به بهانه مطرح شدن موضوع صدور کارت های اعتباری بین المللی در ایران / بررسی سیستم کارت های اعتباری در ایران و آمریکا

در دوره ای به سر می بریم که معاملات یا خرید و فروش خرد یا کلان از طریق خدمات الکترونیک انجام می شود. اسکناس کاربرد کمتری پیدا کرده و خدماتی چون کارت ای تی ام (یا همان دبیت کارت)، اینترنت بانک، موبایل بانک و تلفنبانک صورت می گیرد.

مهاجرهای عصر دیجیتال (آنهایی که پیش از ظهور فناوری و آغاز این عصر به دنیا آمده اند) همچنان به شکل سنتی معاملات وفادارند، اما قشر جوان ارتباط قوی تری با شیوه نوین معاملاتی برقرار کرده اند و امیدوارند در آینده نزدیک امکانات و گزینه های بیشتری در این زمینه برای شان فراهم شود.

حتی در جامعه در حال توسعه ای مثل کشور ما، کسب و کارها طی چند سال اخیر بیشتر به خدمات الکترونیک روی آورده اند و جدای دستگاه های ای تی امی که در فروشگاه ها به چشم می خورد، استارتاپ ها امکان پرداخت اینترنتی از طریق اپلیکیشن و سیستمی مثل شاپرک را برای مشتریان خود فراهم کرده اند.

یک کارشناس سازمان و روش ها از یکی از بانک های داخلی به «فرصت امروز» می گوید که میزان تقاضای مشتری برای خدمات الکترونیک نسبت به گذشته به مراتب بیشتر شده و به شیوه زندگی، سن و میزان تحصیلات مشتری ها بستگی دارد. بالطبع قشر مسن مشتری   ها- صرفاً اگر هنوز مشغول به کار باشند- خواهان چنین خدماتی هستند.

به گفته نهاد تحقیقات جهانی امنیت سایبری مؤسسه مهندسان برق و الکترونیک تا سال 2030 میلادی پرداخت از طریق تلفن همراه به امنیتی خواهد رسید که جای اسکناس و کارت های اعتباری را خواهد گرفت.

این نتیجه تحقیقی است که از سوی این نهاد و با حضور 1903 علاقه مند به فناوری از بریتانیا، هندوستان، ایالات متحده، مکزیک، برزیل، آلمان و چند کشور دیگر درباره دیدگاه های آنها نسبت به امنیت دیجیتالی و آینده امنیت سایبری صورت گرفته و در ماه مارس منتشر شده است. 70درصد این گروه شیوه نوین پرداخت را به شیوه های سنتی ترجیح می دهند.

نشریه تلگراف می نویسد: صحبت از پایان دوره اسکناس مدت هاست که مطرح شده، اما استفاده از وجه نقد و سکه خیلی آهسته تر از آنچه مردم فکر می کنند در حال کاهش است. در سال 2014 میلادی 48درصد معاملات از سوی مشتریان و تجارت ها با وجه نقد انجام شد یعنی دو برابر میزان استفاده از دبیت کارت و از هر 100 نفر یک نفر یا یک نهاد همچنان با چک معاملات را انجام دادند.

این در حالی است که شرکت های فناوری دارند نهایت تلا ش شان را می کنند تا وجه نقد را از چرخه معاملات خارج کنند. نمونه اش ساخت اپلیکیشن هایی مثل Apple pay است که استفاده از آن از طریق گوشی های آیفون و ساعت اپل امکان پذیر است. گوگل هم اپلیکیشنی به نام Android Pay که تقریباً سیستمی مشابه سیستم نرم افزار پرداخت الکترونیکی آیفون است، دارد.

در ایالات متحده اکثر شهروندان دست کم یک کارت اعتباری دارند و بسیاری حتی بیشتر از یکی. در دسامبر سال 2015، متوسط بدهی هر کارت اعتباری 15هزار و 762 دلار بود. به طور کلی مصرف کنندگان آمریکایی نزدیک به 733 میلیارد دلار بدهی کارت اعتباری دارند.

به گفته کارشناس سازمان و روش ها، در ایران بانکداری الکترونیک با «شتاب» یا همان شبکه تبادل اطلاعات بانکی و زیرمجموعه  آن «سحاب» یا سامانه حواله الکترونیکی بین بانکی کار می کند که قابلیت انتقال وجه الکترونیکی بین بانکی آنی را در اختیار مشتری می گذارد.

درگاه های دارنده سرویس سحاب همان خودپردازها یا ای تی ام ها هستند و Pinpad ها که کارکردی مشابه دستگاه های پوز دارند اما در شعب بانکی مورد استفاده قرار می گیرند و قابلیت انتقال وجه تا سقف 15میلیون تومان را دارند. (دستگاه های خودپرداز عادی قابلیت انتقال وجه تا سقف 3میلیون تومان را دارند).

کارت های بانکی ایرانی عملکردی مشابه دبیت کارت ها دارند با این تفاوت که مجهز به سرویس شتاب هستند، اما کارت های اعتباری که در ایران قابلیت کاربری داخلی دارند، سیستم متفاوتی از کارت های اعتباری در خارج از کشور دارد. به گفته اینوستوپدیا، در آمریکا ویزا و مسترکارت، دو شرکت پیشرو کارت اعتباری هستند که تقریباً ویژگی ها و کاربری های مشابه دارند و کاربران تقریباً توجهی به تفاوت بین این دو ندارند.

شرکت های کارت های اعتباری به صورت مستقیم برای اشخاص کارت اعتباری صادر نمی کنند. این بانک ها یا مؤسسه های اعتباری هستند که این کار را انجام می دهند و معمولاً مؤسسه مالی صادرکننده کارت شرایط و ضوابط کارت های اعتباری از جمله نرخ بهره، کارمزد خدمات و سایر ویژگی ها را تعیین می کند. کارت اعتباری برای شخص صادر می شود و وقتی زمان پرداخت صورتحساب فرا می رسد، مؤسسه مالی آن را دریافت می کند و نه شرکت کارت اعتباری.

درآمد شرکت های کارت اعتباری مثل ویزا، مسترکارت یا آمریکن اکسپرس با دریافت کارمزد از سوی تاجرها و تجارت هایی که کارت اعتباری آنها به عنوان شیوه پرداختی خود انتخاب می کند، به دست می آید. این شرکت ها خود را نه مؤسسه ای مالی بلکه شرکت فناوری پرداخت یا صرفاً شرکت فناوری در صنعت پرداخت جهانی می دانند و وجه تمایزشان در یک سری خدمات ویژه خلاصه می شود.

به عنوان مثال سرقت هویت، جلوگیری از کلاهبرداری و بیمه مسافرتی و کرایه خودرو. دارندگان کارت های اعتباری تجاری حتی می توانند در هتل ها، خطوط پرواز و پمپ بنزین ها از تخفیف ویژه کارت اعتباری خود استفاده کنند. تاجران هم می توانند با توجه به میزان اعتباری که از شرکت های کارت اعتباری دریافت می کنند، بر سر کارمزدی که باید به شرکت بپردازند، مذاکره کنند.

در حالی که سیستم کارت های اعتباری در خارج از ایران به این صورت است که کارت از طریق مؤسسه های اعتباری صادر و بعد در زمانی مشخص از سوی مشتری به مؤسسه بازگردانده می شود، در ایران صدور کارت اعتباری به گفته کارشناس سازمان و روش ها طی عقد مرابحه (وام) صورت می گیرد.

به این صورت که مؤسسه مالی با مشتری (بعد از اینکه سابقه مشتری از سوی مکنا یا مرکز کنترل نظارت و اعتبارات مورد بررسی قرار گرفت) قراردادی (مثلاً یک ماهه) می بندد و در پایان دوره ذکر شده در قرارداد برای او صورتحساب ارسال می کند. مشتری در این مرحله پنج روز وقت دارد که صورتحساب را پرداخت کند.

اگر پرداخت صورتحساب در این دوره که دوره تنفس نام دارد، صورت نگیرد، قرارداد اعتباری تبدیل به وام می شود و قاعدتاً نرخ بهره اش تغییر می کند. به عنوان مثال اگر نرخ بهره در دوره تنفس 1/7درصد باشد، با افزایش زمان دوره و تبدیل شدن قرارداد به وام نرخ به 20 درصد هم می رسد و مشتری به صورت قسط باید آن را پرداخت کند، تقریباً مشابه آنچه در سیستم کارت های اعتباری کشورهای خارجی می گذرد با این تفاوت که کارت های اعتباری داخلی کاربری داخلی دارد.

نشریه تلگراف اما معتقد است در عصر حاضر استفاده از اپلیکیشن های تلفن های همراه برای انجام معاملات معقول تر است و فواید بیشتری دارد اما اینها تنها زمانی ثابت می شود که پرداخت از طریق تلفن همراه در سطح گسترده تر و کارآمدتری صورت گیرد. غول های دنیای فناوری مثل اپل پروژه هایی را راه اندازی کرده اند که منجر به تسهیل و تسریع خدمات الکترونیکی مالی شود. به عنوان مثال مشتریان دارنده محصولات اپل که به صورت آنلاین خرید می کنند می  توانند صرفاً از اثر انگشت خود برای انجام یک خرید یا معامله استفاده کنند.

بدون اینکه نیاز به انجام فرآیند وقت گیر وارد کردن شماره کارت و اطلاعات مربوط به آن داشته باشند. سیستم هایی مثل موبایل بانک و تلفنبانک از جمله اقدامات داخلی است که برای کمک به جهانی شدن فرآیند خدمات پرداخت الکترونیکی انجام شده است. نشریه تلگراف معتقد است با وجود اینکه خدمات الکترونیکی با سرعت آهسته ای حرکت می کند اما آینده روشنی دارد.

ارتباط با نویسنده: azadehetehad@gmail. com