خروجی علمی سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی در بوته نقد / پژوهش‌ های علمی کشاورزی قابل اجرا نیست

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین سازمان‌های تحقیقاتی و آموزشی کشور است. در تیرماه 1353 قانون تشکیل سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی وابسته به وزارت کشاورزی و منابع طبیعی با هدف تمرکز و توسعه فعالیت‌های این بخش و هماهنگی با پیشرفت‌ها و تحقیقات جهانی به تصویب مجلس شورای ‌ملی رسید.

مطالعه و تحقیق به منظور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بخش كشاورزی و ارتقای جایگاه آن در اقتصاد ملی و توسعه روستایی و عشایری، تعیین سیاست‌ها و راهبردهای كاربردی و توسعه‌ای تحقیقات و آموزش در چارچوب راهبردها و سیاست‌های بخش كشاورزی و نظارت بر حسن اجرای آنها از جمله وظایف این سازمان به‌شمار می‌رود.

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با داشتن 2500 عضو هیات‌علمی دانشگاهی یکی از مراکز بزرگ علمی و پژوهشی کشور نیز محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر با تغییرات اقلیمی و آب‌و‌هوایی و همچنین هجوم انواع آفت‌ها و بیماری‌های گیاهی و دامی و مبارزه با این آفت‌ها و بیماری‌ها انتقادهایی به این سازمان وارد شده است.

توجه به تحقیقات علمی در حد حرف

اسکندر زند، رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، با ابراز گلایه از کمبود اعتبارهای پژوهشی این سازمان به «فرصت امروز» می‌گوید: در یک‌سال گذشته که مسئولیت این سازمان را بر‌عهده گرفته‌ام، تاکنون درباره مسائل مالی سازمان به این صراحت اظهار‌نظر نکرده‌ام. ما تنها در حرف به تحقیقات می‌پردازیم، اما در عمل چنین نیست. در شرایطی هستیم که هیچ اتفاقی برای تحقیقات کشاورزی در کشور رخ نداده است و امیدواریم در این زمینه به سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم توجه شود.

وی وضعیت مالی بخش تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت کشاورزی را در سال جاری نامناسب‌تر و بدتر از سال‌های پیش ارزیابی و اظهار می‌کند: امسال حتی بودجه یک تا سه درصدی از بخش‌های دیگر را نیز حذف کردند. تا زمانی که به پژوهش با دید هزینه نگاه شود، وضعیت مناسبی نخواهیم داشت. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی اکنون درگیر مسائل بودجه‌ای و مالی شده است.

خروجی کار سازمان با هزینه‌ها همخوانی ندارد

این درحالی است که یکی از مشاوران و مسئولان اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، از زیاده‌خواهی اعضای علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به «فرصت امروز» می‌گوید: آقایان برداشتشان این است که ماهانه افزون بر حقوق چهار، پنج‌میلیون تومانی که می‌گیرند باید برای تحقیقات و پژوهشی که انجام می‌دهند، پول جداگانه‌ای دریافت کنند. آنها معتقد هستند صرف نظر از حقوقی که از دولت می‌گیرند، برای انجام تحقیقات باید دریافت‌ جداگانه‌ای داشته باشند. این میزان حقوق برای اعضای هیات‌علمی این سازمان با میانگین دو ساعت کار در روز است در‌حالی‌که حقوق شش تا هشت ساعت را از دولت می‌گیرند.

وی تصریح می‌کند: خروجی و راندمان کار سازمان تحقیقات با اندازه بودجه، پرسنل و امکاناتی که در اختیار دارد همخوانی ندارد. نتایج پژوهش‌ها و تحقیقات اعضای هیات‌علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا 30 درصد قابلیت اجرا و عملیاتی شدن دارد و بیش از 70 درصد این پژوهش‌ها در کتابخانه‌های دانشگاه‌ها خاک می‌خورند و بدون استفاده هستند.

مبنای نادرست آیین‌نامه امتیازدهی استادان دانشگاه‌ها

زند، در پاسخ به این سخنان مقام اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، می‌گوید: اعضای هیات‌علمی این سازمان مانند تمامی استادان دانشگاه‌ها حقوق ماهانه چهار تا پنج میلیون تومانی می‌گیرند و در تمام دنیا اشل علمی و رتبه استادان دانشگاه‌ها مشخص‌شده و بر‌مبنای آن حقوق می‌گیرند. اگر در کشور از توان آنها استفاده نشود، دانش خود را به کشورهای دیگر می‌برند و از ایران می‌روند. مگر یک استاد دانشگاه با مدرک دکترای مکانیزاسیون کشاورزی با فردی که در رشته‌های دیگر مانند پزشکی و غیره تدریس می‌کند، تفاوتی دارد؟ هر دو زحمت کشیده‌اند و درس خوانده‌اند.

مسئول بلندپایه وزارت جهاد کشاورزی، به آیین‌نامه ارتقای رتبه و امتیازدهی اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها اشاره و اظهار می‌کند: شوربختانه آیین‌نامه ارتقا و امتیازدهی اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها بر مبنای نادرست مقالات ارائه‌شده و شرکت در همایش‌هاست در‌حالی‌که باید براساس مقالات و نتایج اجرایی و عملیاتی باشد. به همین دلیل آقایان بیشتر دنبال مقاله‌نویسی و حضور در همایش‌ها هستند تا به رتبه‌ها و امتیازهای بالاتر دست یابند.

وی تاکید می‌کند: از سال 83 تاکنون اعلام کرده‌ایم که این آیین‌نامه اصلاح شود و نتایج اجرایی و عملیاتی پژوهش‌ها و تحقیقات مورد نظر قرار گیرد.

این موارد باید آسیب‌شناسی و مشخص شود که سهم تحقیقات در تولید محصولات کشاورزی و میزان افزایش تولید چقدر بوده است. خروجی و نتایج پژوهش‌ها در اجرا مهم است نه نوشتن مقاله‌هایی که گاهی از کتابخانه‌ها بیرون نمی‌روند و آزمایش‌هایی که از آزمایشگاه‌ها پا فراتر نمی‌گذارند.

نابودی در صورت غفلت

رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، در مخالفت با این نظر مقام مسئول وزارت کشاورزی، اظهار می‌کند: عملکرد سازمان در زمینه خروجی‌ها قابل دفاع است اما قابل قبول نیست چون حمایت نمی‌شود. به اندازه حمایت‌ها و بودجه اندکی که سازمان در اختیار دارد، خروجی بیشتر است. برای نمونه امسال 25 رقم گیاه زراعی و باغی معرفی کرده‌ایم، تمامی بذر مورد‌نیاز کشور را تامین کرده‌ایم و بخش بزرگی از واکسن‌های دامی، طیور و انسانی را تولید می‌کنیم.

وی می‌گوید: با ادامه این روند اگر سازمان تحقیقات کشاورزی از مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی و دامی عقب‌نشینی کند، وضعیت بدتر خواهد شد.

دولت باید اعتبارهای پژوهشی مورد نیاز این سازمان را افزایش دهد و مجلس نیز از آن حمایت کند. معمولا انجام تحقیقات برای حل مشکلات آینده است، اما در این زمینه آینده‌نگری وجود ندارد و تفکر بر مبنای «چو فردا شود فکر فردا کنیم» است. زند تصریح می‌کند: اگر در گذشته از تحقیقات و پژوهش غفلت می‌کردیم، عقب می‌ماندیم، اما اگر اکنون از این بخش مهم باز بمانیم و غفلت کنیم، نابود خواهیم شد. این صریح‌ترین سخنانی بود که در یک سال گذشته با رسانه‌ها مطرح کرده‌ام.