به اشتراک بگذارید و پول بگیرید

آن‌قدر شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توییتر، کلوب و غیره وقتش را گرفته بود که به کار دیگری نمی‌رسید. خسته شده بود از بس پشت مانیتور نشسته بود و منتظر پیام‌های دوستان به صفحه‌اش زل می‌زد. از این شبکه اجتماعی خارج و شبکه اجتماعی دیگری را باز می‌کرد و دوباره قصه‌اش از نو تکرار می‌شد. خلاصه روزگارش پای اینترنت و شبکه‌هایی که تنها ثمره‌اش تعداد لایک‌های بیشتری بود، می‌گذشت. همیشه به این فکر می‌کرد که چگونه می‌تواند از بستر همین شبکه‌ها درآمدی داشته باشد، چون به جای کارکردن و کسب درآمد، وقتش را بیهوده می‌گذراند، اما یک روز فکر بکری به ذهنش رسید.
او در رشته تحصیلی‌اش، یعنی تعمیر و نگهداری قطعات هواپیما تبحر خاصی داشت و می‌توانست اطلاعات مفیدی را به دوستان و هم‌گروهانش در شبکه‌های اجتماعی ارائه دهد. این شد که با کمی تحقیق درباره کسب درآمد از طریق به اشتراک‌گذاری، دیگر نیازی نبود که برای کار کردن از شبکه‌ها خارج شود، بلکه شغلش وابسته به همین شبکه‌ها بود.

کسب و کار آنلاین چیست
وقتی از کسب درآمد از تولید محتوای دیجیتال و کسب‌و‌کارهای اینترنتی سخن گفته می‌شود، معمولا نخستین و آخرین گزینه‌ بسیاری از افراد ساختن یک وب‌سایت، تولید محتوا برای آن و سپس کسب درآمد از طریق جذب تبلیغات برای این وب‌سایت است. این در حالی است که در عمل روش‌های گوناگونی برای کسب درآمد از تولید محتوای تخصصی وجود دارد و در واقع در این سلسله یادداشت‌ها به‌دنبال آشنایی با همین روش‌های متنوع هستیم.
کسب‌و‌کار آنلاینی که در این گزارش به بررسی آن خواهیم پرداخت، کسب‌و‌کار مبتنی‌بر به‌ اشتراک‌گذاری اطلاعات ارزشمند در اینترنت است. بسیاری از ما این مدل را در حوزه‌های مختلف تجربه کرده‌ایم. سابقه‌ این مدل بسیار قدیمی‌ است و به نسل کلاسیک‌های اینترنت تعلق دارد‌، اما هنوز یکی از اصلی‌ترین روش‌های کسب‌و‌کار اینترنتی محسوب می‌شود. چرا؟ چون مهم‌ترین کارکرد اینترنت ایجاد ارتباط میان انسان‌هاست و همچنین ماهیت این شبکه مبتنی‌بر انتقال اطلاعات است. برای روشن‌تر شدن بحث بیایید با بررسی یک مثال بحث‌مان را ادامه دهیم.  دوازده سال پیش که من تازه وارد دانشگاه شده بودم، اینترنت هم تازه در ایران در حال جا افتادن بود.

آن زمان یک تفریح جدی بسیاری از ما ـ و شاید یک ابزار به ‌اشتراک‌گذاری چیزی شبیه فیس‌بوک امروزی ـ ایمیل بود. آن زمان هنوز جی‌میل ابداع نشده بود و دنیا به‌نوعی وابسته به غول آن روزهای اینترنت یعنی یاهو بود و شاید از خود ایمیل یاهو مهم‌تر، گروه‌های یاهو بودند. گروه‌هایی که شما می‌توانستید در آنها عضو شوید، ایمیل‌های دیگران را دریافت کنید، به تبادل انواع فایل بپردازید و در اتاق گفت‌وگوی گروه با دیگران گفت‌وگو کنید. ما مشترک یاهو بودیم و یاهو پلت‌فرمی برای به‌اشتراک‌گذاری مطالب بود. امروز انواع و اقسام شبکه‌های اجتماعی ـ از فیس‌بوک و توییتر گرفته تا اینستاگرام و فوراسکوئر ـ به‌عنوان پلت‌فرم‌های اشتراک محتوا ما را به دیگران وصل می‌کنند، اما آیا منظور از مدل کسب‌و‌کار اشتراک همین است؟
هم آری و هم نه. آری از این جهت که اشتراک محتوا در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به کسب درآمد منجر شود، اما نه مستقیم. منظور من از «به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات» در اینجا، مشترک‌شدن افراد برای دریافت محتوایی است که به‌صورت عادی در اینترنت یا فضای آفلاین در دسترس افراد نیست و بدین ترتیب افراد برای دستیابی به آن حاضرند پول بدهند. پیشنهاد ارزش این مدل کسب‌و‌کار ـ یعنی آن چیزی که قرار است شما به دیگران بفروشید ـ دقیقا همین محتوای باکیفیت است. در این حالت افراد با پرداخت مبلغی می‌توانند به مجموعه‌ای از مقالات، نوشته‌ها یا فایل‌های محتوایی (کتاب الکترونیک، پاورپوینت، صوتی، ویدئو و غیره) در حوزه‌های مختلف علمی، مدیریتی، فرهنگ، ادبیات و هنر، ورزشی و غیره دست یابند. مبلغ دریافتی برای دسترسی به این مجموعه اطلاعات معمولا به‌ازای هر بار دسترسی به یک محتوا نیست و برای یک دوره‌ زمانی مشخص یا برای دسترسی به مجموعه‌ای از اطلاعات معین پرداخت می‌شود.

فعالان موفق
بیایید دو مثال را بررسی کنیم تا بیشتر در فضای ماجرا قرار بگیریم. شاید یکی از نخستین پیشگامان این مدل کسب‌و‌کار در اینترنت استیون کینگ باشد. (توضیح: استیون کینگ نویسنده‌ آمریکایی خالق بیش از ۲۰۰ اثر ادبی در گونه‌های وحشت و خیال‌پردازی است که از بسیاری از آثارش هم اقتباس‌های سینمایی شده است.) کینگ سال ۲۰۰۰ میلادی اعلام کرد برای امتحان کردن فضای اینترنت ـ که در آن زمان محیط بکری برای یک نویسنده‌ بسیار حرفه‌ای محسوب می‌شد ـ یک رمان به ‌صورت اینترنتی منتشر می‌کند. کینگ هر فصل رمانش را یک دلار قیمت‌گذاری کرد و با فروش شش فصل از رمان (که دست آخر به‌دلایلی ناتمام ماند)، بیش از ۵۰۰هزار دلار پول به‌دست آورد! این مثال نشان می‌دهد که مدل کسب‌و‌کار تولید محتوا با فروش اشتراک چقدر قدیمی است.
یک نمونه‌ جالب دیگر داستان مشهور نوشتن کتاب ارزشمند خلق مدل کسب‌و‌کار نوشته‌ اوستروالدر است که حتما توصیه می‌کنم برای آشنایی با چگونگی طراحی یک کسب‌و‌کار موفق این کتاب را مطالعه کنید. اوستروالدر برای نوشتن این کتاب یک وب‌سایت در اینترنت ایجاد کرد و با به ‌اشتراک‌گذاری تدریجی محتوای این کتاب ـ که در واقع پایان‌نامه‌ دکترای او بود ـ به‌ ازای دسترسی پیش از موعد انتشار کتاب از افراد پول دریافت کرد. شاید جالب باشد بدانید او به این ترتیب بیش از 10هزار دلار در دوران نوشتن کتابش درآمد کسب کرد!
این دو مثال فقط نمونه‌هایی از مدل کسب‌و‌کار اینترنتی به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات هستند. امروز انواع مختلفی از این مدل در جهان وجود دارد؛ هرچند اغلب این نمونه‌ها بیشتر به‌صورت پلت‌فرم عرضه‌ محتوا به ‌صورت اشتراکی عمل می‌کنند و فـــردی نیستند. نت‌فلیکس واسپوتیفای نمونه‌های چندرسانه‌ای و کاملا کسب‌و‌کاری این نوع پلت‌فرم‌ها هستند که زیرساخت فروش اشتراکی به مشتری دارند، اما برای من تولیدکننده‌ محتوای فردی مناسب نیستند.دسترسی به این پلت‌فرم‌ها برای تولید و فروش محتوا به‌سادگی برای همه‌ افراد در دسترس نیست.

در مقابل پلت‌فرم‌هایی همچون: یوتیوب، وردپرس، تامبلر، فلیکر و غیره دنیای تولید و عرضه‌ محتوا را دموکراتیزه‌ کرده‌اند و این امکان را برای همه‌ افراد به منظور مشارکت در فضای تولید محتوا فراهم آورده‌اند (اینکه شما می‌توانید در این پلت‌فرم‌ها برای دسترسی به محتوا کاربر را مجبور به ثبت‌نام کنید یا برای مطلب پسورد بگذارید، خودش یک راهکار فروش محتوا است!) در داخل کشور هم حداقل پلت‌فرم‌های وبلاگ‌نویسی مثل بلاگفا و پرشین‌بلاگ و سایت‌هایی مثل آپارات این امکان را فراهم آورده‌اند. شاید خیلی از ما فکر کنیم این مدل، خیلی در کشور ما جواب ندهد، اما نمونه‌های موفق بسیاری در این زمینه وجود دارد که با کمی جست‌وجو خودتان آنها را می‌یابید.

مواردی که باید رعایت کنید
مدل کسب‌و‌کار «اشتراک» در فضای حرفه‌ای و تخصصی بسیار جذاب است. به‌عنوان مثال در حوزه‌ کسب‌و‌کار و مهارت‌های شغلی، بسیاری از سایت‌های مرجع از همین مدل به‌عنوان مدل کسب‌و‌کار اصلی‌شان استفاده می‌کنند. اینک، اینترپرنر و سایت هاروارد بیزینس ریویو نمونه‌های بسیار مشهور و موفقی در این زمینه هستند. این سایت‌ها البته بیشتر از جنس رسانه‌اند، اما تجربه‌ سایت‌های مشهور فناوری مثل مشبل و تک‌کرانچ و چند نمونه‌ بسیار موفق داخلی در زمینه‌ ایجاد وب‌سایت‌های پربازدید و پردرآمد خبری، آموزشی و غیره نشان می‌دهند که می‌شود رسانه‌ را هم فردی بنا کرد. در عین‌حال نمونه‌های فردی غیررسانه‌ای و تخصصی فراوانی هم از الگوی اشتراک وجود دارند. نمونه‌های موفق داخلی هم در این زمینه داریم که پیدا کردن‌شان را به‌عنوان تمرین برعهده‌ شما می‌گذارم.
دو نکته‌ مهم دیگر در زمینه‌ مدل کسب‌و‌کار «اشتراک» باقی می‌ماند:
اول ـ استراتژی‌های جذب مشتری: در این زمینه دو نوع مدل اصلی داریم؛ مدل‌ فریمیوم که در آن شما بخشی از مطالب را رایگان به افراد ارائه می‌کنید و بابت مطالب پیشرفته‌تر یا تکمیلی پول دریافت می‌کنید. در حالت دوم که خیلی به مشتری‌ داشتن محتوای‌تان مطمئن باشید، دسترسی به همه‌ مطالب پولی خواهد  بود .
دوم ـ مدیوم‌های عرضه‌ محتوا: عموما سه مدیوم اصلی وجود دارد؛ وب، اپلیکیشن موبایل و بستر شبکه‌های تلفن همراه و ثابت (SMS / MMS) درباره‌ مدیوم‌ها در بخش جداگانه‌ای با هم گفت‌وگو خواهیم کرد.
در عمل مدل کسب‌و‌کار «اشتراک» هنوز خیلی در ایران در حوزه‌ محتوای تخصصی به‌کار گرفته نشده است، اما آینده درخشانی دارد! اگر فکر می‌کنید تخصصی دارید که در قالب محتوا قابل فروش است، این مدل کسب‌و‌کار انتخاب مناسبی برای شماست.