به گل نشستن کشتی صادرات روغن

اعمال تحریم‌ها از سویی و خودتحریمی‌ها از سوی دیگر بازار کار صادرات فرآورده‌های نفتی را کساد کرده‌اند. این بار واحدهای صادرات روغن پایه نگران بازارهای از دست رفته خود هستند به‌طوری‌که 50 درصد واحدهای تصفیه دوم در این صنعت کمتر از گذشته کار می‌کنند. خـوراک پـایـه روغن، لوکات است که تنها توسط پالایشگاه‌های تهران، اراک، اصفهان، بندرعباس، آبادان و اخیرا تبریز تولید می‌شود تا از آن روغن پایه گرفته شود و در شرکت‌های روغن‌سازی بعد از فرآیند تغییرات بر آن تبدیل به انواع روغن ازجمله روغن دنده، روغن ترمز، روغن هیدرولیک و گیریس می‌شود. این روغن‌ها بعد از استفاده مجددا توسط بیش از 200 واحد بخش‌خصوصی مورد بازیافت قرار می‌گیرد که این واحدها تصفیه دوم نامیده می‌شود.

این روغن کارکرده بعد از انجام فرآیند تبدیل به سوخت تقطیری، روغن سبک و پایه می‌شود. در این فرآیند ابتدا انواع سوخت‌ها و هیدروکربن‌ها که حدود 13 درصد است جدا می‌شود که به آن سوخت تقطیری می‌گویند که درواقع همان گازوئیل است، در ادامه این فرآیند 8 درصد روغن سبک و حدود 60 درصد نیز روغن پایه است همچنین 15 تا 20 درصد نیز لجن و نیترات آب است که قابل استفاده نیست. سالانه حدود 600 هزار تن روغن کارکرده به واحدهای تصفیه دوم واگذار می‌شود که از این میزان 70 هزار تن تبدیل به سوخت تقطیری می‌شود که به دلیل برخی مشکلات، صادرات آن با مشکل مواجه شده است و در این گزارش مجالی برای پرداختن به آن نیست، اما از مجموع 600 هزار تن روغن کارکرده نزدیک به 360 هزار تن روغن پایه حاصل از تصفیه تولید می‌شود که با احتساب انواع روغن‌ها سالانه بیش از 150 هزار تن صادر می‌شد که این روزها به دلیل مشکلات متعددی ازجمله باز نشدن ال‌سی‌ها دیگر این میزان امکان‌پذیر نیست و بازارهای هدف هر روز از دست می‌رود. البته 200 هزار تن نیز در داخل مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تحریم‌ها مانع اصلی رکود صادرات روغن

حال باید بررسی شود که چرا بخش‌خصوصی در صادرات فرآورده‌های نفتی، بازار صادرات روغن را نیز از دست می‌دهد. امین خراسانی، رییس کمیسیون روغن اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی و مدیرعامل شرکت تعاونی مروارید مشکین با اشاره به اینکه یکی از مشکلات عمده تصفیه دومی‌ها این است که از تکنولوژی قدیمی استفاده می‌کنند که راندمان کار را کاهش می‌دهد، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «‌بازار صادرات روغن کشورهای جنوب شرق آسیا، ویتنام، هندوستان، امارات، عراق و کشورهای آفریقایی هستند که به دلیل تحریم‌ها این بازارها را از دست داده‌ایم. برای نمونه بازار آفریقا به دلیل اعمال برخی محدودیت‌ها بیش از یک هفته زمان می‌برد که برای ما هزینه‌بر است و کمتر صادر می‌کنیم یا بازار ویتنام را به دلیل عدم بازگشایی ال‌سی کاملا از دست داده‌ایم. با این حال هند و امارات و عراق همچنان بازار جدی ما است.‌»‌

وی با اشاره به اینکه با احتساب تصفیه اولی‌ها در مجموع سالانه 500 هزار تن صادرات روغن و محصولات روغنی داریم، می‌افزاید: «‌از این میزان بخش‌خصوصی 150 هزار تن روغن صادر می‌کند که با احتساب تنی 450 دلار به‌صورت فله‌ای سالانه 67 میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور دارد.‌»‌ به گفته خراسانی قیمت صادرات روغن بر حسب بازار منطقه‌ای خلیج‌فارس تعیین می‌شود که با افزایش و کاهش قیمت بر آن تأثیر جدی دارد.

بالا بودن قیمت تمام شده در صادرات

اما سعید آقایی راد، مدیرعامل شرکت روشن‌شیمی با بیان اینکه عمده مشکل صادرکنندگان روغن مشکلات کشتیرانی و هزینه حمل و جابه‌جایی کالا و نحوه انتقال پول است، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «صادرات روغن در چند سال اخیر به دلیل کاهش ناگهانی بهای نفت و فرآورده‌های نفتی و عدم رقابت‌پذیری محصولات تولیدی ایران در منطقه به دلایل داخلی از جمله بهره بانکی بالا و هزینه تمام شده زیاد کاهش یافته است به‌طوری‌که بازارهای هدف‌مان را از دست داده‌ایم.‌»‌

وی با اشاره به اینکه برای صادرات به برخی از کشورها از جمله هندوستان و آفریقا سیکل صادرات ما معمولاً 15 روز طول می‌کشد درحالی‌که این فرآورده در سایر کشورها دو تا سه روز است، می‌افزاید: «رقبای اصلی ما کشورهای عربستان و امارات است که اخیراً کویت نیز به آن اضافه شده است. در مجموع هر واحد صادرکننده روغن در مقایسه با قبل 50 درصد از سهم خود را کاهش داده است.‌»‌

بـه گـفـتـه آقـایی راد واحدهای صادرکننده با تصفیه‌کنندگان اولیه نیز در رقابت هستند. شرکت‌هایی همچون نفت پارس، ایرانول، بهران و سپاهان به دلیل وفور مواد اولیه توانایی تولید و صادرات محصولات با نرخ ارزان را دارند اما تصفیه‌کنندگان دومی این شرایط را ندارند. از سویی این شرکت‌ها می‌توانند مواد اولیه را به‌صورت اعتباری خرید کنند اما ما باید وجه نقد پرداخت کنیم که برای این کار ناچاریم وام بانکی بگیریم که بهره بالایی دارد.
اما ناگفته نماند که بازار روغن تصفیه اول با بازار روغن تصفیه دوم کاملاً تفاوت دارد و هر کدام خریدار خاص خود را دارد. همچنین قیمت صادراتی روغن پایه در اصل مبنای محاسبه روغن کارکرده است.