اتحادیه‌ها، حریف بی‌سلاح اقتصاد دولتی

اتحادیه‌ها اگرچه تشکل‌هایی هستند که با اهداف حفظ منافع حرفه ای، بهبود وضعیت مادی و حمایت از حقوق بخش خصوصی شکل گرفتند، اما به نظر نمی‌رسد این اهداف در برابر لباسی که بعدها بر قامت این نهادهای مردمی به بهانه‌های سیاسی دوخته شد رنگ و رویی داشته باشند. گروه‌هایی که در سرآغاز شکل‌گیری‌شان در دنیا به واسطه کارگرانی ایجاد شد که وضعیت حقوقی‌شان مطلوب شده بود و می‌خواستند بازار و تجارت‌شان را گسترش داده، جایگاه‌شان را در اقتصاد جامعه تثبیت کرده و رونق بخشند. توسعه ارتباطات و حمل‌و‌نقل هم به این نو‌رسیده کمک کرد تا آنها در کنار این هدف، از حقوق مادی‌شان دفاع کرده و آینده راه‌شان را ترسیم کنند تا سهم‌شان را در اقتصاد کشورشان نشان دهند.

کشور ما هم از قافله عقب نماند و اتحادیه و اصناف صاحب قوانین و ساز‌و‌کار شدند. در حال حاضر اتاق اصناف در رأس اتحادیه‌ها و سندیکاها در شوراهای‌عالی متعددی درکنار وزرا و نمایندگان دولت کرسی دارد تا صدای بخش خصوصی را به گوش دولت برساند اما امروز چند درصد از اهداف این تشکل‌ها محقق شده است و آیا توانسته‌اند جایی برای خودشان داشته باشند. نایب‌رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران معتقد است اتحادیه در ایران به بهانه‌های سیاسی و در برخی موارد امنیتی جدی گرفته نمی‌شود.

مسعود قاسمی مهم‌ترین رسالت این تشکل‌ها را دفاع از حقوق حرفه‌ای صنوف عنوان می‌کند و به «فرصت امروز» می‌گوید: فعالیت اتحادیه‌ها در سیستم کشور ما جا نیفتاده است و به همین دلیل هم آنها نمی‌توانند قوی شوند و قاعدتا اگر برای گروهی یا زیرمجموعه‌ای از این تشکل‌ها مشکل یا موانعی وجود داشته باشد، نمی‌توانند معترض شوند و کسی صدای‌شان را نمی‌شنود.

این متخصص با اشاره به اینکه قوانین موجود استقلال لازم را به اتحادیه‌ها نمی‌دهد می‌افزاید: ما برای هر اقدامی باید از وزارت کشور مجوز داشته باشیم. کار ما فنی و مهندسی است و ارتباطی با سیاست ندارد. اما هر حرکتی از طرف اتحادیه‌ها ممکن است به‌نوعی سیاسی برداشت شود. ما نمی‌توانیم نسبت به برخی مسائل معترض باشیم چون اجازه نداریم.  قاسمی ادامه می‌دهد: اتحادیه ما هوا و فضا است و من حق دارم درباره وضعیت فنی- مهندسی یک هواپیما اظهار نظر کنم، همین‌طور اتحادیه‌ای که در حوزه حمل‌و‌نقل فعالیت می‌کند باید درباره وسایل حمل‌و‌نقل در جاده‌ها که اینقدر فاجعه‌آمیز است، حرف بزند. اتحادیه‌ها حق دارند از خودشان دفاع کنند، اما این‌طور نیست و نمی‌توانند از حقوق حرفه‌ای خود دفاع کنند. 

سلیقه مجریان و اصل قوانین 

نایب‌رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران توضیح می‌دهد: ما نقص قوانین نداریم. به نظر من قوانین به اندازه کافی هست اما اجرای آن درست نیست. سلیقه‌ها در اجرا خیلی اعمال می‌شود و به نظر من این کار خودش نقض قانون است که مجریان آن مرتکب می‌شوند. در برخی موارد هم تبصره‌های قانونی که ممنوعیتی را در برخی شرایط بی‌اعتبار می‌کنند، به نظر من نوعی آسیب در قوانین ماست و باعث می‌شود اجرای قانونی برای برخی اشخاص متفاوت از عموم مردم باشد. 

مسعود قاسمی همچنین معتقد است انجمن‌ها و سندیکاهای مختلف که در یک حوزه فعالیت می‌کنند باید عضو اتحادیه‌ها شوند تا صدای‌شان شنیده شده و جایگاه‌شان واقعی‌تر شود. به گفته وی، برگزاری نشست‌های متعدد با انجمن‌های مختلف هوایی به‌تازگی در اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران باعث شده است که تشکل‌های کوچک و بزرگ این حوزه مشکلات و مسائل‌شان را بیشتر بشناسند و با امضای تفاهم‌نامه‌هایی، همکاری‌هایی را در کنار هم آغاز کنند. قاسمی هدف از برگزاری این نشست‌ها را قوی کردن این اتحادیه با جمعیتی بزرگ‌تر عنوان کرد. 

این متخصص، فضا را برای حضور بخش خصوصی در حال حاضر مساعد می‌داند و می‌گوید: نگاه دولت به بخش خصوصی مثبت است و در همه صحبت‌هایش این توجه را نشان می‌دهد و ما امیدواریم در اجرا و زمانی که سکان به بخش خصوصی می‌رسد همین توجه را از دولت ببینیم. بخش خصوصی به هر حال نشان داده که توانمند است. پروژه‌هایی که در این بخش به سرانجام می‌رسد در زمان کوتاه و با هزینه‌ای کمتر از بخش دولتی به اتمام می‌رسد زیرا هر روز تأخیر برای این بخش ضرررسان است، در صورتی که در پروژه‌های دولتی این طور نیست و نگاه اقتصادی آنطور که برای بخش خصوصی جدی است در بخش دولتی نیست و دولت از این مسئله نیز آگاه است. 

اتحادیه‌ها، اتاق اصناف و نگاه دولتی 

عضو هیات‌مدیره اتحادیه لوازم بهداشتی و ساختمان اما معتقد است قوی کردن اتحادیه‌ها را باید از اتاق اصناف شروع کرد. حبیب‌الله توسلی به «فرصت‌ امروز» می‌گوید: اتاق اصناف به‌عنوان نماینده اتحادیه‌ها جای واقعی‌اش را ندارد، چطور می‌توان انتظار داشت اتحادیه‌ها سر و سامان بگیرند و رشد کنند. وی می‌افزاید: اتاق اصناف عضو شوراهای عالی و جاهایی است که دولت و وزارتخانه‌هایش عضو هستند و باید خیلی قوی عمل کند تا اتحادیه‌ها هم جدی گرفته شوند. به نظر من تغییر و تحولات و پیدا کردن جای واقعی اتحادیه‌ها باید از اینجا شروع شود. زیرا قوانین برای اتحادیه از در اتاق اصناف تعریف شده است و این اتاق به لحاظ اختیاراتش می‌تواند گام اول را بردارد و کمک کند اتحادیه‌ها قدرتمند شوند. به گفته توسلی اصناف به اصلاح قوانین نیاز دارند. 

این فعال بخش خصوصی به ساختار اقتصادی و نقش اتحادیه‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: هیات‌مدیره در اتاق اصناف باید بخواهند که این تغییر و تحولات اتفاق بیفتد، در غیر‌ این صورت اتحادیه که الان هم صدایی ندارد، به علت دولتی بودن اقتصاد در کشور ما روز‌به‌روز ضعیف‌تر می‌شود. به همین دلیل هم هست که اتحادیه‌ها آینده‌ای برای خودشان نمی‌بینند و انگیزه‌ای برای حرکت ندارند، چون روزنه امیدی ندارد. 

اما این عضو هیات‌مدیره اتحادیه لوازم بهداشتی و ساختمان انتقادهای دیگری هم دارد. او می‌گوید: مسئولان دولتی همیشه در برابر صنوف و اتحادیه‌ها خودشان را خیلی قدرتمندتر می‌دانند و از موضع بالا به آنها نگاه می‌کنند، منظورم مسئولان دولتی نه در سطح وزرا، بلکه کسانی است که در بدنه سازمان‌ها کار می‌کنند. آنها به علت عضویت در سیستم دولتی این نگاه را دارند در‌حالی‌که اتحادیه به‌مراتب از آنها خیلی قوی‌تر هستند. سازمان‌های دولتی امکانات و قدرت‌شان را از یک سیستم می‌گیرند، ولی اتحادیه‌ها روی پای خودشان هستند و باید از خودشان هم در برابر این سیستم پر‌امکانات دولتی دفاع کنند. بسیار پیش آمده که به خاطر مسائل سیاسی و مسائل روز از خواسته‌هایشان چشم‌پوشی و صرف‌نظر کنند.

به گزارش «فرصت امروز» پس از انقلاب مشروطه اتحادیه کارگران چاپخانه‌های تهران، نخستین اتحادیه‌ای بود که شکل گرفت و از آن روز تاکنون ایجاد و انحلال اتحادیه‌ها راه پر پیچ و خمی را در پیش پای این نهادهای مردمی گذاشته است. اتاق اصناف در رأس اتحادیه‌ها شکل گرفت تا بتواند از حقوق آنها در برابر اقتصاد پرامکانات دولتی دفاع کند، باید دید امروز که دولت از بخش خصوصی با احترام یاد می‌کند تا کجا با این سرمایه مردمی همراه خواهد‌بود.