بنگاه‌داری بانک‌ها محصول نرخ دستوری است

حرکت از یک اقتصاد سنتی به سوی اقتصاد توسعه‌مند مستلزم داشتن بانک‌هایی چابک و پویا است، بانک‌هایی که بتوانند با تسهیلات‌دهی مناسب به بخش‌های مختلف تولید، به روند توسعه کشور سرعت مناسب ببخشند. اما بانک‌ها در این مسیر با چالش‌های مختلفی روبه‌رو هستند، مسئله برطرف شدن مشکلات نقش‌آفرینی بانک‌ها در بخش تولید، ارتقای نقش بانک مرکزی در مراقبت از بازارهای پولی و مالی و نظارت بر تهدیدهای بالقوه‌ای مانند فسادهای مالی که نظام بانکی را تهدید می‌کند و... از جمله مسائل مبتلابه این موضوع هستند. در این باره با دو نفر از کارشناسان به گفت‌وگو نشستیم.

دولت از برخورد دستوری با بانک‌ها دست بردارد

حیدر مستخدمین حسینی، کارشناس اقتصادی در مورد نقش بانکداری در توسعه اقتصادی کشور در گفت‌وگو با «فرصت امروز» گفت: اقتصاد هر کشور برای اجرای برنامه و توسعه اقتصادی نیاز به ابزارهای مختلفی دارد، یکی از این ابزارها که نقش ساختاری را در اقتصاد کشور ایفا می‌کند بانک‌ها هستند؛ بانک‌ها نقش بسیارمهمی را در توسعه و رشد اقتصادی ایفا می‌کنند، چنانچه بانک‌ها نتوانند نقش خود را به‌درستی اجرا کنند دچار مشکل می‌شوند و برنامه توسعه اقتصادی به‌درستی اجرا نمی‌شود.

وی افزود: یکی از عواملی که سد راه ایفای نقش بانک‌ها در مسیر توسعه است، موضوع احتمال وقوع فساد در برخی بانک‌ها است که در گذشته در مورد چند بانک دولتی شاهد وقوع آن بوده‌ایم. بانک‌ها به دلیل ماهیت کار آنها مستعد بروز برخی تخلفات هستند که در دوره‌های مختلفی شاهد بروز آن بوده‌ایم. این روند باید متوقف شود تا سیستم اقتصاد دچار بحران نشود.

مستخدمین حسینی تاکید کرد: یکی دیگر از عوامل ناتوانی در توسعه اقتصادی این است که بانک مرکزی به وظایف خود به‌درستی عمل نکرده‌اند و مدیریت حاکم بر نظام بانکی دولت نتوانسته نقش خود را به درستی ایفا کند و این موضوع نقش منفی در اقتصاد داشته است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: متاسفانه دولت‌ها نسبت به بانک‌ها دستوری عمل و با روش دستوری نرخ سود را معین می‌کنند. بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی وقتی دولت در بازار مالی دخالت کند، طبیعی است که سیستم بانکی نمی‌تواند به‌درستی عمل کند و در نتیجه سازوکار بانکی به‌درستی انجام نمی‌شود. متاسفانه زمینه مناسبی در نظام بانکی ما ایجاد نشده و فقط منابع خاص ایجاد شده است، باید برنامه توسعه اقتصادی را برحسب سطوح مختلف نیاز‌های جامعه و نیاز‌های ضروری تامین مالی بکنند و بانک‌ها هم از بنگاه‌داری دربیایند.

حسینی خاطرنشان کرد: به‌طور کلی بانک مرکزی پالایش سالمی در سیستم بانکی نداشته‌است. دولت نرخ سود را دستوری ابلاغ می‌کند و بانک‌ها با نرخ سود تامین مالی نمی‌شوند از این‌رو به بنگاه‌داری و مسکن‌سازی و خرید و فروش زمین می‌پردازند درنتیجه مسیر انحرافی را دنبال می‌کنند و اقتصاد در جهت پویا و تکاملی قرار نمی‌گیرد. باید با سازوکار‌های درست بتوانیم اقتصاد سالم و شفاف داشته باشیم، بانک مرکزی باید شرایطی را رقم بزند تا بانک‌ها از محیط سالم‌تری بهره ببرند و دولت سیاست دستوری را کنار بگذارد و در عوض این فعالیت‌های ناسالم انرژی خود را به ساماندهی بازار سرمایه که هر روز شاهد منفی شدن بیشتر آن هستیم متمرکز و آن را فعال کند و در کنار آن از بخش تولید، با تامین منابع بلند‌مدت پروژه‌ها و عملیات حمایت کند.

وی در پایان اشاره کرد: باید با مدیریت کلان و درست در جهت توسعه اقتصادی تلاش کنیم و مدیران آگاه و زبده را مجری کار قرار دهیم. بانک مرکزی باید کاملا بر بانک‌ها نظارت داشته باشد. متاسفانه بانک مرکزی کار خود را به‌درستی انجام نمی‌دهد و مثل کشورهای توسعه‌یافته عمل نمی‌کند. بانک مرکزی باید تدابیر خاص و برنامه‌ریزی خاص را برای سیستم بانکی طراحی کند تا بتواند از ظرفیت آنها در جهت توسعه اقتصادی بهره کامل ببرد.

بانک‌ها بنگاه‌داران خوبی هستند

دکتر فــرشـاد قربانی، کـارشـنـاس اقتـصادی در گفت‌وگو با ««فرصت امروز»» در مورد نقش بانکداری در توسعه اقتصادی گفت: بانک‌ها واسطه وجوه هستند ضمن اینکه به مشتریان خود خدمات می‌دهند، واسطه بین سپرده‌گذار و تسهیلات‌گیرنده هستند. بعضی از مردم مازاد پول خود را در بانک سپرده‌گذاری می‌کنند و بانک‌ها در ازای سپرده‌گذاری به آنها سود می‌پردازند و وام‌های بلند‌مدت مسکن، ازدواج، خودرو، جعاله و غیره و وام به تولید‌کنندگان می‌پردازند. بانک‌ها غیر‌از منابع جمع‌آوری شده و نقدینگی سرگردانی، قدرت خلق پول هم دارند که اگر این منابع، در راه منطقی خودش استفاده نشود و به سمت تولید گردش نکند نه‌تنها موجب تورم می‌شود بلکه باعث رکود توسعه اقتصادی کشور می‌شود.

وی با دفاع از بنگاه‌داری بانک‌ها افزود: بسیاری از پروژه‌های عمرانی و مهم نیازمند مساعدت بانک‌ها هستند همان‌طور که در گذشته شاهد بودیم بسیاری از عملیات‌های بزرگ عمرانی مثل سدسازی، ساخت مترو، اتوبان‌ها، معدنی‌ها و پتروشیمی‌ها توسط بانک‌ها اجرا شده است درحالی‌که بخش خصوصی در این باره درخواستی نداشته است.

بـانـک‌هـا بــایـد وارد سرمایه‌گذاری مستقیم شوند و اهداف و برنامه‌های خودشان را در بخش تولید دنبال کنند. بنگاه‌داری بانک‌ها یک امر کاملا قانونی است و می‌تواند به توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی کمک کند و منجر به اشتغالزایی شود و تاثیر مهمی را در تولید و ارائه خدمات داشته باشد.

این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: به نظر من نقش بانک‌ها در پیشرفت اقتصادی قابل ملاحظه بوده است، ولی کافی نیست. هرچند در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی داشته‌ایم و شبکه‌های بانکی، خدمات ارزنده‌ای را ارائه می‌کنند اما این خدمات مثل کشور‌های پیشرفته نیست، به‌خصوص در زمینه بانکداری شرکتی لازم است اقدامات بیشتری صورت گیرد، جا دارد که اهمیت بیشتری به آن دهند.

دکتر قربانی ادامه داد: مشکل اساسی که گریبان‌گیر بانک‌هاست این است که دولت بانک‌ها را به‌صورت صندوق خودش نگاه می‌کند، تسهیلات توصیه‌شده‌ای را به بانک‌ها تحمیل می‌کند که در این صورت بانک‌ها دستشان بسته است و با کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند و به ناچار نرخ سود را افزایش می‌دهند تا تسهیلاتی را برای مشتریان ایجاد کنند.

اگرچه برخی از بانک‌ها خصوصی شده‌اند ولی مدیریت دولتی دارند و دولت نقش اساسی را در تعیین مدیران و تسهیلات تکلیفی و اعمال نفوذ در اداره بانک‌ها دارد و به همین خاطر اختیارکافی به بانک‌ها داده نشده است. مشکل اساسی مربوط به سایر نهادها و سازمان‌هایی است که مقررات دیگری را وضع می‌کنند. این موضوع بانک‌ها را در اجرا دچار مشکل می‌کند.

وی ادامه داد: بانک‌ها باید با ایجاد شرکت‌ها ی سرمایه‌گذاری و فعال کردن بخش‌های تولیدی تلاش کند تا به نقطه قوت خود برسد و این موضوع برای توسعه و رشد اقتصادی کشور لازم و ضروری است.