آثار روانی؛ مهم‌ترین اثر لغو تحریم‌ها

در بحث توافق و رسیدن به مرحله برداشتن تحریم‌ها، فکر می‌کنم در ابتدا تحریم‌ها در زمینه مالی و بانکی برداشته شود، کما اینکه الان اثرش را روی قیمت سهام بانک‌های مورد تحریم گذاشته است، منابع مالی بلوکه شده آزاد می‌شود و مراودات مالی که نداشته‌ایم برقرار می‌شود، حالا اگر در این زمان تا برداشته شدن تحریم‌ها اقداماتی صورت گیرد و در حالت آماده‌باش قرار بگیریم مسلما آثار برداشته شدن تحریم‌ها با سرعت بیشتری مشخص خواهد شد.

اما از نظر اقتصادی، تولید و اشتغال فکر می‌کنم که چهار تا پنج ماهی زمان لازم خواهد بود تا لغو تحریم‌ها تاثیرات واقعی خود را نشان دهد. اما از نظر روانی مسلما همان موقع آثار خودش را خواهد گذاشت، انتظارات مربوط به افزایش قیمت‌ها از بین می‌رود و احتمالا قیمت‌ها در یکسری کالاهای مصرفی کاهش خواهد یافت، از نظر بحث سرمایه‌گذاری نیز سرمایه‌گذارها وقتی مطمئن شوند این تحریم‌ها برداشته خواهد شد آن زمان برای دریافت مجوز و پیمودن مسیرها برای دریافت مجوزهای سرمایه‌گذاری اقدام خواهند کرد، البته اینها زمانبر است.

بنابراین هرچه بیشتر این اطمینان را ایجاد کنیم که این توافق انجام می‌شود و مفاد آن هم در چارچوب همان انتظاراتی است که طرفین دارند و به برنامه زمان‌بندی برای اجرا می‌رسد ممکن است از همین الان این اقدامات را انجام دهند و آماده بشوند برای بحث نقل و انتقالات و سرمایه‌گذاری. حتی ممکن است درصورتی‌که از برطرف شدن تحریم‌ها اطمینان حاصل شود، از همین الان بعضی از محدودیت‌ها دور زده شود، زیرا در آینده برای آن مجازاتی وجود نخواهد داشت و شاید شرکت‌های خارجی یا شرکت‌هایی که در تحریم بودند از همین الان اقداماتی انجام دهند تا این مسئله زودتر به نتیجه برسد و بعد از لغو تحریم‌ها نتایج آن را زودتر ببینند.

اما در بخش تولید و اشتغال به نظر من حداقل پنج تا شش ماه زمان لازم دارد و این یک چیز طبیعی است و نباید انتظار داشته باشیم که از همین فردا اشتغال و تولید رونق گیرد و جبران کاستی‌های گذشته شود. بخشی از آن هم به خود ما بر‌می‌گردد و این مسئله که ما چقدر می‌توانیم از این ماجرا را به فرصت تبدیل و از این فرصت استفاده کنیم، موانع داخلی خودمان در بحث فضای کسب‌وکار، انحصارات، مشخص شدن قیمت‌ها و بحث نرخ ارز و. . . را برطرف کنیم که اینها دیگر در دست خود ما است، البته آثار تحریم در آنها منعکس شده اما چیزی نیست که در بحث تحریم‌ها دیده شده باشد و این توانایی خود ما است که بتوانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم و ان‌شاءالله تا پایان سال به نتیجه برسیم.

تحریم‌ها در بحث‌های مالی، لوازم یدکی و فروش اقلام‌نفتی تاثیر‌گذار بوده و این مسئله قابل انکار نیست اما در این دوران اقداماتی هم صورت گرفت که اینها تخفیف داده شود، بعضی نیازها ساخت داخل شود یا راه‌های میانبری برای کاهش فشار ناشی از این تحریم‌ها پیدا شود. اما در بحث تاثیر سریع رفع تحریم‌ها من معتقدم کماکان این بی‌اعتمادی با اندکی تخفیف وجود دارد، زیرا باید طرفین مفاد توافقنامه را بررسی کنند و اینکه آیا بر سر آن تفاهم دارند یا نه و بعد برسیم به بحث تاثیر آن. بیشترین تاثیر آن تاثیر روانی خواهد بود و اینکه جنگی صورت نمی‌گیرد، درگیری نظامی نخواهد بود که بخواهد فضای سرمایه‌گذاری را مخدوش کند یا تحت‌تاثیر قرار دهد و البته این مسئله که مشخص شد با مذاکره می‌شود هرچیزی را که بر سر آن اختلاف وجود دارد، به نتیجه رساند.

همین باعث می‌شود انتظارات کاذب و تورمی برطرف شود و می‌ماند بحث واقعیت و اینکه چقدر این رفع تحریم‌ها باعث می‌شود در یک فضای امن به سرمایه‌گذاری و تولید اقدام شود. می‌توان انتظار داشت که عدم افزایش قیمت‌ها و ایجاد ثبات در بازار سکه و ارز و از بین رفتن این بازارهای کاذبی که در این مدت شاهد آن بودیم و رفتن این منابع به سمت بانک‌ها، بازار سرمایه و بحث خصوصی‌سازی و خریدوفروش سهام و... بتواند نقش واقعی اقتصاد را تحریک کند. البته این آثار به سرعت پدیدار نخواهد شد اما به هر حال وضعیت مردم از زمانی که در آن فضای ناامن اقتصادی و فضایی که از نظر نظامی تهدید می‌شدند قرار داشتند، بسیار بهتر خواهد شد.

* اقتصاددان