از رونق اقتصاد ایران تا جهنمی‌ترین نقطه زمین

پایگاه اینترنتی انگلیسی «گلوبال پرسپکتیو» پیش‌بینی‌های خود را از موضوعات مهمی که بر اقتصاد جهانی در سال 2016 تاثیر خواهند گذاشت، منتشر کرد. براساس پیش‌بینی این پایگاه اینترنتی، در مجموع 2016 سال مثبتی برای اقتصاد جهانی خواهد بود. روند احیای آهسته‌ای که از سال 2008 آغاز شده است، ادامه خواهد یافت و با وجود مشکلاتی که در بازارهای نوظهور و نوسان در بازارهای کالا و ارز وجود دارد، روند توسعه جهان توسعه‌یافته تسریع می‌شود.  

آمریکا اقتصاد جهان را به حرکت درمی‌آورد

اقتصاد آمریکا در سال 2015 به طور متوسط هر هفته 50 هزار شغل ایجاد کرد و این روند در سال 2016 ادامه خواهد یافت و نرخ رشد آن به 2.5 درصد می‌رسد که با در نظر گرفتن کندی نرخ رشد اقتصاد جهانی، خوب است. اگرچه آمریکا در دوران رکود بزرگ، 8میلیون شغل از دست داد اما از آن زمان بیش از 13 میلیون شغل ایجاد کرده و این روند در سال 2016 تسریع خواهد شد.

دلار قوی‌تر و ادامه افت ارزش ارزهای اقتصادهای نوظهور و متکی به کالا، منجر به افزایش بیشتر ارزش ارز آمریکا در برابر ارزهای دیگر خواهد شد. تداوم اختلاف در سیاست نرخ بهره میان آمریکا و شرکای تجاری بزرگ این کشور به‌خصوص منطقه یورو که اجرای سیاست تسهیل مقداری پول را در سال 2016 گسترش خواهد داد، به تداوم قوی شدن دلار کمک خواهد کرد.

اگرچه شرکت‌های آمریکایی برای افزایش سودشان به سختی تلاش می‌کنند اما نفت ارزان و تقاضای داخلی رو به افزایش، رشد اقتصاد داخلی را قوی نگه خواهد داشت. نکته‌ای که غالبا فراموش می‌شود این است که اقتصاد آمریکا به میزان زیادی متکی به مصرف داخلی بوده و صادرات کمتر از 15 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد در حالی‌که این رقم برای کشوری مانند ایرلند بیش از 100 درصد است.

این موضوع به معنای آن است که پیامد رشد ضعیف در اروپا و ریزش آهسته‌ای که در اقتصاد چین، روسیه و برزیل روی می‌دهد، برای اقتصاد آمریکا محدود است. از نظر ژئوپلیتیکی با وجود نگرانی‌هایی که نسبت به حمله‌ای تروریستی احتمالی وجود دارد، آمریکا نسبتا از بی‌ثباتی که در سایر نقاط جهان روی می‌دهد، مصون خواهد ماند. با این‌همه آمریکایی‌ها ممکن است این احساس را نداشته باشند که اقتصادشان گرمی و رونق پیدا کرده است.

احیای تدریجی اروپا

از نظر تاریخی این آمریکا بوده که همواره اقتصاد جهانی را از رکود خارج کرده و این بار هم هیچ تفاوتی ندارد.با این‌همه این پروسه بسیار آهسته‌تر از گذشته خواهد بود و بهبود اوضاع شرکای تجاری بزرگ آمریکا مانند اروپا و آسیا در بهترین حالت، تدریجی خواهد بود. اقتصاد اروپا پس از سال‌ها رکود، به تدریج شروع به رشد کرده و اگرچه این روند در سال 2016 ادامه خواهد یافت اما در شرایط وجود بدهی دولتی کمرشکن، بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی و موج شدید بیکاری جوانان روی می‌دهد.

خبر خوب برای اروپا این است که کاهش شدید ارزش یورو، نفت ارزان، تقاضای صادرات از سوی آمریکا و برنامه گسترده تسهیل مقداری پول در بانک مرکزی اروپا، تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی اروپا خواهد گذاشت. همه این موارد زمان خواهد برد. متاسفانه بحران مهاجرت اروپا و شبح حملات تروریستی در سراسر این قاره در سال 2016 ادامه خواهد یافت. این امر به افراط‌گرایی سیاسی که هم‌اکنون در دولت‌های راست‌گرای مجارستان و لهستان مشاهده می‌شود، دامن می‌زند.

اقتصاد یونان اکنون که خطر خروج از منطقه یورو را دفع کرده است، تا پایان سال 2016 همچنان حرکت آهسته‌ای خواهد داشت. از هم‌اکنون همه توجهات معطوف ایتالیا شده که منبع احتمالی بحران بزرگ بعدی در منطقه یورو خواهد بود. اقتصاد ایتالیا در مقایسه با 15 سال قبل که به یورو پیوست، از نظر واقعی کوچک‌تر شده و بحران بدهی‌اش از کنترل خارج شده است.

بانک‌های کوچک‌تر در حال فروپاشی هستند و پنجره فرصت برای اصلاحات اقتصادی بسته می‌شود. در قبرس پیشرفت مذاکرات صلح، دورنمای توافق در سال 2016 را پیش رو قرار داد تا آخرین پایتخت تقسیم شده اروپا مجددا متحد شود. انگلیس سریع‌ترین رشد اقتصادی را در هر دو سال 2014 و 2015 در میان اعضای گروه 7 داشته است.

رشد اقتصادی این کشور در سال 2016 ادامه خواهد یافت البته با روند آهسته‌تری صورت می‌گیرد به‌ویژه که تنش‌ها و تردیدها بر سر همه‌پرسی آینده درباره ارتکاب خودکشی اقتصادی و ترک اتحادیه اروپا بالا گرفته و به سرمایه‌گذاری‌ها لطمه وارد کرده و آشفتگی اقتصادی این کشور را افزایش داده است. کشور ایرلند در مقایسه با همه کشورهای عضو گروه بریک، سرمایه‌گذاری آمریکایی بیشتری را جذب خواهد کرد و در سال 2016 سریع‌ترین نرخ رشد را در میان اقتصادهای توسعه‌یافته خواهد داشت.

فروپاشی گروه بریکس

بیشتر کشورهای گروه بریکس که شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، در چنان وضعی گرفتار شده‌اند که مشکل بتوان تصور کرد از کجا باید شروع کنند. سال 2016 همچنان سال پرکابوسی برای برزیل خواهد بود. اقتصاد این کشور 5 درصد در سال 2015 کوچک شده و در سال جدید بهتر نخواهد بود. برزیل مانند بیشتر کشورهای گروه بریکس فرصت انجام اصلاحات اقتصادی در زمان مناسب را از دست داد و اکنون تاوان آن را پس می‌دهد.

در روسیه هزینه نظامی سنگین برای تسلیحات نظامی منجر به مشکلات بودجه‌ای برای دولت خواهد شد. در این بین، روبل همچنان روند نزولی خود را به سوی نرخ مبادله سه‌رقمی ادامه می‌دهد. تنش‌ها با همسایگانی مانند ترکیه، اقتصاد روسیه را در رکود نگه خواهد داشت و ادامه ریزش قیمت نفت که صادرات اصلی روسیه است، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور را تحت فشار نگه خواهد داشت.

در چین در شرایطی که همه شاخص‌های اقتصادی به بغرنج شدن شرایط اقتصادی و دشواری برای حفظ نرخ رشد 3 درصدی اشاره دارند، دولت دیگر نمی‌تواند ادعا کند اقتصاد با نرخ 7 درصد رشد می‌کند. سیاست کاهش نرخ بهره و پایین نگه داشتن ارزش یوان در تلاش برای رونق دادن به اقتصاد و تغییر جهت رشد آن از سرمایه‌گذاری به مصرف داخلی ادامه خواهد یافت. اما سیاست‌های اقتصادی دولت موجب افزایش تورم خواهد شد که نگرانی عمده حزب کمونیست چین است.

بازار سهام چین همچنان در تب و تاب است و واکنشی که مقامات چینی به ریزش بازار در تابستان سال 2015 داشتند، آرامش زیادی در سال 2016 فراهم نخواهد کرد. این باور وجود دارد که اقتصاد چین به دلیل «سه‌گانه نامقدس» مشکلات مالی شامل ریزش حباب سهام، حباب املاک و حباب اعتبار تا چند سال آینده دچار فروپاشی عظیمی خواهد شد. طی دو قرن تاریخ اقتصادی مدرن، ترکیب این سه گانه هرگز فرجام خوبی نداشته است و تصور نمی‌رود چین از این مسئله مستثنا باشد.

به‌نظر می‌رسد ژاپن همانند 25 سال گذشته قادر نیست اقتصادش را به طور کامل از تورم منفی رها کند زیرا گرفتار رشد اندک و پیرترین جمعیت جهان است. سال 2016 شاهد دوز دیگری از اقدامات محرک اقتصادی معروف به «آبه‌نومیک» در ژاپن خواهد بود. این تدابیر برای رونق بخشیدن به رشد اقتصادی اجرا می‌شوند اما هنوز مثمرثمر واقع نشده‌اند که تا حدود زیادی به دلیل اقتصاد جهانی ضعیف، بدهی سنگین و الگوی جمعیتی این کشور بوده است.

آفریقای جنوبی در آستانه فروپاشی بزرگ مالی قرار گرفته است. با این‌همه این کشور تا زمانی که بدهی دولتی غیرقابل کنترل نشود و صندوق بین‌المللی پول خواستار اصلاحات اساسی نشود، به رتبه اعتباری بی‌ارزش سقوط نخواهد کرد. تا آن زمان ارزش راند در برابر هر دلار آمریکا به 20 راند صعود می‌کند و آفریقای جنوبی دیگر موتور رشد اقتصادی آفریقا نخواهد بود.

هرج و مرج در محور بی‌ثباتی

بخش‌های بزرگی از خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیا درگیر جنگ و منازعات قومی هستند و آنچه به وخامت اوضاع می‌افزاید، اتکای بسیاری از کشورهای این مناطق به کالاها برای رشد اقتصادی و درآمد دولتی است.اگرچه در تقاضای بلندمدت برای کالاهای بزرگ انرژی، فلزات و غذایی تغییری پیدا نشده اما مایه آسودگی خاطر تولیدکنندگان کالا در سال 2016 نخواهد بود.

نفت و سنگ آهن از اوج قیمت خود بیش از 75 درصد کاهش داشته‌اند و در سال 2016 هم قیمت پایین‌تری خواهند داشت. نفت 30 دلاری در راه است و تاثیر جغرافیایی عظیمی در سال 2016 در سراسر جهان در حال توسعه خواهد داشت. مشارکت آمریکا در این منطقه محدودتر خواهد شد زیرا آمریکا اکنون به خاورمیانه برای امنیت انرژی نگاه نمی‌کند و دغدغه‌اش امنیت داخلی است.

فرصت‌ها در ایران که در حال خروج از انزوای اقتصادی است، منجر به رونق اقتصادی اندک خواهد شد اما به نوبه خود قیمت نفت را پایین نگه می‌دارد. سوریه در سال 2016 همچنان جهنمی‌ترین نقطه زمین خواهد بود و سیل پناهجویان سوری که تلاش می‌کنند برای فرار از جنگ و کشتار خود را به اروپا برسانند همچنان ادامه خواهد یافت.