بازی عربستان با درآمدهای نفتی

 تک‌روی‌های همیشگی عربستان در تولید و عرضه نفت‌خام و عدم‌تعهد به سهمیه‌های اوپک گویا تمامی ندارد و این کشور در شرایطی که بهای طلای سیاه در سراشیبی سقوط قرار گرفته است، بیشتر اعضای اوپک را با خطر کسری بودجه مواجه کرده است.

کاهش قیمت نفت از روزهایی آغاز شد که نرخ رشد اقتصادی چین کاهش یافت و لیبی با افزایش تولید نفت خود در کنار افزایش تولید شیل نفت‌های داکوتا، کاهش بهای نفت را کلید زد؛ اوپکی‌ها در واکنش به کاهش تدریجی قیمت نفت، از خط قرمز 100 دلاری خود گفتند تا نشانه‌ای باشد برای حفظ سطح قیمت‌ها. بازار نفت هم بدون توجه به این خواسته، مسیر نزولی خود را طی کرد، به طوری که بهای نفت به زیر 96 دلار رسیده است و نشانی از کاهش تولید اعضای اوپک دیده نمی‌شود.

عرف رایج در این مواقع تشکیل جلسات اضطراری اوپک است، اما عربستان سعودی به‌عنوان مهم‌ترین مخالف این نشست، نه تنها تلاشی از خود برای سامان دادن به وضعیت بازار نفت نشان نمی‌دهد، بلکه با ارائه تخفیف‌های غیر‌معمول، در راستای کاهش قیمت نفت گام بر می‌دارد تا صدای دودستگی اعضای اوپک بیش از گذشته شنیده شود.

 محمد علی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک درباره وضعیت پیش آمده در اوپک به «فرصت امروز» می‌گوید: «برای حل معضل پیش آمده باید هر چه سریع‌تر وزرای کشورهای عضو اوپک دیداری با دبیرکل و حتی کشورهای مهم داشته باشند و مانع از ادامه این روند شوند، زیرا تداوم آن و احتمال کاهش قیمت به نفع هیچ کشوری نیست، مگر تعداد خاصی که منافع ویژه‌ای از این موضوع عاید آنها می‌شود که نمونه آن کشور عربستان است که می‌تواند کاهش قیمت را با افزایش مازاد تولید و عرضه جبران کند.»

 وی با بیان اینکه باید هرچه سریع‌تر تصمیم کشور عربستان برای عرضه بیش از حد مازاد نفت‌خام گرفته شود، می‌افزاید: «در حال حاضر عربستان یک سوم تولید و عرضه نفت اوپک را در اختیار دارد، یعنی روزانه 10 میلیون بشکه نفت‌خام تولید و عرضه می‌کند.»

 توقف عرضه مازاد نفت‌خام عربستان

عربستان به دلیل کاهش سهم نفت‌خام ایران به واسطه‌ تحریم‌ها و مشکلات لیبی و عراق در تولید در راستای جلب موافقت کشورهای غربی تولیدات نفت‌خام را افزایش داد تا کمبودی در این زمینه وجود نداشته باشد، اما حال که لیبی توانسته مجددا سهم خود را احیا کند، عربستان حاضر نیست مازاد تولید خود را کاهش دهد، از این رو میزان عرضه نفت خام اوپک افزایش یافته است. بدون شک باید هرچه سریع‌تر نسبت به برگزاری نشست مشترک اقدام شود، چراکه سکوت کردن در این بخش برای کشورهای عضو اوپک فایده‌ای نخواهد داشت.

 خطیبی، درباره این وضعیت با اشاره به اینکه سیاست پیش گرفته کشور عربستان سابقه‌دار است، درباره برخی تحلیل‌ها مبنی بر انشقاق و حتی انحلال اوپک در صورت تداوم این رویه، ‌می‌گوید: «انشقاق و انحلال کاملا بعید است، زیرا حتی عربستان و سایر کشورها همچون کویت و عمارت نیز خواهان دوام و قوام اوپک هستند، اما رویه کنونی عربستان تاثیر منفی در میزان درآمدهای نفتی کشورهای صادرکننده نفت می‌گذارد.»

در این میان تاثیر بی‌ثباتی در قیمت نفت‌خام، بر ایران با وجود شرایط تحریم به مراتب بیشتر است، زیرا با وجود تحریم‌ها امکان افزایش تولید وجود ندارد و این مسئله به‌صورت مستقیم بر درآمدهای نفتی اثر‌گذار است، از این رو باید تلاش شود جلسه مشترک کشورهای عضو اوپک هرچه سریع‌تر به منظور اتمام سیاست تک‌روی عربستان تشکیل شود. بدون شک با دیپلماسی فعال می‌توان عربستان را متقاعد کرد که مازاد خود را به هر منظور عرضه نکند.

وزیر نفت پاسخ دهد

با توجه به حساسیت موضوع و تاثیر این رویه بر درآمدهای نفتی ایران از حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیات عامل اوپک خواسته شد تا درباره واکنش ایران در اوپک به این وضعیت مطالبی را به «فرصت امروز» بگوید که وی در پاسخ تنها گفت: «این موارد را تنها باید وزیر پاسخ دهد، من تحلیلی در این زمینه ندارم.»

 اما فریدون برکشلی، رییس اسبق امور اوپک ایران و مدیر گروه مطالعات انرژی وین نیز با بیان اینکه عربستان به‌عنوان تولید‌کننده شناور در اوپک شناخته می‌شود، به «فرصت امروز» می‌گوید: «این کشور در دهه 80 میلادی به یکباره تولید نفت خود را افزایش داد و قیمت نفت را با سقوط همراه کرد که منجر به برکناری زکی یمانی وزیر نفت افسانه‌ای عربستان شد. از دهه 80 میلادی نظام نوین سهمیه‌بندی برای اعضای اوپک شکل گرفت و کشورهایی که تولیداتشان با مشکل مواجه می‌شد توسط کشورهای دیگر پوشش داده شده و سهم آنها به‌صورت «وام» به برخی کشورها قرض داده می‌شد. البته برخی کشورها نیز به محض کاهش تولید برخی کشورهای آسیب دیده بلافاصله بر میزان تولید خود افزوده و سهمیه‌ها را غصب می‌کردند.»

عضو انجمن اقتصاددانان انرژی می‌افزاید: «پس از توقف تولید نفت لیبی، عربستان سهم این کشور را از آن خود کرده و به این راحتی‌ها قصد پس دادن آن را ندارد.»

شواهد بازار نفت نشان می‌دهد عربستان روبه‌روی اعضای اوپک ایستاده است و به برگزاری نشست اضطراری و کاهش عرضه نفت رضایت نمی‌دهد. کشوری که در زمین امریکا بازی کرده و به دنبال کاهش قیمت نفت است، البته به این بهانه که قصد ندارد سهم خود را در بازار نفت از دست دهد. کشورهای اوپک با خطر کسری بودجه روبه‌رو شده‌اند و عربستان بی‌توجه به این موضوع روبه‌روی مخالفان صف‌آرایی کرده است که همین مسئله، رسانه‌ها را به واژه «جنگ گرم نفتی» سوق داده است.