توجه به محیطزیست و بومشناختی همواره از مسائل مورد توجه بشر در دورههای تاریخی بوده است. میزان برداشت از منابع طبیعی موجود در کره زمین و حفظ و نگهداشت آن برای آیندگان و نسلهای بعدی از جمله دغدغههای فکری افراد و دولتهاست. در سده اخیر با رشد فزاینده صنعت و تخریبهای زیستمحیطی که انتشار گازهای گلخانهای بهویژه در مناطق و کشورهای صنعتی جهان ایجاد کرده، رویکرد حفظ محیطزیست، نگهداری از جنگلها، منابع و مراتع طبیعی، رودخانهها، دریاها و دریاچهها و برداشت از این منابع در چارچوب برنامهها و نظامهای خاص تعیین شده، بیش از پیش ضرورت یافت.
عملکرد سازمان محیطزیست مطلوب بودهاست
اسماعیل کهرم، مشاور رییس سازمان حفاظت محیطزیست در امور زیستمحیطی، توجه به مسائل محیطزیست در سالهای اخیر را در کشور بسیار مناسب ارزیابی و اظهار میکند: عملکرد سازمان محیطزیست در کشور ما مطلوب بوده است تا جایی که برخی منابع خارجی مانند روزنامه لوموند (فرانسه) چندی پیش در گفتوگو با من به این موضوع اشاره کرده و بر افزایش توجه ما نسبت به مسائل محیطزیست تاکید داشتند.
این فعال محیطزیست ایران، با اشاره به تخریبهایی که توسط برخی سازمانها و نهادهای دولتی در سالهای اخیر در عرصههای زیستمحیطی کشور ایجاد شده، میگوید: وزارت نیرو از جمله نهادهای دولتی است که بدون توجه به هشدارها و زنهارهای فعالان محیطزیست، تخریبهای زیادی را در این زمینه به وجود آورده است.
سدسازی آب میآورد یا نان؟
کهرم به موج سدسازیهای بیرویه در کشور اشاره کرده و میافزاید: زمانی که برخی از استادان دانشگاهی ناآگاه یا وابسته طرحهایی مانند «سدسازی، آب میآورد» را ارائه میدادند ما فریاد میزدیم که سدسازی تنها برای عدهای خاص نان میآورد و محیطزیست کشور را به نابودی میکشاند، اما کسی توجهی نکرد.
مشاور رییس سازمان محیطزیست، با حمایت از سیاستهای کنونی وزیر نیرو مبنیبر اینکه «اگر لازم باشد برای حفظ محیطزیست، برخی از سدها را نابود میکنیم»، تصریح میکند: این آهنگ خوشترنم وزیر نیرو در دولت یازدهم، برای حفظ مـحـیطزیـسـت کـشور و فعالان این عرصه گوشنواز است. وزیر نیرو در دولت پیشین با ساخت بیرویه سد روی رودهای حوضه دریاچه ارومیه، این عرصه زیستمحیطی را خشکاند و گونههای گیاهی و جانوری آن را نابود کرد، اما به او لقب مرد زیستمحیطی دادند.
بنابراین وزارت نیروی وقت را باید بزرگترین مخرب محیطزیست نامید و این افراد باید از ملت ایران عذرخواهی کنند.
پیامدهای بیاعتنایی به هشدارهای فعالان محیطزیست
وی تاکید میکند: در کشور ما تمام منابع آبی که تضمینکننده بقای زیستبومهاست، مانند دریاچهها، آبهای زیرزمینی، آبهای روان و حتی سدها در کنترل وزارت نیرو است. بیتردید اگر بسیاری از این سدها ساخته نمیشد
(بهویژه در حوضه دریاچه ارومیه)، نه دریاچه و رودی خشک میشد و نه کشت و کار در این مناطق از حرکت باز میایستاد. بنابراین مسئولان (پیشین) وزارت نیرو که بدون توجه به هشدارهای فعالان محیطزیست بیشترین آسیبها را به این عرصه وارد کردهاند باید به خاطر اهمالها و در نتیجه تخریبهایی که در این عرصهها ایجاد کردهاند، پوزش بطلبند و عذرخواهی کنند.
تمامی سدها مجوز زیستی دارندسازمان محیطزیست پاسخگو باشد
درحالیکه نوکتیز پیکان انتقادهای برخی مسئولان و فعالان محیطزیست در زمینه تخریبزیست محیطی و اکوسیستمهای طبیعی کشور به سوی مدیران سازهای آب نشانه میرود، وزارت نیرو اما این انتقادها را وارد نمیداند و سازمان حفاظت محیطزیست را مقصر اعلام میکند.
علیرضا دائمی، معاون برنامهریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو، در پاسخ به نظر برخی از فعالان محیطزیست مبنی بر سیاستهای نادرست مدیریت سازهای آب در کشور و لزوم عذرخواهی مسئولان وزارت نیرو از تخریبهایی که در طبیعت ایجاد کردهاند، میگوید: تمامی سدهای ساختهشده و در دست ساخت، مجوز زیستی از سازمان حفاظت محیطزیست دریافت کردهاند و اگر هم اشتباهی در این زمینه رخ داده و تخریبهایی به وجود آمده، چرا وزارت نیرو باید عذرخواهی کند؟!
وی میافزاید: صدور یک حکم کلی یا تجویز یک نسخه عمومی براساس اطلاعات ناقص درست نیست. اگر تخریبی انجام شده باید ارزیابی دقیقی انجام شود و سپس قضاوت کرد.
دائمی اظهار میکند: نباید گذشته را محکوم کنیم، بلکه باید از تکرار اشتباهها در آینده جلوگیری کرد. اکنون 180 سد بزرگ در کشور در دست ساخت است و اگر واقعا به این نتیجه برسیم که سدسازی تخریبکننده محیطزیست است، پس چرا از دولت، مجلس، سازمان محیطزیست، سازمان میراث فرهنگی و سایر مراجع رسمی مجوز و ردیف بودجه و اعتبار میگیرد؟
معاون برنامهریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو، تصریح میکند: اگر اشتباهی در مدیریت سازهای آب کشور رخ داده، به وزارت نیرو مربوط نیست. برای ساخت یک سد، فرآیند مطالعاتی گسترده اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی انجام میشود. چگونه ممکن است این مسائل در مطالعات دیده نشده باشد؟
وی با اشاره به آسیبهای زیست محیطی تمامی ساخته و مصنوعات بشری، میگوید: هر اقدام بشر در ساختوسازها ممکن است با تخریبهایی همراه باشد. از اتومبیلی که سوار میشویم تا آب، برق و سایر چیزهایی که استفاده میکنیم و به دست انسان ساختهشده، اثرهای مخرب زیست محیطی به همراه دارد. آنچه در سدسازی باید توجه شود، میزان محاسن و معایب آن است که محاسن سدها بهویژه در تامین آب آشامیدنی، جلوگیری از سیلابزدگی و غیره بیشتر است.