عوامل مؤثر در نقش سیستم بانکی در فساد اقتصادی بررسی می شود / بانک ها از رسالت خود دور شده اند

آن طور که دادستان تهران می گوید در تمام پرونده های مرتبط با فساد اقتصادی، بانک ها به طور مستقیم و غیرمستقیم نقش دارند. به گفته عباس جعفری دولت  آبادی، در تمامی پرونده های فساد اقتصادی اخیر بخشی از جرائم در بستر بانک ها رخ داده؛ یا مدیران بانک ها در ارتکاب جرائم دخیل هستند یا تسهیلات اعطایی از سوی بانک ها یا مؤسسات پولی زمینه ساز فساد بوده یا اینکه فقدان نظارت، تسهیل کننده جرائم ارتکابی بوده است.

در همین حال کارشناسان و صاحبنظران معتقدند بانک ها از رسالت و وظیفه اصلی خود که ارائه تسهیلات است، دور شده اند و به فکر تجارت هستند و همین موضوع را دارای بیشترین تأثیر در نقش آفرینی بانک ها در فساد اقتصادی می دانند.

در عین حال به نظر می رسد بانک مرکزی که ناظر بر عملکرد بانک ها است، خود دچار بیماری است و نمی تواند نظارت درستی داشته باشد و همین موضوع موجب شده که بانک ها به بستر فساد اقتصادی تبدیل شوند. البته در این بین افرادی هم هستند که معتقدند بانک ها ابزار هستند ولی دلیل یا عامل فساد نیستند و آنچه موجب فساد می شود، نهادهایی خارج از سیستم بانکی هستند که از رانت های مختلف برخوردار هستند. «فرصت امروز» در این گزارش عوامل مؤثر در نقش بانک ها در فساد اقتصادی را مورد بررسی قرار داده است.

***

حسینعلی حاجی دلیگانی:

بانک مرکزی نظارت درستی ندارد

حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس معتقد است دلیل نقش آفرینی بانک ها در پرونده های فساد اقتصادی این است که بانک مرکزی -که ناظر بر عملکرد بانک ها است- خود دچار بیماری است و نمی تواند نظارت درستی داشته باشد.

به زعم شما چه عامل یا عواملی موجب شده است که بانک ها دارای نقش مستقیم و غیر مستقیم در پرونده های فسادهای اقتصادی شوند؟

یک دلیل این است که بانک ها و مدیران و کارکنان آنها در عرصه پول و جابه جایی و گردش پول فعالیت دارند و بنابراین بیشتر در معرض چنین مسائلی قرار می گیرند. دلیل دیگر هم این است که پیشرفت برخی از روش ها و تکنولوژی های رایانه ای در عین حال که جنبه های مثبت دارد، جنبه های منفی دارد و این عرصه ای است که به راحتی برخی از کاربران می توانند جابه جایی پول را انجام دهند و به نوعی پوشش برای کارهای خود درست کنند.

به نظر شما با چه اقداماتی می توان یک نوع بازدارندگی را برای بانک ها در این زمینه ایجاد کرد و این بازدارندگی باید به چه شکلی به وجود بیاید؟

به نظر من بانک مرکزی که ناظر بر عملکرد بانک ها است، خود دچار بیماری شده و دارای شرایطی است که نمی تواند نظارت درستی بر آنها داشته باشد. بنابراین از آنجا که بانک مرکزی دارای اشکال است، برای اعمال نظارت هم دچار مشکل می شود و بانک ها دستورات آنها را نمی پذیرند.

به نوعی می توانیم بگوییم که بانک مرکزی از مسائل روز کیلومترها فاصله دارد و برخی از کارشناسان و ناظران آن به روز نیستند و بعضی اوقات با مسائل ریز خیلی سخت برخورد می کنند و گاهی هم از کنار بعضی از مسائل بزرگ که منشا بسیاری از اتفاقات و مشکلات بعدی برای بانک ها یا موسسات مالی می شود، خیلی راحت عبور می کنند.

به عنوان مثال در حال حاضر چند مؤسسه مالی و اعتباری تخلفاتی کرده اند که یکی از آنها مؤسسه مالی و اعتباری ثامن الحجج است که ساختمان و شعبه مرکزی این مؤسسه روبه روی بانک مرکزی بوده اما بانک مرکزی می گوید که این مؤسسه فاقد مجوز است. حال این سوال مطرح است که اگر این مؤسسه فاقد مجوز بوده، چطور 400شعبه در سراسر کشور داشته و پول های مردم را گرفته و اکنون هم از بازپرداخت آنها استنکاف می کند.

عملکرد قوه قضاییه را در رابطه با برخورد با بانک های متخلف و مدیران آنها چگونه ارزیابی می کنید؟

یکی از مسائل تأثیرگذار در بروز فسادهای اقتصادی دیر اقدام کردن و به روز نبودن دستگاه قضایی در این زمینه است؛ به گونه ای که در این گونه مسائل، بسیار زیاد با سوختن زمان مواجه هستیم. زمان هم که از بین می رود، عمدتا مردم به پولشان نمی رسند. درحالی که اگر از همان ابتدا دستگاه قضایی اقداماتی را در این زمینه انجام می داد و تصمیمات سریع و درستی به خصوص توسط دادستان ها اتخاذ می شد، می توانست تا حدودی از این مشکلات جلوگیری کند.

***

عزت الله یوسفیان ملا:

بانک ها به فکر تجارت هستند

عزت الله یوسفیان ملا، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است دلیل این موضوع که بانک ها در پرونده های فساد اقتصادی نقش دارند، این است که بانک ها از رسالت و وظیفه اصلی خود که ارائه تسهیلات است، دور شده اند و به فکر تجارت هستند.

به نظر شما دلیل این موضوع که شاهد نقش مستقیم و غیرمستقیم بانک ها در پرونده های فساد اقتصادی هستیم، چیست؟

دلیل این موضوع آن است که بانک ها در جایگاه قانونی خود نیستند. در بودجه های سالانه اعداد و ارقام به صورت ریالی نوشته شده است و در همین راستا دولت بودجه ای را هم به بانک ها اختصاص می دهد تا پاسخگوی نیاز مردم در بخش اقتصادی باشند. زمانی که بانک ها رسالت خود را انجام ندهند و به فکر تجارت باشند، نتیجه همین می شود زیرا بانک ها برای تجارت به وجود نیامده اند و برای ارائه خدمات به مردم تأسیس شده اند. این در حالی است که دولت اگر می خواهد تجارت کند، دیگر نیازی وجود ندارد که بانک تأسیس کند بلکه باید فروشگاه زنجیره ای تأسیس کند.

بنابراین دولت بانک ها را تأسیس کرده است تا خدمات اقتصادی ارائه دهند و اگر فردی نیاز مبرمی به پول برای ضروریات زندگی داشته باشد، بداند جایی به نام بانک وجود دارد که می تواند از آن تسهیلات دریافت کند و این در حالی است که بانک ها از این وظیفه دور شده اند و فقط به فکر این هستند که درآمد خود را اضافه کنند و موجودی پایان سال خود را افزایش دهند. بنابراین در شرایطی که بانک ها کاسبی و تجارت را اصل قرار داده اند، دیگر دست به هر کاری می زنند. به عنوان مثال وام هایی به افرادی با برخی از رانت ها پرداخت می شود که موجب فساد اقتصادی می شود.

بنابراین این موضوع که بانک ها به شکل مستقیم و غیرمستقیم در تمام پرونده های فساد اقتصادی نقش دارند، کاملاً درست است؟

بله، درست است. اگر نگاهی به پرونده های فساد اقتصادی پولی و مالی در سال های اخیر بیندازیم، متوجه می شویم که تمام این فسادها از کانال بانک اتفاق افتاده است. بانک ها تبدیل به بستر فساد اقتصادی شده اند و همین موضوع موجب شده که در تمام پرونده های فساد اقتصادی بانک ها به طور مستقیم و غیرمستقیم نقش داشته باشند.

برای جلوگیری از این موضوع و نقش بانک ها در فساد اقتصادی، باید چه اقداماتی انجام شود؟

بانک ها باید به رسالت اصلی خود بازگردند و متوجه شوند که کارشان خدمت دهی اقتصادی است و نه معاملات کلان اقتصادی و فساد اقتصادی. دولت باید بانک ها را به رسالت و وظیفه اصلی خود بازگرداند و این موضوع باید برای بانک ها نهادینه شود که به تولیدکنندگان وام و به افرادی که نیازمند هستند، تسهیلات پرداخت کنند. در همین راستا دولت باید در زمان انتصاب مدیران عامل بانک ها افرادی را منصوب کند که در راستای نیاز اقتصادی جامعه حرکت کنند و حق نداشته باشند که غیر  از این عمل کنند.

***

محمدقلی یوسفی:

بانک ها ابزار هستند نه عامل فساد

محمدقلی یوسفی، کارشناس اقتصادی و مدرس دانشگاه معتقد است که بانک ها ابزار هستند ولی دلیل یا عامل فساد نیستند و آنچه موجب فساد می شود، نهادهایی خارج از سیستم بانکی هستند که از رانت های مختلف برخوردارند.

از نگاه شما عوامل مشارکت سیستم بانکی در فسادهای اقتصادی، آن طور که دادستان تهران گفته چیست؟

من می خواهم به این موضوع اشاره کنم که اسم بانک ها، بی گناه بد در رفته است و در حقیقت بانک ها ابزار هستند ولی دلیل یا عامل فساد نیستند. آنچه موجب فساد می شود، نهادهایی خارج از سیستم بانکی است؛ نهادهایی که به دلایل مختلف از رانت های مختلف برخوردار هستند و از فشارهای بیرونی و عدم شفافیت در قوانین استفاده می کنند یا ممکن است فشارهای سیاسی در این زمینه نقش داشته باشد و گرنه خود بانک ها از ساختمان و کارمندان و مدیران تشکیل شده است.

اینکه ما می بینیم در بسیاری از موارد به دلیل عدم شفافیت در قوانین یا سوء استفاده از قوانین و مفرهای قانونی که وجود دارد، این اتفاقات رخ می دهد. بنابراین ما باید برگردیم و ببینیم گلوگاه های این مشکلات در کجاست و در وهله دوم باید کاری کنیم که نظام بانکی به صورت شفاف و در چارچوب قانون عمل کند. من فکر نمی کنم ما تاکنون این کار را کرده باشیم و شفافیت را به عنوان یک اصل در کل اقتصاد پیاده نکرده ایم. اینکه فقط بر سیستم بانکی متمرکز شویم، شاید نتوانیم هدف اصلی را نشانه بگیریم.

بنابراین این موضوع که بعضاً در ارتباط با برخی از پرونده های فساد اقتصادی تعــدادی از مــدیـران و کارمندان بانک ها بازداشت می شوند، ناشی از چیست؟ بالاخره این افراد تخلفاتی را انجام داده اند که مورد اتهام قرار می گیرند؟

واقعا من نمی توانم کسی را متهم کنم. ولی ما مشکل قانونی داریم و مشکلاتی در نهادها وجود دارد که خارج از سیستم بانکی است وگرنه در بانک ها مدیران شرافتمند و کارمندان سالمی وجود دارند که مشغول کار هستند و به هیچ عنوان ما نمی توانیم صرفاً بانک ها را مرکز فساد اقتصادی بدانیم.

بنابراین مسئولان باید با این قضایا عاقلانه برخورد کنند و به هر حال اگر مشکل و مسئله ای وجود دارد، باید دید که چگونه این اتفاقات رخ داده است. به نظر می رسد عمده اشکالات در خارج از سیستم بانکی است، البته ممکن است در سیستم بانکی هم افراد متخلفی وجود داشته باشند اما نمی توانیم به طور کلی بانک ها را متهم کنیم که مشکل اصلی بروز فساد اقتصادی هستند.

دادستان تهران به این موضوع اشاره کرده که یکی از تخلفات بانک ها این است که افرادی بدون وثایق معتبر و صرفاً به دلیل ارتباطی که با برخی از مدیران بانک ها دارند، تسهیلات کلانی را دریافت می کنند و در مقابل سایر افراد جامعه نمی توانند تسهیلات اندکی دریافت کنند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

بانک ها هم مجمع عمومی دارند و این گزارش ها به مجمع عمومی می رسد و مجمع تصویب می کند. اگر یک بانک خوب عمل کند، سوددهی ایجاد می کند و اگر بد عمل کند، برای سهامداران ایجاد مشکل می کند. اما اگر بانک دولتی باشد و چنین اتفاقاتی رخ بدهد، دولت و دادستانی باید برخورد لازم را انجام دهند. ولی در مورد بانک های خصوصی هم سهامداران می توانند مدیر بانک را برکنار کنند.