اقتصاد مقاومتی به روایت نشریات خارجی

نقطه شروع فشار بر اقتصاد ایران به سال‌های پس از پیروزی انقلاب ایران و به‌طور دقیق‌تر سال 1979بازمی‌گردد. اعمال تحریم‌های نفتی و سپس غیر‌نفتی علیه ایران از سوی غرب و به‌ویژه ایالات متحده، طی سال‌های پس از تغییر حکومت در ایران و در طول سه دهه گذشته بارها و بارها با هدف انزوای اقتصادی- سیاسی ایران، تکرار شد و هر سال افزایش یافت. دولت ایران برای ایستادگی برابر این تحریم‌ها مسیر سختی در پیش داشته است. تحریم بانک مرکزی ایران، محدود شدن صادرات و از دست دادن بخشی از بازار مبادلات و تجارت بین‌الملل از جمله موانعی است که سال‌ها گریبانگیر اقتصاد ایران است.

ایران در طول این سه دهه و با عوض شدن کابینه‌های مختلف ریاست جمهوری تکنیک‌های مختلفی را برای مقابله با شرایط تحریم مورد آزمون و اجرا قرار داده است. یکی از جدیدترین استراتژی‌های اقتصادی ایران برای مبارزه با شرایط تحریم، روشی است که رهبری ایران، بر آن تاکید دارد؛ روشی که به «اقتصاد مقاومتی» موسوم است. رسانه‌های مختلف جهان، از زوایای مختلف به این شیوه اقتصادی در ایران نگاه کرده‌اند و به تحلیل جزییاتش پرداخته‌اند:

مذاکرات پرتکرار هسته‌ای

بحث مذاکرات هسته‌ای، پرتکرار‌ترین بحث در اقتصاد ایران است. تقریبا هر تحلیل اقتصادی که به شرایط فعلی اقتصاد ایران می‌پردازد، به‌نوعی با مذاکرات ارتباط می‌یابد. بر این مبنا، مطالعه برخی تحلیل‌ها در زمینه مسئله مذاکرات هسته‌ای و ارتباط این مذاکرات با اقتصاد مقاومتی جالب توجه است.برای مثال، هارون آرنولد، مشاور ارشد روابط بین‌الملل و دانشیار دانشگاه هاروارد، در مقاله‌ای به بررسی وضعیت ایران طی سال‌های تحریم پرداخته است. طبق نظر وی، اگرچه ایران در طول این سال‌ها ضربات اقتصادی سختی، چون تورم بالا و کاهش روابط دیپلماتیک را تجربه کرده است ولی به شکلی شگفت‌انگیز، شکست نخورده است.

در واقع وی معتقد است ایران در تمام سال‌های گذشته به‌نوعی اقتصاد مقاومتی را تمرین می‌کرده است و در عین حال تاکید دولت رییس‌جمهور روحانی بر کامیابی در مذاکرات هسته‌ای را تلاشی برای کاهش تحریم‌ها و ریاضت اقتصادی می‌داند که از تمایل ایران برای کاهش هر چه سریع‌تر فشار‌ها حکایت دارد. 

از سوی دیگر «میشل ماکینسکی»، سردبیر نشریه «حقایق اقتصادی» چاپ فرانسه، از زاویه‌ای متفاوت به مسئله تحریم‌ها و اقتصاد مقاومتی نگاه می‌کند. طبق نظر او، به کار بردن واژه «اقتصاد مقاومتی» در اقتصاد ایران، معنای عمیق‌تری دارد. ماکینسکی معتقد است، ایران تلاش دارد در صورت عدم پیروزی در مذاکرات هسته‌ای، از طریق روش هوشمندانه و پیشگیرانه‌ای که اقتصاد مقاومتی نامیده می‌شود، وضعیت نه‌چندان مناسب اقتصادی در ایران را پیشاپیش کنترل کند. به عبارت دیگر، بی‌اعتمادی ایران به غرب و عدم اطمینان به کامیابی در مذاکرات به حدی عمیق است که از هم‌اکنون در پی استفاده از روش‌های تسکین‌بخش است.

نفت و گاز؛ حامیان اقتصاد مقاومتی

نگاه بخش اقتصادی نشریه هافینگتون پست به اقتصاد مقاومتی ایران، علاوه بر تاکید بر نتیجه مذاکرات، به ذخایر ایران نیز معطوف شده است. براساس این نگرش، تحلیلگران این نشریه معتقدند، دولت ایران بخش بزرگی از عدم شکست در برابر حجم بالای تحریم‌ها را مدیون ذخایر طبیعی کشورش است. با وجود اینکه در ماه‌های اخیر، بحران کاهش قیمت نفت معادلات اقتصادی و سیاسی بسیاری کشورهای صادرکننده، از جمله ایران را مختل کرده اما ایران برای تحقق شعار اقتصاد مقاومتی، بر همین ذخایر ارزشمند تکیه داشته است.

استراتژی‌های دولت

برخی نشریه‌ها به روند اقتصاد مقاومتی در ایران بدبینانه نگاه کرده‌اند. گزارش سیمون تیس‌دال، خبرنگار اعزامی «گاردین» به پایتخت ایران یکی از همین نمونه نقدهاست؛ گزارشی منفی، همراه با پیش‌بینی شکست ایران در مسیر مقاومت در برابر فشارهای متعدد اقتصادی و تحریم‌ها، گزارشی که فضایی بسیار هولناک از اقتصاد ایران به خواننده القا می‌کند. اما برخی نظر‌ها نیز با نگاهی بی‌طرفانه‌تر اقدامات و استراتژی‌های دولت ایران را در این راه بررسی کرده‌اند. «ژورنال سیاست خارجی»، اشاره‌های قابل توجهی به این استراتژی‌ها داشته است:

یک نمونه از اقدامات دولت ایران برای پیشگیری از مشکلات اقتصادی، در حوزه بنزین انجام شده، در واقع دولت ایران با پیش‌بینی تحریم‌های ایالات متحده در زمینه نفت، با افزایش تولید بنزین، رفع کردن موانع واردات و حمایت از واحدهای پتروشیمی، گامی مناسب در جهت کنترل وضعیت بنزین برداشت.

تلاش ایران برای کنترل وضعیت استراتژیک در منطقه از طریق حفظ روابط با کشورهای همسایه و صادرات، هرچند محدود به کشورهایی خاص است.

دخالت‌های گاه و بیگاه دولت برای ایجاد کاهش در روند قیمت برخی کالاهای ضروری و تلاش برای ایجاد ثبات قیمت در بازار.