بهار عربی دیگری در راه است

این روزها پنجمین سالگرد بهار عربی است. از آن آتشی كه جوان بیكار تونسی در شهری دور از پایتخت روشن كرد و شعله آن یك به یك كشورهای عربی را دربرگرفت اكنون در ظاهر، خاكستری بیشتر باقی نمانده ‌است. در سالگرد این رویداد تاریخی، یك اندیشكده عربی گزارشی از برآوردهای خسارت مالی بهار عربی منتشر كرده ‌است. براساس این گزارش، كشورهای عربی در نتیجه بهار عربی خسارتی بیش از 833 میلیارد دلار متحمل شده‌اند. همچنین بیش از یك میلیون نفر هم در جریان اتفاقات آن روزها جانشان را از دست دادند.

بعضی تحلیلگران و مقامات عربی، این رویداد را توطئه خارجی می‌دانند و حالا این گزارش خسارت مالی، برای تقویت موضع آنها به كارمی‌آید. اینكه پنج سال پیش چه اتفاقی افتاد و چرا افتاد و چگونه افتاد، موضوع صدها مقاله و اظهارنظر و تحلیل بوده‌ و هست اما اكنون در پنجمین سالگرد بهار عربی، اتفاقات دیگری در جهان عرب در حال روی دادن است كه گویی بهار واقعی اگر به معنای تغییر باشد، تازه در حال آغاز شدن است.

سقوط قیمت نفت و كاهش بودجه و ذخائر ارزی كشورهای عربی كه افسانه ثروت و قدرت اقتصادی شكست‌ناپذیرشان آوازه جهانی دارد، مهم‌ترین اتفاق ماه‌های اخیر است. كشورهایی چون عربستان و كویت كه تنها عامل قدرتشان همیشه دلارهای نفتی بوده‌است، اكنون با كسری بودجه روبه‌رو شده‌اند و به دنبال اجرای سیاست احتیاط یا حتی ریاضت مالی هستند. افول ارزش طلای سیاه و تغییر نقشه انرژی جهان، باعث شده كه هم‌پیمانان غربی كشورهای عربی دیگر مانند گذشته به آنها نگاه نكنند.

بعضی مانند آمریكا به فكر عقب‌نشینی از منطقه هستند بعضی هم مانند آلمان به اتخاذ سیاست انتقاد صریح ازهم‌پیمانان سابق عربی روی آورده‌اند. دوران تانگوی دونفره غرب با جهان عرب به سر آمده‌است.این دو عامل، یعنی كاهش درآمدهای نفتی و فاصله گرفتن شركای غربی باعث شده حكومت‌های عربی احساس خطر كنند. سیاست تهاجمی عربستان در منطقه نتیجه همین احساس خطر است. این احساس خطر آرامش را از حاكمان عربی گرفته‌ و آنها را به فكر تعامل بیشتر با افكار عمومی داخلی‌شان انداخته‌ است.

حاكمان عربی چه آنها كه مانند شیخ‌نشین‌های خلیج فارس آشكارا از دموكراسی تبری می‌جویند و چه آنها كه مانند مبارك در گذشته، نمایش منتخب دموكراتیك بودن را اجرا می‌كنند، به پشتوانه دلارهای نفتی و حمایت غربی‌ها به ویژه آمریكا، برای افكار عمومی و رای مردم خود هیچ ارزشی قائل نبودند. آنها اعتراض و نظر مردم را اساساًبه رسمیت نمی‌شناختند. اكنون اما شرایط فرق كرده ‌است. رئیس‌جمهور آمریكا به صراحت درباره ضرورت تغییر سیاسی در كشورهای عربی سخن می‌گوید و اینكه این حكومت‌ها باید به حرف مردم‌شان گوش بدهند.

معاون صدراعظم آلمان درباره حمایت از تروریسم به حكومت‌های عربی هشدار می‌دهد. اینها اتفاقاتی است كه تا همین چند سال پیش غیرممكن به نظر می‌رسید.حاكمان عربی با سركوب نظامی مانند آنچه در بحرین روی داد و با سرازیر كردن دلارهای نفتی مانند آنچه در مصر اتفاق افتاد، تلاش كردند به خیال خود بهار عربی را مهار كنند اما بهار واقعی در جهان عرب به‌گونه‌ای دیگر و بدون هیاهو در حال روی دادن است.

کارشناس مسائل بین‌الملل