گزارش «فرصت امروز» از زیستگاه‌ های پرندگان به‌ عنوان فرصت‌ های ناب گردشگری / پرنده را ببین و به خاطر بسپار

هیچ فکر کرده‌اید که دیدن پرنده‌های رنگارنگ و در حال پرواز می‌تواند یکی از خیال‌انگیزترین انواع گردشگری باشد؟ باورش خیلی سخت نیست. به جای اینکه تفنگ‌ روی کولتان بگیرید و به فکر شکار پرنده‌های بینوا باشید، کمی چشم‌تان را باز کنید و حجم بال‌های زیبای‌شان را ببینید. فقط کافی است که کمی مهربان باشید و فراموش نکنید باید مواظب جهان اطراف‌تان هم باشید، از آنها فیلم بگیرید و به بچه‌های‌تان هم نشان دهید که هر چیزی می‌تواند ظرفیتی برای زیبایی داشته باشد. پس بار و بندیل‌تان را ببندید و بروید دنبال رد پرواز پرندگان.

اما کجاها باید به دنبال پرندگان برویم. زیستگاه اصلی پرندگان تالاب‌هاست؛ تالاب‌هایی که در ایران اخبار ناخوشایند زیادی در موردشان وجود دارد. حتی براساس اخبار موجود بیش از 70تالاب در ایران در معرض خطر قرار دارند. مسئولان هم دائما از چاره‌جویی‌های خود حرف می‌زنند و ما هم کماکان امیدواریم. اما در این گزارش قرار است از روی خوش ماجرا صحبت کنیم. اینکه این تالاب‌ها از ظرفیت‌های بی‌پایانی برای گردشگری برخوردارند و می‌توانند جاذب مسافران زیادی باشند. البته ما شما را به سراغ تالاب میانکاله و انزلی نمی‌بریم، حتی میقان هم نخواهیم رفت. قرارمان این شد که جاهای جدید را ببینیم. پس با پرنده‌های این گزارش پرواز کنید.

بی‌خیال شمال شوید

شمال خسته است و ابیانه و ماسال و ماسوله و اورامان هم دیگر حال‌شان بدتر از این است که نوروز امسال هم بخواهند با شما مواجه شوند. بله با خود شما هستیم که هر سال فرمان ماشین را به سمتشان کج می‌کنید. باور کنید دیگر حوصله ندارند. برای یک بار هم که شده دست از سرشان بردارید. بگذارید به حال خودشان باشند. اصلا شاید می‌خواهند نوروز را با خودشان تنها باشند. عالی‌قاپو و بازار وکیل هم ترجیح می‌دهند مهمانان جدیدی را ببینند. این بار راه این مکان‌ها را در پیش نگیرید و تخته‌گاز خودتان را به آنها نرسانید. سفر بروید، خوبش را هم بروید. اصلا از ما می‌شنوید این 15روز جشن و شادی را خانه نیایید اما به جان عزیز شما کمی تنوع هم بد نیست.

بله! سفر بروید چون اصولا سفر خوب است و ما هم می‌گوییم خوب است و بر منکرش هم لعنت. خداوکیلی نوروز که از راه برسد هیچ چیزی به اندازه سفر حال آدم را خوب نمی‌کند. اصلا انگار تعطیلات یعنی سفر. اما واقعا این سفرهای تکراری خسته‌کننده نشده؟ اول بهار راه جاده‌های اصفهان و شیراز را در پیش گرفتن و تنها از خود این شهرها و اماکن و آثار تاریخی و مذهبی آنها دیدن کردن در عین اهمیتی که دارد موجب شده بسیاری از مکان‌های دیدنی کشورمان نادیده بماند. تا جایی که اینقدر مکان‌های دیدنی در ایران هست که کسی نام‌شان را هم نشنیده. بنابراین این گزارش را بخوانید. مکان‌های جالب و دیدنی معرفی کرده‌ایم تا چادرهای رنگی مسافرتی‌تان را در آنجا برپا کنید و البته در این سفرها پای‌تان باید بر آب باشد و نگاه‌تان بر آسمان، چون قرار است مسیر سفر پرندگان را دنبال کنید. پرندگانی که مانند شما فصل سفرشان فرارسیده است. پس حتما متوجه شده‌اید که می‌خواهیم برویم سراغ تالاب‌ها. تالاب‌هایی که به واسطه بکربودن و مهمانان پروازی‌شان می‌توانند گردشگران زیادی را جذب کنند.

در کنار گچان، به دیدار سرسبزها بروید

نشستن بر لب آب و گذر عمر را دیدن از حق اگر نخواهیم بگذریم از لذت‌های بی‌بدیل زندگی است. حالا اگر این آب، آبشار و چشمه و تالاب باشد که دیگر جای خود دارد. تصاویر مربوط به پاچه‌‌های بالاکشیده مسافران نوروزی و ایستادن در میان آب، در سایت‌های اینترنتی مانورهای زیادی می‌دهد. بنابراین به نظر نمی‌رسد کسی از این مقوله بدش بیاید. مهم‌تر اینکه برای دیدن آبشار نمی‌خواهیم شما را به استان گلستان و بزرگ‌ترین آبشار خزه‌ای جهان و سایر آبشارهای موجود در شمال کشور ببریم، می‌خواهیم برویم ایلام. درست فکر کرده‌اید همان مرز خسروی را می‌گویم. گرد و غبار هم که این روزها نیست. پس بهانه‌ای ندارید. زیبایی مسیر را هم نادیده نگیرید. ایلام را به عشق آبشار گچان و و تالاب‌ها و پرنده‌هایش بروید. دیار کردنشین‌ها تا دل‌تان بخواهد زیبایی دارد.

تالاب چکر هم در غرب شهرستان ایلام است. مساحت این تالاب حدود سه هکتار است. عمق 5/2 متری آن هم موجب شده آب آن دائمی باشد و در همه فصل‌ها پذیرای مهمانانش. به‌ویژه در فصل بهار که باران هم آمده و تالاب حسابی سرحال است. نیزارهای اطراف تالاب هم بر جذابیت آن افزوده است. اما این رفتن یعنی دیدار با پرندگان ریز و درشتی که درست مانند شما مسافر تالاب هستند. این تالاب زیستگاه پرندگانی همچون چنگر، کشیم، حواصیل خاکستری، اردک ارده‌ای و اردک سرسبز است. این تالاب هرساله پذیرای پرندگان مهاجر از مناطق آسیای میانه، قفقاز و سیبری است که به این منطقه مهاجرت می‌کنند. پس از بود‌ن‌شان لذت ببرید.

الوان یاسوج یادتان نرود

اما تا دیر نشده باید سری به یاسوج بزنیم. یاسوج برویم تا با تالاب‌های آنجا ملاقاتی داشته باشیم. تالاب الوان در 40کیلومتری شهر لیکک بهمئی در دهستان سرآسیاب یوسفی یاسوج واقع شده است. آب آن هم دائمی و حداقل عمق آن هشت متر و حداکثر 20متر است. این تالاب در یک‌کیلومتری جنوب غربی تالاب برم الوان واقع شده و مسیر دسترسی به آن از طریق روستای برم الوان قبل از تالاب برم الوان از جاده خاکی منشعب شده و به این تالاب منتهی می‌شود. البته در یاسوج می‌توانید با بیش از 160چشمه هم ملاقات کنید. کلا یاسوج شهر چشمه و آبشار است. طبیعت بکر این منطقه و بادام‌های کوهی که دامنه کوه‌ها را پوشانده‌اند مناظر دلپذیری ایجاد کرده‌ و مسافران زیادی را به خود می‌خواند. دیدن ماهی‌های زیبای تالاب هم از دیگر جاذبه‌های این تالاب زیباست. تا یادم نرفته این را هم بگویم که شما را جان هر که دوست دارید، بی‌خیال قلاب‌های ماهیگیری‌تان شوید و کاری به کار ماهی‌ها نداشته باشید. فقط حق دارید نگاه‌شان کنید.

نهاوند هم تالاب دارد

تالاب وسج در 19کیلومتری شمال غربی نهاوند قرار دارد. مساحت تالاب در حدود یک و نیم هکتار است. عمق تالاب در عمیق‌ترین محل حدود 1.5متر بوده و به‌طور متوسط یک‌متر است. آب تالاب شیرین است. این تالاب از طریق جاده نهاوند به آورزمان قابل دسترسی است. در این منطقه پرندگانی مانند چنگر نوک‌سرخ و به تعداد کم کشیم بومی و جوجه‌آور را می‌بینید. همچنین گله‌های گوسفند و صحنه‌های چرای حیوانات هم دیدنی است که حال‌تان را حسابی خوب می‌کند. البته حواستان به حیوانات وحشی باشد چون این مناطق هنوز بسیار بکر است و ممکن است منطقه اطراف تالاب خیلی با گام‌های انسان‌ها آشنا نباشد. البته تاکنون گزارشی مبنی بر آسیب‌رسیدن به کسی در پی حمله حیوانات وحشی گزارش نشده‌ است. راستی ماهی‌های تالاب را به حال خودشان بگذارید. فکر کنم دومین بار است که عاجزانه می‌خواهم کاری به کار ماهی‌ها نداشته باشید.

تالاب خرمالو اینجاست

مگر می‌شود از تالاب و آب و پرنده بنویسیم و دیار آذری‌های عزیزتر از جان را فراموش کنیم. وقتی ارومیه و دریاچه‌اش در عزایی شور فرورفته‌اند و پرندگان دیگر آنجا را دوست ندارند باید سری بزنیم به تبریز و تالاب خرمالویش. تالابی زیبا با اسمی زیباتر. این تالاب در سه‌کیلومتری جنوب روستایی به همین نام واقع شده. تالابی با گستره‌ شمالی - جنوبی که طول آن حدود 500‌متر و عرض آن حدود 100متر است. این تالاب در 42کیلومتری جنوب غربی اهر قرار دارد و تالاب دائمی است که علاوه بر استفاده‌های کشاورزی، مورد استفاده پرندگان مهاجر است. دیدن این تالاب از اوجب واجبات است، چون تبریز است و حال و هوای نوروزی‌اش و زیبایی‌ دل‌انگیز طبیعت سرسبزش. راستی از پرنده‌ها فیلم هم بگیرید تا در مواقع تنهایی خود مستندی جذاب از سفر و پرنده‌ها داشته باشید. اینها مهارت‌های سفر است که جدی‌گرفتن‌شان می‌تواند لحظه‌های دلپذیری‌ را در سایر روزهای سال برای‌تان رقم بزند.

تالاب شیرین سو در همدان

با همه خرابی‌هایی که انسان در کره زمین به بار می‌آورد و با همه بلایی که بر طبیعت اطرافش نازل می‌کند، گاهی که حواسش نیست، کارهای خوبی هم از او سر می‌زند. نمونه‌اش ساخت تالاب است که تالاب دائمی شیرین سو در شمال غربی و در فاصله 40کیلومتری شهرستان کبودرآهنگ یکی از آنهاست. این تالاب در 95کیلومتری شهر همدان، با ارتفاعی برابر 1806متر از سطح دریا واقع شده که دسترسی به آن از طریق راه آسفالته کبودرآهنگ به شیرین سو- قیدار میسر است. وسعت محدوده تالاب حدود 300هکتار و وسعت دریاچه آن 43هکتار است. رودخانه فصلی شیرین سو از جریان‌های فصلی است که در خروجی حوزه به دشت کبودرآهنگ تخلیه می‌شود و از طرف دیگر رودخانه فصلی حسین‌آباد پس از عبور از روستاهای حسین‌آباد و باباخنجر به همان دشت تخلیه می‌شود.

این تالاب همه ساله در فصل مهاجرت پذیرای تعداد زیادی پرندگان آبزی و کنارآبزی است که می‌توان به‌گونه‌های پرستوی دریایی نوک کلفت، تنجه، لک‌لک سفید، اردک سرسبز، آنقوت، فیلوش، كشیم كوچك، باكلان بزرگ، كشیم بزرگ، اگرت بزرگ، باكلان كوچك، بوتیمار كوچك، پرستوی دریایی، خوتكا، آبچلیك پا سرخ، چوب پا، چنگر نوك سرخ، كاكایی سرسیاه، پرستوی دریایی نوک‌کاکایی، فلامینگو، کاکایی نقره‌ای، دم جنبانک ابلق و... اشاره کرد. تنوع اكولوژیك بالای منطقه، نیاز اساسی به برنامه‌های حفاظتی و مدیریتی را می‌طلبد که البته خدا را شکر این منطقه به‌عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شده است.

***

آمار و ارقام

به‌طورکلی 250 تالاب در ایران داریم. از این تعداد 24 تالاب در فهرست تالاب‌های بین‌المللی قرار دارد. که پراکندگی تعدادی از این قرار است: یک‌تالاب در کرانه دریای عمان، 9تالاب در فلات مرکزی، یک‌تالاب در منطقه مرزی، هفت‌تالاب در کرانه دریای خزر و پنج‌تالاب در ساحل خلیج فارس قرار گرفته است.

اسامی برخی از تالاب‌های ایران به این قرار است: دریاچه ارومیه، بامدژ، میانگران، میانکاله، شادگان، نیریز، خورخوران، هامون، گاوخونی، انزلی، آلاگل، آلماگل، آجی‌گل، هورالعظیم، خلیج گواتر، گمیشان، ارژند، پریشان، مهارلو، کافتر، فریدون‌کنار، یادگارلو، حسن‌لو، قپی باباعلی، امیرکلایه، کیاشهر، قوری گل، زریوار، تالاب‌های ساحلی خلیج‌فارس، هشیلان، نایبند، مونده‌حله، میقان، آغ‌گل، نئور، قره‌قشلاق، گندمان، گهر، تار و بزنگان. در محیط زیست ایران بیش از 140گونه پرنده مهاجر و بومی داریم. این پرنده‌ها 30درصد پرندگان بومی ایران را تشکیل می‌دهند. 33گونه پرنده در این تالاب‌ها جوجه‌آوری می‌کنند. همچنین77گونه فصل زمستان و پاییز را سپری می‌کنند. حدود یک تا 2میلیون پرنده آبزی و کنارآبزی در تالاب‌های ایران زمستان‌گذرانی می‌کنند. در حال حاضر نیز20گونه پرنده در حال انقراض داریم.