ورزش‌های هوایی از کجا آمدند؟

همه چیز درباره پرواز در قرن بیستم شروع شد. زمانی که پیشروان پرواز از جمله برادران رایت تلاش کردند در آسمان معلق بمانند. بعد این تلاش‌ها به مرحله پروازهای با مقصد مشخص و البته رقابت تفریحی در هوا رسید. پرواز با هواپیماهای کوچک و مانورهای هوایی به سمت تفریحی‌تر شدن رفت تا جایی که گروهی از دوستداران پرواز به این نتیجه رسیدند که توسعه این فعالیت‌ها به یک فدراسیون جهانی برای ساماندهی و هدفمند کردن و کمک به رشد آن نیاز دارد.

فدراسیون جهانی ورزش‌های هوایی یا FAI در سال 1905 به‌عنوان یک سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی بنیان‌گذاری شد. هدف اصلی این سازمان گسترش فعالیت‌های هوایی در سراسر جهان، تصویب قوانین و ثبت رکوردهای جهانی و برگزار کردن مسابقات بین‌المللی بود. یک قرن از تأسیس FAI گذشته است و در حال حاضر 100 کشور عضو این نهاد شده‌اند.

فعالیت‌های این نهاد بین‌المللی شامل تصویب قانون و کنترل ورزش‌های هوایی در دنیاست. FAI رقابت‌های منظمی را میان کشورهای عضو برگزار می‌کند، مدال و دیپلم و جایزه برای شرکت‌کنندگان تهیه و برای پیشرفت مهارت‌ها و امنیت در این رشته تلاش می‌کند. در چارچوب FAI هر ورزش هوایی یک کمیته جهانی دارد که مسئولیت تدوین قوانین رقابت‌ها و رصد رویدادهای آن ورزش را بر عهده دارد.

این فدراسیون بعد از 100 سال به اهداف اولیه‌اش وفادار مانده اما با تغییرات در تکنولوژی و اختراع ابزارهای جدید پرواز، عرصه فعالیت این سازمان هم گسترده‌تر شده است و به توسعه ادامه می‌دهد. فدراسیون به‌طور مرتب رده‌بندی کشورهای عضو را منتشر می‌کند. این رده‌بندی‌ها با برگزاری هر رقابت و تغییر در امتیازها تغییر می‌کند. در حال حاضر سباستین کاوا ورزشکاری از لهستان در رتبه اول جهان قرار گرفته است، میشائیل سومر آلمانی دوم است و کارل ستاریزاک رتبه سوم را هم به لهستان داده است.

دسته‌بندی انواع ورزش‌های هوایی در سایت فدراسیون شامل 12 مورد است. از جمله آیروباتیکس، آیرومدلینگ، پرواز تجربی، پرواز با بالون، گلایدر، هنگ گلایدینگ، پاراشوت و... در این میان پاراگلایدر یکی از محبوب‌ترین ورزش‌های هوایی در جهان است. سبکی و احساس رهایی در پاراگلایدر و پرواز با بال‌های مصنوعی بزرگ باعث محبوبیت آن در جهان شده است. گرچه در پاراگلایدر از موتور استفاده نمی‌شود اما پرواز با این وسیله می‌تواند ساعت‌ها طول بکشد و کیلومترهای زیادی طی شود. البته پروازهای یک و دو ساعته بیشترین طرفدار را دارند و کافی به نظر می‌رسند.هنگ گلایدینک هم فعالیت محبوب دیگری است که به پاراگلایدینگ شباهت دارد. اما گلایدرهای موتوری هم که نیازی به ارتفاع اولیه ندارند جای خود را بین دوستداران پرواز باز کرده‌اند. این وسیله مسابقه‌های سرعت بین گلایدرها را هم ممکن کرده است. 

در بسیاری از نقاط کوهستانی گلایدرها به‌عنوان وسیله تفریحی رایج مورد استفاده قرار می‌گیرند. حتی در بعضی از کشورها که چنین ورزش‌هایی رواج بیشتری دارد مدارس دوره‌هایی برای دانش‌آموزان برگزار می‌کنند و آنها را برای این تفریح به کوهستان‌ها می‌برند. ماجرای پاراگلایدر از حدود سال 1952 شروع شد. دومینا جالبرت چترهایی را ساخت که قابلیت هدایت داشتند و شبیه پاراگلایدرهای امروزی بودند. در 1954 والتر نومارک پیش‌بینی کرد که چه زمانی یک خلبان گلایدر می‌تواند با دویدن بر فراز قله یا صخره یا پریدن از بلندی خودش را به پرواز در بیاورد. بالاخره در 1961 پیر لموین یک طراحی پیشرفته‌تر را ساخت که امکان هدایت گلایدر را در هوا فراهم کرد. همزمان دیگرانی هم مشغول ساختن نمونه‌های مشابه بودند و تلاش می‌کردند راز بهترین طراحی را پیدا کنند. در 1978 سه دوست فرانسوی همه این طراحی‌ها را با هم تلفیق کردند و به نتیجه جدیدی رسیدند. از آن زمان هنوز هم لوازم پرواز و پاراگلایدر در حال تغییر و پیشرفت بوده است. اروپا پیشرفت زیادی در این کار داشته و اکنون به‌روزترین مدل‌های پاراگلایدر انواع اروپایی آن هستند. البته این رشد فقط در ساخت وسیله این ورزش نبوده، بلکه اروپا خلبان‌های زیادی را هم تربیت کرده و اکنون تنها در کشور فرانسه بیش از 25هزار خلبان پاراگلایدر وجود دارد. 

چتربازی، اسکای دایوینگ و انواع سقوط‌های هوایی هم در جهان طرفداران زیادی دارد. پریدن از هواپیما و تسلیم شدن به نیروی جاذبه زمین البته به شجاعت و مهارت بالایی نیاز دارد. در آخرین لحظات سقوط چتر باز می‌شود و بر نیروی جاذبه غلبه می‌کند. آندره جاکوز گارنرین نخستین کسی بود که این سقوط را موفقیت‌آمیز تجربه کرد. بعد از آن، این شیوه به نجات جان بسیاری از مبارزان در جنگ‌های دنیا منجر شد. کسانی که وسیله‌شان در پروازها آسیب می‌دید و با یک چتر یا بالون سالم به زمین می‌رسیدند. در 1952 این فعالیت هم تبدیل به یکی از ورزش‌های هوایی جهانی شد. بعدها حرکات تازه‌تری به این ورزش‌ها اضافه شد و جنبه‌های نمایشی آنها را به یکی از جلوه‌های قدرت بشر در آسمان تبدیل کرد. حرکات آکروباتیک در هوا هم این روزها یکی از ورزش‌های هوایی جذاب شناخته می‌شود.