پته های نفتی روی آب

اولین مرحله از فروش اوراق سلف نفتي با قيمت 944 هزار و 622 تومان در هر بشکه نفت از امروز یکشنبه در بورس انرژي کلید می خورد؛ طرحی که البته متفاوت از طرح موردنظر رئیس جمهور است و با آنچه در قالب فروش «پته های نفتی» در طرح «گشایش اقتصادی» از آن صحبت می شود، تفاوت دارد. اوراق سلف نفتی در حالی از امروز در بورس انرژی عرضه اولیه خواهد شد که پیش از این نیز در سال های گذشته منتشر شده و در اقتصاد ایران سابقه داشته است، اما طرح جدید «پته های نفتی» کماکان در مرحله کارشناسی است و هنوز تا عملیاتی شدن فاصله زیادی دارد. آنچه مسلم است، اینکه طرح «گشایش اقتصادی» که حسن روحانی نوید آن را داده، همین طرح «پته های نفتی» است که پس از گمانه زنی های بسیار در فضای عمومی جامعه حالا ابعاد آن رفته رفته آشکار شده و به قول معروف، «پته‎اش روی آب افتاده است.»

در فرهنگ شفاهی، هرگاه راز کسی فاش شود، به اصطلاح می گویند که «پته‎اش روی آب افتاد»، یعنی اسرارش فاش و برملا شده است؛ اتفاقی که ظاهرا برای طرح «پته های نفتی» نیز مصداق دارد و به نظر می رسد آرام آرام با رمزگشایی از وعده «گشایش اقتصادی»، پازل های نفتی این ماجرا و آنچه که رئیس جمهور از آن با عنوان «گشایشی در اقتصاد» نام برده، کامل می شود.

سرانجام پته های نفتی رو می شوند

«پته» در لغت به معنای جواز، گذرنامه و بلیت است و آنچه که تا چندی قبل به نام «تذکره» نیز خوانده می شد و در حال حاضر آن را گذرنامه و به اصطلاح بین المللی «پاسپورت» می گویند، اما «پته» معنای دور دیگری هم دارد و آن وسیله ای بوده است که مردمان در جوی ها و کانال های آب در قدیم استفاده می کردند، به طوری که پته ای (سنگ یا هر چیزی که جلوی حرکت آب را بگیرد) در جوی های آب قرار می دادند و به این وسیله آب را در اختیار خود گرفته و یا آن را به داخل کوچه ها و خانه ها هدایت می کردند. به نوشته «فرهنگ معین»، «پته» بندی است که در جوی ها درست کنند تا آب را نگه دارد، اما گاهی به هنگام خشکسالی و کمبود آب، عده ای به حریم دیگران تجاوز می کردند و آب روزانه مردم را به غارت می بردند. این افراد شب هنگام که اهالی روستا در خواب بودند، در داخل جوی آب پته ای می گذاشتند تا حرکت آب متوقف شود و بتوانند با خیال راحت در ظروفی که همراه‎شان بود، آب پر کرده و با خود به یغما برند. با اینکه در آن وقت شب احتمال اینکه دزدی آنها لو برود اندک بود، اما گاهی اوقات فشار زیاد آب باعث می شد که پته آنها روی آب بیفتد و به همراه جریان آب به محله های دیگر برود. در نتیجه ساکنان محلات دیگر با دیدن پته آنها روی آب، تازه متوجه می شدند که عده ای در حال دزدیدن آب هستند. به مرور این اتفاق به صورت ضرب المثل بر سر زبان ها افتاد و در واقع، اشاره به رازی دارد که برملا و آشکار شده است.

حال این اصطلاح را می توان درباره طرح نفتی موردنظر دولت نیز به کار برد. اگرچه شیوه اطلاع رسانی قطره چکانی دولت موجب شده تا این ذهنیت اشتباه در افکار عمومی شکل بگیرد که انتشار اوراق سلف نفتی همان طرح «گشایش اقتصادی» است، اما واقعیت امر آن است که وعده رئیس جمهور در ارتباط با طرح «پته های نفتی» بوده و با رمزگشایی تدریجی از گفته های دولتمردان، این ابهام برطرف شده و راز طرح نفتی دولت آشکار شده است.

جزییات تامین مالی حداقل ۵۰۰ میلیارد تومانی

بررسی ها نشان می دهد فروش اوراق سلف نفتی، موضوع تازه ای در اقتصاد ایران نیست و این اوراق چندین مرتبه در سال های اخیر منتشر شده است. در تازه ترین گام نیز در این هفته قرار است شرکت ملی نفت ایران 2 هزار میلیارد تومان اوراق سلف موازی استاندارد نفت خام سنگین صادراتی را برای تأمین هزینه های سرمایه ای و جاری خود از طریق بورس انرژی بفروشد. اوراقی که از سال 1394 تاکنون چندین بار توسط شرکت ملی نفت ایران منتشر شده و به فروش رفته است. این اوراق بهادار مبتنی بر کالا، امروز یکشنبه 26 مردادماه عرضه اولیه می شود و اولين مرحله فروش آن با عرضه حدود 529 هزار و 312 بشكه نفت با قيمت هر بشكه 944 هزار و 622 تومان در بورس انرژي کلید می خورد. براساس اطلاعیه بورس انرژی ایران، حداقل خرید برای هر نفر در این عرضه اولیه یک بشکه و حداکثر ۲۰ هزار بشکه است، یعنی هر فرد متقاضي خريد اين اوراق مي تواند با حداقل 944 هزار و 622 تومان و حداكثر حدود 18 ميليارد و 900 ميليون تومان، نفت از بورس خریداری کند. همچنین سود اوراق ۱۹درصد اسمی و بدون پرداخت دوره ای است. در عرضه روز یکشنبه مجموعا ۵۲۹ هزار و ۳۱۲ بشکه نفت عرضه خواهد شد که در نهایت، ارزش کل این عرضه رقمی نزدیک به ۵۰۰ میلیارد تومان خواهد شد.

طرح فروش اوراق سلف نفتی البته در برخی از رسانه ها با طرح نفتی مدنظر دولت یعنی طرح «پته های نفتی» اشتباه گرفته شد و همین امر بر آتش حواشی وعده «گشایش اقتصادی» در یکی دو هفته گذشته بیشتر از پیش دمید. به گفته سیدعلی حسینی مدیرعامل بورس انرژی، «اوراق سلف نفتی ۵۰۰ هزار بشکه ای شرکت ملی نفت ایران که در روز یکشنبه در بورس انرژی عرضه می شود، با آنچه ریاست محترم جمهوری در روز چهارشنبه گذشته در مورد آن صحبت کرده اند، متفاوت است و به آن مربوط نیست. این اوراق طبق روال انتشار اوراق تأمین مالی شرکت ملی نفت انجام می شود، اما طرح اعلامی رئیس جمهوری در صورت نهایی شدن الزامات حقوقی و مقررات اجرایی آن، در قالب یک برنامه و از طریق مراجع ذی‎ربط اطلاع رسانی خواهد شد.»

از اوراق سلف نفتی تا اوراق پته ‎های نفتی

«فرهنگ معين» ازجمله معانی دیگری که براي کلمه «پته» آورده، آن را «كاغذ مقوايي يا مهره فلزي كه به جاي پول به كار مي رفته» تعریف کرده است. به نظر می رسد این تعریف بیشترین مناسبت را با طرح «پته های نفتی» دارد و به واسطه این ترادف بهتر می توان طرح نفتی دولت را بازشناخت.

اما هر چقدر اوراق سلف نفتی در اقتصاد ایران، اوراقی آشنا و مسبوق به سابقه است، طرح «پته‎های نفتی» همچون معنای آن، بدیع و تازه است. برای همین است که تدوین این طرح مهم نفتی با وجود رسانه ای شدنش زمان زیادی برده و نیاز به کار کارشناسی و آسیب شناسی بیشتری برای فروش و انتشار دارد. آخرین خبرها نیز حاکی از آن است که فروش پته های نفتی همچنان در مرحله تنظیم آیین نامه قرار دارد و هنوز به تصویب هیأت وزیران نرسیده است. همچنین ازجمله تفاوت‎های این طرح جدید نفتی با اوراق سلف نفت، این است که هدف اوراق سلف نفتی، تأمین مالی است و نه فروش نفت و تحویل آن به خریداران اوراق. به عبارت بهتر، اوراق مربوط به فروش پته های نفتی برای پیش‎فروش نفت طراحی می شود و اوراق سلف موازی استاندارد نفتی صرفا برای تأمین مالی منتشر می شود .

با اینکه نزدیک به یک سال از عمر دولت دوازدهم باقی مانده و شیوع کرونا علاوه بر زخم های جگرخراش تحریم، دولت را در تنگنای مضاعف درآمدی قرار داده است، اما به نظر می رسد انتشار اوراق «پته‎های نفتی» می تواند مهم‎ترین برنامه دولت در آخرین سال باقیمانده از حیات خود و واپسین سال از قرن شمسی حاضر باشد.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com