جان تازه به صادرات نفت و صنعت پتروشیمی / احیای صنعت نفت در دولت سازندگی

ویرانی های زیادی بر پیکر صنعت نفت به دلیل جنگ نقش بسته و موجب شده بود تا تاسیسات و تجهیزات این صنعت در تمامی بخش ها تخریب شود. در این میان شاهد کاهش تولید نفت بودیم آن هم در فضایی که وابستگی بودجه به نفت بیش از هر زمانی بود، اما تدبیر رئیس دولت سازندگی احیای این صنعت بود.

سیاست گذاری هشت ساله در صنعت نفت دولت سازندگی منجر به افزایش تولید نفت خام، تقویت جایگاه سیاسی نفت در اوپک و ایجاد زیرساخت های جدید در صنعت نفت به خصوص صنعت پتروشیمی شد.

سیدکاظم وزیری هامانه، قائم مقام پیشین وزارت نفت و از پیشکسوتان صنعت نفت که در دوران سازندگی در معاونت های مختلف مسئولیت هایی داشت،  درباره تدابیر رئیس دولت سازندگی در صنعت نفت به «فرصت امروز» می گوید: صنعت نفت ایران به دلیل جنگ مخروبه ای بود که به شدت آسیب دیده بود و حتی بخش هایی از آن به طور کامل تخریب شده بود، در آن دوران این صنعت بازسازی و در بیشتر بخش ها از نو ساخته شد و به ظرفیت رسید. 

وی با بیان اینکه در کنار نوسازی و بازسازی شاهد انجام کارهای جدید نیز بودیم، می افزاید: ساخت دو پالایشگاه نفت (اراک و بندرعباس) در کنار بازسازی پالایشگاه های موجود (آبادان) از اقدامات مهمی بود که در آن دولت انجام شد همچنین ظرفیت تولید نفت به حدود 4میلیون بشکه در روز ارتقا یافت. آنچه در دوره سازندگی دراین صنعت دیده شد بازسازی و نوسازی صنعت نفت با هدایت آیت الله هاشمی رفسنجانی و وزیر ایشان بود.

دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی که با پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی همراه بود، طی این مدت زیرساخت های صنعت نفت ترمیم و صادرات نفت ایران بار دیگر جان گرفت به طوری که روندافزایش تولید نفت از دولت سازندگی آغاز شد.

تولید نفت کشور در این دوره به تدریج از ۲.۳ میلیون بشکه در پایان جنگ به بیش از ۳.۸میلیون بشکه در روز در پایان این دوره افزایش یافت. در این دوره نفت به طور متوسط با بهای 17دلار به فروش رسید و طی این دوره 2256 هزار بشکه در روز نفت صادر شد که 123میلیارد و 60 میلیون دلار برای کشور درآمدزایی داشت. در این زمان قیمت نفت نزدیک به 28درصد نسبت به دوره قبل کاهش یافت اما درآمدهای نفتی با رشد بیش از 20 درصدی روبه رو بود.

سیدمحمد غرضی که تجربه وزارت در صنعت نفت را دارد و در دولت سازندگی نیز وزیر بود، درباره وضعیت صنعت نفت و اقدامات انجام شده در دولت سازندگی به «فرصت امروز» می گوید: صنعت نفت بعد از جنگ با مشکلات عدیده ای مواجه شد. در کنار تخریب و از بین رفتن بسیاری از تجهیزات این صنعت شاهد کاهش قیمت نفت نیز بودیم، با این وجود تلاش شد تا این صنعت نوسازی شود. در دولت سازندگی نیز شعار رئیس دولت «سازندگی» بود که خوشبختانه در این صنعت این شعار به خوبی محقق شد.

وی می افزاید: سیاست دولت سازندگی برای بازگشت به میزان تولید نفت خام به پیش از آغاز جنگ پیگیری شد که براساس آمارهای موجود این سیاست های به خوبی اجرایی شد.

اما در یک نگاه دقیق درباره صنعت نفت باید گفت که رئیس دولت سازندگی نقش عظیمی در جذب سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت داشتند. ایشان معمار اصلی پارس جنوبی و بازسازی تاسیسات نفتی بودند، به طوری که قراردادهای خوبی با شرکت های خارجی برای این موضوع منعقد کردند. شرکت های انی ، توتال و... را به ایران آوردند و صنعت نفت را به کمک این شرکت ها و سرمایه ها ی شان توسعه دادند.

محمدجواد عاصمی پور، از مدیران نفتی دولت سازندگی درباره وضعیت صنعت نفت آن دوران به «فرصت امروز» می گوید: بمباران ها صنعت نفت را واقعا نابود کرده بود و نقش ایشان به عنوان معمار تمدن جدید نفتی و بازیابی آن ستودنی بود. ایشان دنبال کار بودند، کارها را به سرعت و به عنوان یک پشتیبان به پیش می بردند چون در طول دوران جنگ هم با نفت کار می کردند به خوبی آشنا بودند و چون هوش خوبی داشتند مباحث را به خوبی درک می کردند.

وی می افزاید: اما نکته مهم تر، ارتباطات بین المللی ایشان بود. همراهی رئیس دولت سازندگی با امور خارجه توانست جایگاه خاصی برای ایران در اوپک ایجاد کند، به طوری که وقتی مشکلی پیش می آمد ایشان با تلفن به رؤسای جمهور کشورهای نفتی زنگ می زد و آنها را توجیه می کرد.

آیت الله هاشمی وزارت امور خارجه را در نفت بالانس کرد و توانست از ظرفیت های این دستگاه دولتی در صنعت نفت بهره گیری مناسبی کند. ایشان با کشور عربستان ارتباط خوبی برقرار کرد و توانست سطح تعامل با آنها را بسیار ارتقا دهد. معتقدم بهترین دوران اوپک مربوط به دوره ایشان بود زیرا با رایزنی های سیاسی دیپلماسی انرژی را به بهترین شکل پیش می برد.

در دوره ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی، صادرات فرآورده های نفتی جانی تازه گرفت. این بخش از صادرات که در سه سال منتهی به سال 68 به صفر رسیده بود در پایان دولت سازندگی یعنی سال 76، روزانه 250 هزار بشكه فرآورده نفتی صادر شد كه این رقم در مقایسه با سال آغاز به كار دولت به چهار برابر رسیده بود.

البته براساس اطلاعات موجود واردات فرآورده نیز در این دولت کاهش یافت، به طوری که واردات فرآورده های نفتی از 134 هزار بشكه به 76 هزار بشكه رسید. اما در بخش گاز نیز تولید به دو برابر افزایش یافت و به 63 میلیارد مترمكعب در روز رسید و مقدمات برای توسعه میدان پارس جنوبی فراهم شد.

اما صنعت پتروشیمی در دولت سازندگی به خوبی رشد کرد زیرا حمایت رئیس دولت را داشت.

عباس شعری مقدم، مدیرعامل سابق شرکت ملی پتروشیمی درباره تحولات این صنعت در دو دولت سازندگی به «فرصت امروز» می گوید: رئیس دولت سازندگی از هیچ حمایتی برای توسعه پتروشیمی ها دریغ نکرد، با وجود اینکه کشور از نظر مالی ضعیف بود اما حمایت برای تامین منابع مالی درباره طرح های در دست اجرا در دستور کار قرار گرفت اگرچه در پایان دولت توسعه این صنعت به دلیل تقابل مجلس با آیت الله هاشمی رفسنجانی و اقدامات سیاسی مجلس در سال های آخر دولت متوقف شد.

وی با بیان اینکه در آن زمان به عنوان مدیرعملیات پتروشیمی شیمی فعالیت داشتم، می گوید: اولویت اول کشور، توسعه صنعت پتروشیمی شده بود و محور توسعه صنعت کشور، پتروشیمی بود. کارهای بزرگی نیز انجام شد که نمونه عینی آن مجتمع پتروشیمی ایران – ژاپن (بندرامام کنونی) بود که تکلیف آن مشخص شد. طرح های دیگری نیز همچون پتروشیمی تبریز، خراسان و اصفهان در آن زمان پیگیری شد و توسعه صنعت پتروشیمی جهش خوبی پیدا کرد.

ارتباط با نویسنده: ebrahimi1941@gmail.com