برمی گردد. در سال های مختلف میزان تغییر در بودجه در نهایت بین5 تا 10 درصد بوده است. در این راستا باید دولت و مجلس نشست های مکرری را برگزار کنند و نظام بودجه ریزی کشورمان را تغییر دهند و این نظام به روزتر شود و براساس نیازهای واقعی کشورمان شکل بگیرد.

***

احمدرضا چابک:

پروژه های عمرانی براساس نگاه سیاسی تعریف می شوند

احمدرضا چابک، دبیر کانون سراسری پیمانکاران عمرانی معتقد است آنچه موجب شده پروژه های عمرانی به توسعه و پیشرفت مدنظر نرسند و موجب توسعه زیرساخت ها نشوند، این است که این پروژه ها براساس نگاه سیاسی تعریف می شوند نه منطق هزینه - فایده و اولویت بندی.

با توجه به میزان بودجه عمرانی که دولت در لایحه بودجه برای بودجه های عمرانی در نظر گرفته است، آیا می توانیم به تغییر و توسعه زیرساخت ها امیدوار باشیم؟

طبق قانون، دولت موظف است به واسطه تصدی گری حکومتی که دارد، یک سری پروژه ها را برای مردم انجام دهد و این پروژه ها باید توسط دستگاه های اجرایی تعریف و اولویت بندی شوند و براساس منابعی که دولت امکان تخصیص و تامین آنها را دارد، شروع به اجرای بودجه های اولویت بندی شده کند. در اینجا وظیفه سازمان مدیریت این است که هزینه  فایده پروژه های اولویت دار را بررسی کند و آنهایی را که اولویت دارند تشخیص دهد و تعریف کند و برای آن بودجه در نظر بگیرد.

اما اتفاقی که در کشور ما رخ داده و موجب شده پروژه های عمرانی به توسعه و پیشرفتی که مدنظر است نرسند و موجب توسعه زیرساخت ها نشوند، این است که این پروژه ها براساس نگاه سیاسی تعریف می شوند نه منطق هزینه - فایده و اولویت بندی. به همین دلیل پروژه های عمرانی نتوانستند وظیفه ای را که قانونگذار برای آنها مدنظر داشته است، تامین کنند، زیرا اعتبارات دولت برای پروژه های عمرانی محدود است و پروژه هایی که تعریف می شوند، قاعدتا باید براساس اولویت بندی منطقی باشد ولی متاسفانه سیاسی شده است.

به نظر شما بودجه عمرانی کشور باید در چه مواردی و به چه شکل هزینه شود تا بهترین نتیجه را داشته باشد؟

دولت باید به سمتی پیش برود که تمام پروژه های عمرانی را که منطق اقتصادی برای بخش خصوصی دارند به این بخش واگذار کند. در این میان پروژه هایی هم وجود دارند که درآمدزا نیستند اما باید اجرا شوند که به اینها پروژه های غیر اقتصادی می گوییم. این پروژه های عمرانی غیراقتصادی باید توسط دولت انجام شود و به نظر می رسد منطقی ترین کار این است که اعتبارات و بودجه عمرانی در این پروژه ها متمرکز شود.

با توجه به آنچه اشاره کردید واقعا این نگاه در دولت ها وجود دارد که پروژه های عمرانی اقتصادی را به بخش خصوصی واگذار کنند؟

اشکالی که از گذشته در نظام بودجه ریزی ما وجود دارد این است که به واسطه فروش نفت، دولت ها این نگاه را نداشته اند که در پروژه های عمرانی بخش خصوصی را مشارکت دهند. البته از اواخر دولت دهم و همچنین در زمان دولت یازدهم این تفکر به وجود آمده و همیشه دستورالعمل هایی صادر شده که بخش خصوصی در این پروژه ها مشارکت و سرمایه گذاری کند، اما زیرساخت های لازم وجود ندارد.

این موضوع موجب شده تقریبا درصد کمی از پروژه ها به بخش خصوصی واگذار شود و علت هم این است که در پروژه هایی که می خواهیم سرمایه گذاری بخش خصوصی را داشته باشیم، پیمانکار سرمایه گذار نبوده است، یعنی اصلا سیستم کشور ما به گونه ای نبوده که پیمانکار به عنوان سرمایه گذار شناخته شود و پیمانکار همیشه به عنوان کارگزار شناخته شده است.

در کنار مجموعه پیمانکاری که تشخیص صلاحیت می شوند، باید یک سری بنگاه های اقتصادی تشخیص صلاحیت و معرفی شوند که وظیفه سرمایه گذاری داشته باشند و اصلا ماهیت سرمایه گذاری داشته باشند این موسسه های اقتصادی نه تشخیص داده شده و نه صلاحیت بندی شده اند و اگر یک پیمانکار درگیر پروژه ای باشد و بخواهد یک سرمایه گذار را با خود همراه کند، به مشکل برمی خورد.