گزارش «فرصت امروز» از بازار محصولات بهداشت دهان و دندان / بازار مسواک خالی از تولید داخلی

بهداشت دهان و دندان؛ ردیف کردن انواع بیماری های مرتبط با این اعضای بدن در مطب پزشکان و دندانپزشکان و... تبلیغات همواره و همیشگی در این زمینه، جمعیت 80میلیونی ایران و لزوم استفاده از وسایل و مواد بهداشت دهان و دندان از سنین پایین و به طور کلی، مجموعه ای از این عوامل موجب شده بازاری بزرگ و گسترده در این زمینه ایجاد شود؛ بازاری که علاوه بر بازیگران داخلی بازیگران خارجی هم دارد. مسئله مهم این است که سهم خارجی در این میان بسیار پررنگ است و نمونه های داخلی زیر سایه خارجی ها مانده اند.

از شاخص ترین مواد و محصولاتی که در حوزه بهداشت دهان و دندان وجود دارد، می توان به مسواک  و نخ  دندان  اشاره کرد. داروخانه ها و فروشگاه های زنجیره ای عمده ترین مراکز فروش این محصولات هستند. ردیف محصولاتی از این دست در این مکان ها اما با برندهای خارجی پوشیده شده است.

مشتریان هم بیشترین علاقه را برای خرید برندهای خارجی نشان می دهند و کمتر اجناس ایرانی خریداری می کنند. برای بررسی بازار نخ دندان و مسواک با شرکت هایی چون مینا و مرجان و اتحادیه تجهیزات دندانپزشکی تماس گرفتیم که اتحادیه در نهایت اطلاعاتی در اختیار ما قرار نداد و برندهایی چون مینا و مرجان نیز حاضر نبودند هیچ گونه مصاحبه ای در این زمینه داشته باشند.

اما براساس گزارش میدانی «فرصت امروز» برندهای ایرانی چون مروارید، گام، مینا، موژان، جرده، پنبه ریز از پرفروش های بازار هستند و برندهای خارجی مانند اورال بی، کلوزآپ، جردن، کالگیت، تست و... از خارجی های پرفروش  بازار به شمار می روند. در این میان اورال بی با در اختیار داشتن سهمی تا 23درصد تقریبا در بازار آقایی می کند. ایرانی ها نیز با داشتن سه کارخانه تولیدکننده در این زمینه فعالیت می کنند اما سهم کمی از بازار فروش را در اختیار دارند.

سهم مسواک و نخ دندان از سبد مصرف خانوارها

براساس آمار موجود تنها یک سوم جمعیت ایران از مسواک و نخ دندان استفاده می کنند. در این میان کارشناسان عدم ترویج درست فرهنگ استفاده از این محصولات را دارای بیشترین نقش در این زمینه می دانند. اما اگر دو سوم از جمعیت کشور هم که از این محصولات استفاده کنند، بازار بزرگی ایجاد می شود.

امیرحسین نوروزی، کارشناس بازرگانی شرکت «بوشهر مسواک» در این زمینه به «فرصت امروز» می گوید: در حالت خیلی خوش بینانه دو  سوم جمعیت ایران از مسواک استفاده می کنند؛ این تعداد هم به طور میانگین دو مسواک در طول سال خریداری می کنند. در حالی که به لحاظ رعایت استانداردهای بهداشتی هر فرد باید در طول سال چهاربار مسواکش را تعویض کند. یعنی استاندارد استفاده از یک مسواک تنها سه ماه است.

وی اضافه می کند: همین اصل هم اگر رعایت شود، بازار پررونقی در این زمینه شکل می گیرد. اما حتی با وضعیت فعلی، تولیدکنندگان داخلی به دلیل کمی فروش روی تبلیغات در این زمینه و بسته بندی محصولات شان هزینه  بالایی صرف نمی کنند. همین امر موجب شده تا محصولات پرزرق و برق خارجی فروش بیشتری داشته و محصولات ایرانی  بیشتر به دلیل بسته بندی ضعیف و زیبانبودن طراحی محصول از فروش پایین تری برخوردار باشند. البته مشتریان معمولا نظر دیگری دارند و کیفیت و فرم خاص محصولات خارجی را دلیل خرید برندهای خارجی می دانند.

بازیگران ایرانی بازار مسواک

در ایران تنها سه شرکت مستقل در زمینه تولید مسواک فعالیت می کنند؛ سه شرکتی که در مشهد، سمنان و بوشهر مستقر هستند و سهم بالایی از بازار را هم در اختیار ندارند. براساس سخنان نوروزی نیاز سالانه بازار ایران به مسواک حدود 100میلیون عدد است. تولیدکننده های داخلی این میزان تولید را ندارند و کمتر از 50درصد از این نیاز را تولید می کنند.

همین امر هم موجب شده تا سهم وارداتی ها در این بازار بسیار پررنگ باشد. مثلا خط تولید مسواک شرکت «کالا کودک توس» که در سال 93 و با حجم سرمایه گذاری 2میلیارد تومانی راه اندازی شده، ظرفیت تولیدش 20میلیون مسواک در طول سال است.

این شرکت که برای بیش از 25نفر هم به صورت مستقیم ایجاد اشتغال کرده است، در کنار دو تولیدکننده دیگر سهمی کمتر از 50درصد از بازار را در اختیار دارد. قابل ذکر است که این شرکت بیشترین تمرکزش بر تولید مسواک کودک است و بخشی از این تولید را براساس برنامه های صادراتی تولید می کند و بازار کشورهای آسیای میانه را هدف گرفته است.

آمار هزینه ها و مصرف بازار

در میان مسواک های موجود در بازار ایران oral-B با 23درصد در صدر برندهای برتر مسواک قرار دارد. مشتریان نیز معمولا رغبت بیشتری برای خرید این برند مشهور دارند. حتی اگر خریدشان از دستفروش هایی باشد که لب خیابان مسواک می فروشند.

jordan  با 12درصد signal با 9/5درصد سومین برند برتر در میان مسواک های موجود در بازار ایران است. مینا و مریم نیز با اختلاف اندکی در رده های بعدی بازار این کالای بهداشتی قرار می گیرند. در مورد مصرف مسواک در ایران اشاره کردیم که حدودا دو سوم جمعیت ایران از مسواک استفاده می کنند، یعنی حدودا 30میلیون نفر. از طرفی کف قیمت هر مسواک در بازار بالای 2هزار تومان است.

میانگین قیمت مسواک هم تا 8هزار تومان می رسد. اگر بنا را همان بر قیمت میانگین 8هزار تومان هم قرار بدهیم و نیاز سالانه بازار را تا 100میلیون عدد حساب کنیم، رقم 80میلیارد تومان به دست می آید که نشان می دهد بازار بزرگی در این میان وجود دارد که سهم تولید داخلی از آن بسیار ناچیز است.

همچنین براساس جست وجوی خبرنگار «فرصت امروز» یک خط تولید مسواک در حال حاضر بالای 2میلیارد و 400میلیون تومان قیمت دارد. بنابراین به نظر می رسد اگر سرمایه گذاری بخواهد وارد این بازار شود، باید چنین رقمی را تنها برای خرید خط تولید هزینه کند.

همچنین برای تامین زمین نیز باید تا هزار متر زمین در اختیار داشته باشد که سرمایه ای تا یک میلیارد تومان هم برای تامین زمین و مکان نیاز دارد. اما با توجه به بازاری با گردش مالی 800میلیارد تومان به نظر می رسد که این حجم سرمایه گذاری به شرط رعایت کیفیت، بسته بندی استاندارد و استفاده از طراحان حرفه ای می تواند درآمد قابل قبولی نصیب سرمایه گذاران کند.

اما از همه مهم تر این است که باید بر تابوی ذهنی مشتریان ایرانی به نام جنس خارجی بهترین است، غلبه کند. در مرحله بعد هم در معرفی محصولش به بازار هزینه  کند. اما همان طور که از بازار و فضای صوتی و تصویری رسانه ای ایران هم قابل رصد است، تبلیغات مسواک ایرانی کمتر به چشم می خورد و انگار این محصولات در سایه واردات قرار گرفته اند.