افزایش تنش‌ها میان ترکیه و روسیه و اثر آن بر همکاری‌های 2کشور در حوزه انرژی

سه‌شنبه گذشته اقدام ترکیه در سرنگون کردن یک فروند جنگنده سوخو 24 ارتش روسیه که به ادعای مقامات آنکارا حریم هوایی این کشور در مرز با سوریه را نقض کرده بود، ناگهان به خبر اول رسانه‌های دنیا بدل شد و نگرانی‌ها از گسترش درگیری‌ها در منطقه آشوب‌زده خاورمیانه را تشدید کرد. این اقدام در حالی صورت گرفته که نیروی هوایی روسیه مدتی است جهت کمک به ارتش سوریه در جنگ داخلی این کشور، مواضع تروریست‌های داعش را هدف حملات خود قرار می‌دهد. در این راستا و پس از اقدام اخیر ترکیه به نظر می‌رسد روابط دو کشور در حوزه انرژی از این واقعه متاثر شده و از حجم همکاری‌های دو طرف کاسته شود.

افزایش تنش در روابط مسکو – آنکارا در حالی اتفاق می‌افتد که ترکیه بعد از آلمان، دومین مصرف‌کننده گاز روسیه بوده و نیمی از برق تولید شده در این کشور از طریق خرید گاز از شرکت دولتی گازپروم روسیه تامین می‌شود. مضاف بر این، دو کشور تا پیش از این در حال همکاری برای احداث خط لوله انتقال گاز از روسیه به ترکیه سپس به جنوب اروپا بودند. خط لوله مذکور که ترکیش‌استریم نام دارد، قرار است با دور زدن اوکراین، گاز روسیه را به بازارهای گاز جنوب و مرکز اروپا انتقال داده و جایگزین پروژه ساوت استریم شود که در دسامبر سال گذشته میلادی پروژه احداث آن توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه متوقف شد.

در همین رابطه و پس از توقف مذاکرات طرفین به دلیل بروز اختلاف میان روس‌ها و ترکیه بر سر میزان تخفیف ارائه شده از سوی روسیه، بسیاری از فعالان و تحلیلگران بخش انرژی پیش‌بینی کردند که پس از برگزاری انتخابات و شکل‌گیری دولت جدید ترکیه، طرفین، مذاکرات خود را از سر خواهند گرفت. چندی پیش و پس از آنکه حریم هوایی ترکیه توسط جنگنده‌های روسیه برای نخستین بار نقض شد، اردوغان اعلام کرد که ممکن است به جای روسیه، از دیگر کشورهای تولیدکننده، گاز طبیعی مورد نیاز کشورش را خریداری کند. روس‌ها هم در پاسخ به بلوف اردوغان اعلام کردند ظرفیت انتقال گاز پروژه ترکیش استریم را به نصف کاهش خواهند داد.

با این وجود، پروژه‌های نفت و گاز تنها زمینه مشترک همکاری‌های آنکارا و مسکو نیست. شرکت دولتی روس اتم روسیه براساس قراردادهایی که پیش از این با دولت ترکیه منعقد کرده است هم‌اکنون مشغول ساخت یک نیروگاه هسته‌ای با چهار رآکتور در استان مرسین ترکیه است. به عقیده کارشناسان، اقدام اخیر ترکیه در سرنگونی جت جنگنده روسیه، تمامی پروژه‌هایی را که دو کشور در آن مشغول همکاری هستند در معرض خطر قرار می‌دهد.

در این رابطه تحلیلگران و کارشناسان معتقدند تنش ایجاد شده میان ترکیه و روسیه، چنانچه آمریکا بتواند طرفین را در مبارزه با گروه‌های تروریستی متحد کند، به مرور کاهش خواهد یافت. نیکلاس برنز سفیر سابق آمریکا در ناتو در گفت‌وگوی خود با شبکه تلویزیونی بلومبرگ اظهار داشت: «آمریکا می‌تواند به منظور شفاف‌تر عمل کردن روس‌ها در قبال عملیات نظامی خود در سوریه، مسکو را تحت فشار قرار داده و از روس‌ها بخواهند تا در زمینه مبارزه با تروریسم با نیروهای غربی همکاری کنند.» سینان اولگن دیپلمات سابق و پژوهشگر مهمان در موسسه کارنگی در اروپا معتقد است ناتو تحت هر شرایطی باید در کنار ترکیه قرار داشته باشد حتی اگر حریم هوایی ترکیه نقض نشده باشد. این نظرات در حالی مطرح می‌شود که واکنش‌های کارشناسان نسبت به پیامدهای اقدام اخیر ترکیه در سرنگونی جنگنده روسی، مختلف و غیر‌همسو است.

مصطفی صالح تحلیلگر مستقل مسائل انرژی و روابط ترکیه – روسیه در این زمینه معتقد است: «گازپروم صادرات گاز به ترکیه را متوقف نخواهد کرد، اما مذاکرات طرفین در ارتباط با پروژه ترکیش‌استریم تا نیمه دوم سال آینده میلادی به تعویق خواهد افتاد.» وی اضافه کرد: «اختلافات دو کشور در زمینه تعیین قیمت گاز هنوز حل و فصل نشده است اما منفعت طرفین در کاهش سریع تنش و اختلافات ایجاد شده است.»

فیلیپ دوبا، پانتاناسی اقتصاددان ارشد موسسه «Standard Chartered» در لندن در همین ارتباط می‌گوید: «پس از بروز اختلافات اخیر میان روسیه و اوکراین و تصمیم اتحادیه اروپا برای خرید گاز از کشورهای دیگر، روسیه توان از دست دادن یک بازار گاز دیگر را ندارد و به این منظور صادرات گاز خود به ترکیه را متوقف نخواهد کر. بنابراین در روزهای آینده شاهد آغاز فرآیند مهندسی شده کاهش تنش و لفاظی‌ها میان مسکو و آنکارا خواهیم بود.»

از سوی دیگر سونر کاگاپتای، مدیر برنامه تحقیقاتی ترکیه در موسسه آمریکایی خاورمیانه معتقد است: «تنش میان آنکارا و مسکو به این زودی از بین نخواهد رفت چراکه مقامات ارشد دو کشور به‌شدت درگیر لفاظی‌های دیپلماتیک و خط و نشان کشیدن برای یکدیگر هستند و به نظر نمی‌رسد که در آینده نزدیک شاهد کاهش درگیری‌ها میان طرفین باشیم.»

منبع: مجله گاز طبیعی اروپا