استقبال اندک بخش خصوصی از توسعه نیروگاه‌های کوچک

استفاده از نیروگاه‌های خرد و پراکنده برای برق‌رسانی به روستاهای کوچک دور از شبکه، صرفه اقتصادی دارد اما توسعه این نیروگاه‌ها به دلیل استقبال نکردن بخش خصوصی با کندی انجام شده و از برنامه‌ها عقب هستیم. براساس برنامه‌ریزی دولت، قرار است سال آینده با نصب نیروگاه‌های خرد، 200 تا 400 مگاوات ظرفیت جدید در کشور ایجاد شود. 

نیروگاه‌های خرد و پراکنده ظرفیت‌های کوچک تولید انرژی هستند که می‌توانند بخشی از نیازهای مجتمع‌های مسکونی، واحدهای تولیدی بزرگ یا روستاهای کم‌جمعیت و دورافتاده‌ از شبکه اصلی را تامین کنند. به این ترتیب، اتکا به شبکه اصلی انرژی کشور کاهش می‌یابد و اگر بنا به دلایلی، زیرساخت‌های برق کشور دچار سانحه شد، فعالیت بخش‌هایی که از نیروگاه‌های خرد و پراکنده استفاده می‌کنند، متوقف نمی‌شود. مهم‌ترین مزیت نیروگاه‌های تولید پراکنده، کاهش تلفات شبکه است؛ معضلی که در ایران بسیار جدی است. با توجه به مزایای نیروگاه‌های تولید پراکنده و اهمیت تنوع بخشی به سبد انرژی، بسیاری از کشورهای جهان ترکیبی از نیروگاه‌های مختلف را برای تامین نیازهای مشترکان خود در نظر می‌گیرند تا ثبات و پایداری در شبکه به بالاترین حد ممکن برسد.

البته مدیران بخش انرژی ایران نیز طی سال‌های اخیر به مقوله استفاده از نیروگاه‌های خرد و پراکنده پرداخته‌اند. در حال حاضر دولت به سوخت مورد نیاز برای این نیروگاه‌ها یارانه می‌دهد؛ یعنی بهای سوخت استفاده‌شده در نیروگاه‌های خرد و پراکنده مشابه نیروگاه‌های حرارتی بزرگ محاسبه می‌شود. ضمن آنکه هر کیلووات برق مازاد این نیروگاه‌ها را نیز گران‌تر از برق معمولی می‌خرد تا برای سرمایه‌گذاران انگیزه لازم برای ورود به این عرصه فراهم شود. اما گویا این اقدامات دولت انگیزه‌ای برای بخش خصوصی ایجاد نکرده و هنوز به اهداف برنامه‌های تدوین‌شده دست نیافته‌ایم. 

ظرفیت نیروگاه‌های خرد به 500 مگاوات می‌رسد

نیروگاه‌های خرد و پراکنده یا DG به نیروگاهی گفته می‌شود که حداکثر توان تولید آن 25مگاوات بوده و عمدتا برق تولیدی توسط این نیروگاه صرف مصارف داخلی می‌شود. این گروه از نیروگاه‌ها به دو دسته CCHP وCHP  تقسیم می‌شوند. در نیروگاه‌های CCHP برق، برودت و حرارت تولید می‌شود. نیروگاه‌های CHP حرارت و برق تولید می‌کنند. سیدرضا میران‌زاده حسینی، مجری طرح نیروگاه‌های تولید پراکنده شرکت توانیر می‌گوید، 30 درصد نیروگاه‌های خرد و پراکنده نصب شده در کشور CHP و بقیه DG  است. راندمان این دسته از نیروگاه‌ها بین 42 تا 80 درصد است. 

وی اضافه می‌کند که 600مگاوات نیروگاه خرد و پراکنده در کشور نصب شده که حدود 350 مگاوات آن در سال‌های اخیر بوده ‌است. امیدواریم تا پایان سال ظرفیت نیروگاه‌های خرد نصب شده در کشور را به 350مگاوات برسانیم. مـیـران‌زاده حـسـیـنی همچنین از نصب 200 تا 400مگاوات ظرفیت جدید در سال آینده خبر می‌دهد. 

وی بیان می‌کند که بخش عمده تجهیزات نیروگاه‌های خرد و پراکنده، وارداتی است. فقط مپنا قادر است موتورهای 25 مگاواتی بسازد، اما تقاضا بیشتر برای موتورهای یک تا سه مگاواتی است تا تولید آن در محل مصرف شود. مجری طرح نیروگاه‌های تولید پراکنده شرکت توانیر، تحریم‌ها، تامین مالی نامناسب و چالش‌های پیش روی گشایش اعتبار اسنادی (LC)  را مهم‌ترین مشکلات سرمایه‌گذاران معرفی می‌کند. وی به بخش خصوصی توصیه می‌کند به سمت بومی‌سازی دانش تولید مولدهای کوچک‌تر یک تا سه مگاواتی حرکت کنند. 

تحقق نیافتن حتی یک‌دهم اهداف دولت

درحالی‌که میران‌زاده حسینی قیمت خرید برق مازاد از نیروگاه‌های خرد و پراکنده را 90تومان به‌ازای هر کیلووات‌ساعت بدون محاسبه سوخت اعلام می‌کند، مهدی مسایلی، مدیرعامل شرکت پردیسان فناوران نیرو قیمت خرید برق را کمتر می‌داند. وی مـی‌گـویـد، دولت هـر کیلووات ساعت برق نـیـروگـاه‌های CHP را 80‌تومان و CCHP را 90 تومان می‌خرد. 

مدیرعامل شرکت پردیسان فناوران نیرو، هزینه ایجاد یک نیروگاه DG با قابلیت CHP را برای هر مگاوات برق تولیدی دو میلیارد تومان اعلام می‌کند. وی ادامه می‌دهد که دولت برای خرید برق نیروگاه‌های پراکنده شرط گذاشته که بازده نیروگاه باید بیش از 42درصد باشد. اگرچه مقامات دولتی مدعی هستند که بازده این نیروگاه‌ها بیش از این مقدار است، اما به لحاظ آماری چنین راندمانی محقق نمی‌شود. مسایلی تاکید می‌کند کـه حـتـی یــک‌دهم هدف‌گذاری‌های دولت در زمینه ایجاد نیروگاه‌های خرد و پراکنده محقق نشده است، بنابراین دولت برای جذاب‎تر کردن حضور در این عرصه، باید چاره‌ای بیندیشد. 

پیشنهاد وی برای حضور فعال‌تر بخش خصوصی برای ایجاد نیروگاه‌های خرد، کمک دولت به سرمایه‌گذاری اولیه در این بخش است. وی اضافه می‌کند که وزارت نیرو یک بدهکار بزرگ به حساب می‌آید، زیرا دولت پول ندارد تا وزارت نیرو با پیمانکاران صنعت برق تسویه‌حساب کند. این وزارتخانه تلاش می‌کند از طریق تهاتر بدهی‌های خود را رفع کند. به همین دلیل به‌رغم سرمایه‌گذاری سنگین در نیروگاه‌های خرد، هیچ پولی به دست سرمایه‌گذار نمی‌رسد. 

مدیرعامل شرکت پردیسان فناوران نیرو در پاسخ به این سوال که چرا همواره بخش خصوصی ایران به‌دنبال جلب حمایت‌های دولتی است، این‌گونه پاسخ می‌دهد که در کشور بخش خصوصی واقعی شکل نگرفته‌است. بخش خصوصی که قدرت لازم برای حضور در بازار راکد فعلی را داشته باشد، انگشت‌شمار است. 

وی تاکید می‌کند که بخش خصوصی برای ایجاد نیروگاه‌های خرد و پراکنده زیر هفت مگاوات باید زیر نظر برق منطقه‌ای و برای ظرفیت‌های بالاتر با نظارت شرکت توزیع فعالیت کرده و مجوزهای لازم را از این مجموعه‌ها دریافت کند، در حالی که فعالان بخش خصوصی برای یک ریالی که هزینه کرده، یک ریال سود هم دریافت نمی‌کند. مسایلی می‌گوید هیچ عقل سلیمی مایل نیست با نظارت‌های دولت به سرمایه‌گذاری اقدام کند و در نهایت هیچ سودی دریافت نکند. 

دولت برای دیرکردها جریمه بدهد

احساس عدم امنیت سرمایه‌گذار سبب شده حضور بخش خصوصی در عرصه‌های مختلف کمتر شود. محمد پارسا، نایب‌رییس کمیسیون انرژی اتاق، یارانه‌ای‌بودن قیمت برق را عامل اصلی بی‌انگیزگی بخش خصوصی می‌داند. وی بر این باور است که اگر دولت به خاطر دیرکرد پرداخت‌ها به بخش خصوصی، 5/2 درصد جریمه بدهد، امنیت سرمایه‌گذاری تامین خواهد شد. پارسا می‌گوید، برق تولیدشده از نیروگاه‌های خرد و پراکنده گران‌تر از نیروگاه‌های بزرگ است، اما باید این نیروگاه‌ها در کشور توسعه یابد تا در زمان پیک بار، برق آنها وارد مدار شود. 

وی معتقد است، سهم نیروگاه‌های خرد و پراکنده در کشور ما خیلی کم است و دلیل آن استقبال نکردن سرمایه‌گذار بخش خصوصی به دلیل بدهکاری دولت به این بخش است.