ارزان‌خریدن، مشکل اصلی انرژی‌های خورشیدی

قیمت تمام شده تولید برق از انرژی‌های خورشیدی نجومی است. تولید هر کیلووات ساعت برق خورشیدی بین هفت تا 20 میلیون تومان هزینه دارد. رﺗﺒﻪ‌ﻫﺎی اول ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺧﻮرﺷﻴﺪی دﻧﻴﺎ را ﻛﺸﻮرﻫﺎی ژاﭘﻦ، ﭼـﻴﻦ، آﻟﻤـﺎن، ﺗـﺎﻳﻮان و اﻣﺮﻳﻜـﺎ در اﺧﺘﻴـﺎر دارﻧـﺪ. اﻳـﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳت‌گذاری‌ﻫﺎ و ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ‌ﻫﺎی ﺣﻤﺎﻳتی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ‌اﻧﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ‌ﻫﺎی ﺑﺮق ﺧﻮرﺷﻴﺪی ﺧﻮد را به تدریج افزایش دهند. اﻳﻦ در حالی است ﻛﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺮآﻓﺘﺎب دﻧﻴﺎ میزان استفاده از انرژی‌های خورشیدی بسیار کم است؛ زیرا هزینه تمام شده تولید برق حاصل از انرژی‌های خورشیدی بسیار زیاد بوده و برای بخش خصوصی به صرفه نیست که در این حوزه سرمایه‌گذاری کند.

به گفته راحله قزل دبیر، کمیته انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکای صنعت برق، هزینه تمام شده تولید هر کیلووات ساعت برق خورشیدی بین شش تا دوازده میلیون تومان است. اگر برای برق‌رسانی یک نیروگاه خورشیدی متصل به شبکه ایجاد شود، هزینه هر کیلووات ساعت برق تولیدی بین 12 تا 25 میلیون تومان تغییر می‌کند.

وی تعیین قیمت 480 تومان را برای خرید تضمینی هر کیلووات ساعت برق خورشیدی غیر‌منصفانه توصیف کرده و ادامه می‌دهد، اگر قیمت خرید تضمینی بالا برود، بخش خصوصی در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کند.

دبیر کمیسیون انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکای برق اضافه می‌کند که قیمت 430 تا 440 تومان به ازای هر کیلووات ساعت برق خورشیدی، برای تولیدکنندگان توجیه اقتصادی ندارد. در حال حاضر، دوره بازگشت سرمایه در نیروگاه‌های خورشیدی 10 سال است، اما قراردادهای دولت برای خرید تضمینی برق خورشیدی پنج ساله است.

وی می‌گوید، براساس بند «ب» ماده 133 قانون برنامه پنجم، برای تعیین نرخ خرید تضمینی برق حاصل از انرژی‌های تجدیدپذیر شامل باد، خورشید، جذر و مد و غیره تنها یک فرمول تعیین شده‌است، اما هزینه تمام‌شده تولید این انرژی‌ها کاملا متفاوت است. قزل اضافه می‌کند، شاید قیمت خرید تضمینی برق برای نیروگاه‌های بادی صرفه داشته باشد، اما برای برق حاصل از خورشید بدون صرفه است.

دبیر کمیته انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکای برق حفظ محیط زیست، امنیت انرژی و ذخیره سوخت‌های فسیلی را مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از انرژی خورشیدی می‌داند که سبب می‌شود دولت‌ها به سمت استفاده از این انرژی حرکت کنند. وی با اشاره به اینکه در ایران بودجه خاصی برای توسعه انرژی‌های خورشیدی در نظر گرفته نشده‌، می‌گوید تنها در بودجه سال 92 و 93 دولت تصمیم گرفت به ازای مصرف هر کیلووات ساعت برق از مشترکان سه تومان هزینه اضافه دریافت کرده و درآمدهای حاصل از این افزایش قیمت را صرف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کند.

قزل افزود، با افزایش سه تومانی تعرفه قبوض برق، سالانه حدود 300 تا 400 میلیارد تومان برای دولت درآمد ایجاد شد. با استفاده از این درآمد نمی‌توان برنامه‌های توسعه‌ای اجرا کرد.

وی معتقد است، نمایندگان مجلس و دولت از مزایای استفاده از انرژی‌های خورشیدی و میزان اشتغالزایی ناشی از آن آگاهی کافی ندارند؛ زیرا اگر اطلاعات کافی در اختیار داشتند، به‌خصوص در مناطق دورافتاده سرمایه‌گذاری لازم را برای توسعه این شکل از انرژی انجام می‌دادند.

دبیر کمیته انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکای برق درباره دلایل ترک خوردن پنل‌های خورشیدی نصب شده در مناطق مختلف و علت نبود خدمات پس از فروش برای سیستم‌های خورشیدی می‌گوید که شرکت‌های مجری به دلیل شرکت در مناقصه مجبورند، قیمت‌های پایینی را اعلام کنند. یعنی این شرکت‌ها ناچارند برای بردن در مناقصه کیفیت محصول خود را کاهش دهند و از جنس چینی در پنل‌های خود استفاده کنند. وی با تاکید بر اینکه تولید برق خورشیدی به تدریج باید به دست بخش خصوصی سپرده شود، نبود آزمایشگاه مرجع را برای تشخیص کیفیت سلول‌ها و پنل‌های خورشیدی وارداتی یکی از معضلات این بخش دانست.

کمبود نیرو در بخش خدمات پس از فروش

دولتی که برای خرید تضمینی برق قیمت مناسبی را تعیین نکرده، تصمیم دارد 50 درصد از هزینه نصب پنل‌های خورشیدی را در قالب تسهیلات به مردم بدهد تا استفاده از این انرژی در کشور توسعه یابد. کورش شوری، عضو هیات‌مدیره و دبیر انجمن علمی انرژی خورشیدی تصمیم دولت را برای ارائه تسهیلات به بخش خانگی عاملی برای توسعه استفاده از انرژی‌های نو می‌داند.

وی اما تاکید می‌کند، دولت باید از تجربیات سایر کشورها استفاده کند و تمام دستگاه‌های مرتبط با توسعه انرژی‌های نو هم‌پیمان شوند، گمرک اقدام به حذف تعرفه‌های گمرکی کند، وزارت صنایع هم از صنعت تولید پنل خورشیدی حمایت کند و وزارت نیرو نیز به خرید تضمینی برق تولیدی حاصل از نیروگاه‌های خورشیدی اقدام کند.

شوری با اشاره به اینکه هزینه‌های تولید برق خورشیدی بسیار زیاد است، می‌گوید، در حال حاضر به مصرف‌کنندگان توصیه می‌شود از این انرژی برای روشنایی منازل استفاده کنند.

وی در واکنش به ایرادهای مطرح شده در زمینه ترک خوردن پنل‌های خورشیدی بیان می‌کند، تولیدکننده ایرانی تاکنون خوب عمل کرده است، اما ادامه این روند به حمایت‌های دولتی و ایجاد بازار برای بخش خصوصی بستگی دارد.

دبیر انجمن علمی انرژی خورشیدی به شرکت‌های تولیدکننده پنل خورشیدی هم توصیه می‌کند، از شرکت‌های معتبر و صاحب نام، سلول‌های خورشیدی را خریداری کنند.

وی همچنین نبود تکنیسین و کارشناس را برای ارائه خدمات پس از فروش به نیروگاه‌ها یا پنل‌های خورشیدی از مشکلات فعلی برق خورشیدی معرفی می‌کند.

شوری اضافه می‌کند، نصب و اجرای پنل خورشیدی پنج درصد کار است. 95 درصد کار تعمیر و نگهداری است. باید کسی باشد که پنل را نگهداری کند. عمر هر پنل خورشیدی حدود 25 سال است. وقتی این سیستم را وارد کشور کردیم، همگام با آن باید سیستم فنی خود را اصلاح می‌کردیم.

وی ادامه می‌دهد باید مراکزی ایجاد شود تا تکنیسین ماهر مرتبط با برق خورشیدی تربیت کرده و از آنها در مواقع لزوم استفاده کند.

افزایش سهم انرژی خورشیدی در کما

سیاست‌های حمایتی دولت برای توسعه استفاده از انرژی‌های نو از ابتدای سال جاری کلید خورده‌است. به همین دلیل، از برنامه‌های تدوین شده عقب هستیم. حسین امیری خامکانی، رییس کمیته برق کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «سهم انرژی تجدیدپذیر از کل انرژی مصرفی کشور به سه درصد هم نمی‌رسد.»

امیری خامکانی، در پاسخ به این سوال که آیا امکان تغییر فرمول قیمت‌گذاری برای برق‌های حاصل از انرژی‌های تجدیدپذیر مختلف وجود دارد یا خیر، بیان می‌کند، چیزی در دستور کار مجلس قرار ندارد.

وی تاکید می‌کند که براساس قانون برنامه دولت موظف است سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در سبد انرژی کشور افزایش دهد. یکی از راه‌های افزایش این سهم، بحث قیمت‌هاست. دولت باید قیمت‌ها را طوری تعیین کند که بخش خصوصی به حضور در عرصه سرمایه‌گذاری ترغیب‌شود.