اخذ سپرده اجباری از متقاضیان تسهیلات و ریشه های کمبود منابع بانک ها

فرصت امروز - یکی از انتقادهایی که همواره به نظام بانکی کشور وارد می شود، موضوع تخلفاتی است که در برخی از بانک ها رخ می دهد. بانک ها به دلیل مشکلاتی که از جانب کمبود منابع با آن روبه رو هستند تلاش می کنند تا از هر راه ممکن به ایجاد درآمد برای خود پرداخته و از این طریق بر مشکلات منابع خود غلبه کنند. نادیده گرفتن مصوبات شورای پول و اعتبار در مورد نرخ سود بانکی و رقابت برخی بانک ها با موسسات مالی و اعتباری غیر مجاز برای پرداخت سودهای غیر متعارف از این جمله است.

برخی بانک ها که عمده آنها در لیست بانک های دارای مطالبات معوق بزرگ هستند با استفاده از روش های مختلف و تنظیم قراردادهای گوناگون هنگام اخذ سپرده یا ارائه تسهیلات به گونه ای عمل می کنند که سودهای مرکبی را به دست می آورند. یکی از این روش ها این است که بانک ها هنگام ارائه تسهیلات به متقاضیان، مبلغی از تسهیلات آنها را به عنوان سپرده اجباری نگه می دارند و به این ترتیب میزان سود خود از تسهیلات ارائه شده را افزایش می دهند.

به دلیل همین مشکلات ناشی از کمبود منابع است که بانک ها ترجیح می دهند به بنگاهداری روی آورند. ریسک های موجود در ارائه تسهیلات به بخش تولید به دلیل مشکلات اقتصادی پیش روی تولیدکنندگان موجب شده است که بانک ها ترجیح دهند به جای این کار، خود مستقیم به اداره بنگاه های اقتصادی بزرگ بپردازند و به این ترتیب بتوانند به درآمدهای باثباتی از این ناحیه روی آوردند اما این اقدامات همیشه برای بانک ها نتیجه بخش نبوده و در مواردی مانند سرمایه گذاری مؤسسه میزان در پدیده شاندیز موجب مشکلات بزرگی برای منابع این دسته از بانک ها می شود.

یکی از راه های دیگری که بانک ها به دلیل کمبود منابع، علاقه وافری به آن دارند سرمایه گذاری در بازار مسکن است. سرمایه گذاری در بازار مسکن و ساخت و سازها همواره حتی برای افراد حقیقی هم از جذابیت های زیادی برخوردار بوده اما نکته این است که به دلیل ایجاد سفته بازی نامتعارف در این بازار در سال های گذشته، در حال حاضر بازار مسکن هنوز در خواب رکودی به سر می برد و به همین دلیل سرمایه گذاری های انجام شده از سوی بانک ها در این بخش با خواب مواجه شده است.

بنابراین به نظر می رسد برای جلوگیری از رفتارهای غیر قانونی برخی بانک ها و موسسات اعتباری برای کسب درآمد بهتر علاوه بر تقویت نظارت بانک مرکزی به ایجاد سازوکارهایی پرداخت که به آزاد سازی منابع بانک ها منجر شود، تلاش دولت برای پرداخت بدهی بانک ها یکی از این کارهاست که می تواند تأثیر مثبتی روی منابع بانک ها داشته باشد. ایجاد رشد اقتصادی در کشور و خروج بازارهایی مثل بازار مسکن هم می تواند دارایی های منجمد بانک ها را از حالت رکود خارج کرده و به این ترتیب انگیزه بانک ها و موسسات مالی و اعتباری را برای حفظ چارچوب های قانونی تقویت کند.

اما با این وجود بانک مرکزی در ایجاد نظارت های قوی باید تلاش بیشتری داشته باشد. وقوع تخلفات گسترده در مورد اخذ سپرده اجباری از متقاضیان تسهیلات که بارها رسانه ای نیز شده است نشان می دهد که بانک مرکزی در نظارت خود بر عملکرد این دسته از بانک های متخلف عملکرد درستی نداشته است.

کارشناس اقتصادی