نگاهی به کارنامه یک‌ساله و بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس

صندوق سرمایه‌گذاری مشترك چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار است. درواقع می‌توان آن را به صورت شرکتی در نظر گرفت که در آن افراد مختلف پول‌های خود را روی هم می‌گذارند و در سبدی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند.درنتیجه، شما به جای سرمایه‌گذاری در یک سهم یا اوراق مشارکت خاص در یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترك سرمایه‌گذاری می‌کنید.شما براساس قوانین و مقررات مرتبط با پرداخت مبلغی در مجموعه سبد سرمایه‌گذاری شریک می‌شوید.همین تنوع در سرمایه‌گذاری سبب کاهش خطر آن و افزایش جذابیت صندوق سرمایه‌گذاری شده است.

سود سرمایه‌گذار در صندوق‌های فعلی رایج در بازار سرمایه کشور با افزایش ارزش ایجاد می‌شود بدین ترتیب که افزایش ارزش هر واحد سرمایه‌گذاری در صندوق سبب افزایش ارزش دارایی سرمایه‌گذار می‌شود. طی دو دهه گذشته صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك از محبوبیت زیادی در بین سرمایه‌گذاران برخوردار شده‌اند. در حال حاضر بیش از 80 میلیون نفر در آمریکا در صندوق‌های سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاری کرده‌اند و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، سرمایه‌گذاری در بورس به معنای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

در همین راستا در سرتاسر جهان صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شکل‌ها و روش‌های مختلف و به‌عنوان ابزاری مفید و کارآمد برای سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار شکل گرفته‌اند.ایران نیز از این قاعده دور نبوده و طی چهار سال گذشته صندوق‌های متعددی در بازار سرمایه ایران شروع به فعالیت کرده‌اند. در تئوری، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیار مطلوب و مورد توصیه خبرگان است، ولی در عمل این کار باید با دقت و بررسی عمیق انجام شود.

مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری:

1- مدیریت حرفه‌ای سرمایه: یکی از مزایای مهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری آن است که توسط گروهی از تحلیلگران و افراد حرفه‌ای مدیریت می‌شوند و همین مسئله نکته بسیار مهمی برای سرمایه‌گذاران به‌ویژه سرمایه‌گذاران خرد و غیر‌حرفه‌ای به شمار می‌رود تا بدینگونه فردی را برای سرمایه‌گذاری و مدیریت بر سرمایه‌شان بگمارند.

2- تنوع: براساس تئوری‌های مالی با افزایش تنوع در سرمایه‌گذاری می‌توان خطر سرمایه‌گذاری را کاهش داد و کاهش قیمت یک سهم را با افزایش در سایر اوراق بهادار جبران کرد. معمولا سبد صندوق‌های سرمایه‌گذاری حاوی ده‌ها سهم یا اوراق مشارکت متنوع است تا خطر سرمایه‌گذاری به حداقل برسد درحالی‌که چنین تنوعی برای سرمایه‌گذاران خرد به‌راحتی میسر نمی‌شود.

3- سادگی: سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری ساده است و نیازی به تحلیل‌های پیچیده ندارد، همچنین خریدوفروش سهام صندوق به‌سهولت انجام می‌شود.

4- نقدینگی: صندوق این امکان را به شما می‌دهد که در سریع‌ترین زمان ممکن پول خود را نقد کرده و برای فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود با هیچ مشکلی مواجه نشوید.

انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری: صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیار متنوعی در سطح جهان وجود دارد. ولی به‌طورکلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سه دسته از ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند: اوراق دارایی  (سهام)، اوراق بدهی  (اوراق قرضه شرکتی) و اوراق قرضه/مشارکت دولتی  (بدون ریسک).

بازده صندوق‌های سرمایه‌گذاری: بازدهی در صندوق‌ها با استفاده از ارزش خالص دارایی یا NAV ارزیابی شده و واحدهای آن قیمت‌گذاری می‌شوند. یکی از انواع معروف صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس  (Exchange Traded Fund) یا ETF نام دارد که گرچه مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری معمولی است ولی مانند یک سهم در بازار سرمایه معامله و قیمت آن در نتیجه عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

عملكرد و کارنامه یک‌ساله صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس تهران: بازدهی مناسب صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند باعث جذب میلیاردها تومان از سرمایه‌های سرگردان جامعه به‌سوی آنها باشد. با اجرایی شدن توافق برجام، انتظار می‌رود که شاهد رشد و بازدهی مطلوب این صندوق‌ها در بورس کشور باشیم و طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران و فعالان بازار برای خرید یونیت‌های صندوق‌ها روی آورند. امری که می‌تواند مهر تأییدی بر حضور فعال‌تر این نهادهای مالی در بازار سرمایه کشور باشد.

عملكرد مطلوب 10 صندوق برتر بازار / بازدهی یک‌ساله

کارنامه یک‌ساله صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در کشور نشان می‌دهد که میانگین بازدهی این صندوق‌ها بیش از بازدهی بانک‌ها (سپرده‌گذارهای یک‌ساله) بوده است. از دیگرسو با رونق نسبی بازار سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌طور نسبی عملکرد قابل قبولی داشته‌اند. در حال حاضر بالغ بر 94 صندوق سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران حضور فعال دارند که بیشترین بازدهی با کارنامه یک‌ساله نصیب سه صندوق برتر فهرست شده در جدول زیر می‌باشد.

به‌طوری‌که صندوق سرمایه‌گذاری پارس‌گستر طی مدت مزبور با کسب بازدهی مطلوب 63.7 درصدی، رتبه اول را احراز کرده است. همچنین، صندوق کارآفرینان برتر آینده با 52.10 درصد و صندوق نقش جهان متعلق به کارگزاری اردیبهشت ایرانیان ضمن احراز رتبه دوم و سوم، با کسب بازدهی مطلوب و خیره‌کننده 50.4 درصدی – به‌عنوان برترین‌های بورس تهران شناخته‌اند که نشان از مدیریت شایسته و کارآمد این صندوق‌ها در عرصه بازار سرمایه کشور دارد.

تحولات مدیریتی در صندوق‌ها

صندوق‌های سرمایه‌گذاری از سال 86 پا به عرصه ظهور گذاشتند. در ابتدای ورود، مدیریت پرتفوهای کوچکی را برعهده داشتند و براساس اصل هزینه و فایده، انگیزه جذب نیروهای متخصص را نداشتند.اغلب این صندوق‌ها براساس اطلاعات و اخبار و شایعات روزانه، اقدام به خریدوفروش سهام می‌کردند که گاهی اوقات نیز همراه با بازدهی مثبت بورس، بازدهی‌های مناسبی را کسب كرده بودند ولی با بروز مشکلات و ركود بازار به خصوص از 10 دی‌ماه 92 تا 10 دی‌ماه 94 شاهد خروج و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاران حقیقی بودیم امری که منجر به تشدید صف‌های فروش و کاهش بیشتر قیمت سهام در بورس شد.

اما با شروع سال جدید میلادی (سال 2016) و توافق برجام، اکثر صندوق‌ها با در اختیار گرفتن متخصصان مالی، خریدوفروش‌های صندوق‌ها را از معامله‌گران. . . به مدیران سرمایه‌گذاری منتقل کرده‌اند که منجر به مدیریت بهتر و خریدوفروش‌های کمتر صندوق‌ها شده است. بر این اساس، بازدهی صندوق‌ها نیز عملکرد مناسبی را حداقل در یک سال اخیر نشان می‌دهد به‌طوری‌که برخی از این صندوق‌ها از جمله صندوق سرمایه‌گذاری پارس‌گستر، کارآفرینان برتر آینده و نقش جهان. . . حتی عملکردی بهتر از شاخص کل بورس را به ثبت رسانده‌اند.

بدون شک یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری، قدرت نقدشوندگی بالای آنهاست چراکه سرمایه‌گذاران در هر زمانی‌که نیاز به منابع (پول) خود داشته باشند، می‌توانند با مراجعه به مدیریت صندوق، تقاضای ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری شده خود را داده و در اندک زمان قانونی به منابع خود دسترسی داشته باشند. درحالی‌که سایر نهادهای مالی فعال در بازار، چنین مزیتی برای سهامداران لحاظ نشده است.

علاوه بر این مزیت، می‌توان به مدیریت حرفه‌ای صندوق‌ها توسط کارشناسان خبره اشاره کرد که با توجه به متنوع‌سازی سبد سهام، ریسك سرمایه‌گذاری را کاهش داده و سعی در مدیریت سبدی متوازن، چابک و پویا برای سهامداران خود دارند.

از سوی دیگر، با تحت نظارت بودن صندوق‌ها توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران، مدیران صندوق‌ها تعهد داند که در چینش پرتفوی سهام صندوق نهایت دقت و ظرافت را به خرج دهند تا قادر به تداوم فعالیت شایسته و حفظ اعتبار صندوق‌های خود در عرصه فعالیت‌های اقتصادی خویش باشند. این در حالی است كه معافیت مالیاتی سود حاصل از سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها و کاهش هزینه‌های آن در مقایسه با سایر نهادها، می‌تواند از مهم‌ترین مزیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار تعریف شود.

نیاز به اصلاح قوانین در صندوق‌ها

بدون شک صندوق‌های ما در بورس نیاز به اصلاحاتی دارد و به نظر می‌رسد تا زمانی‌که فاکتورهای لازم برای بهبود عملکرد این صندوق‌ها مهیا نشود، از استقبال حداکثری مردم و سرمایه‌گذاران برخوردار نباشند.قوانین صندوق‌ها باید به‌گونه‌ای اصلاح شود تا با کاهش بوروکراسی‌ها در مراحل پذیرش، ثبت و شروع به فعالیت صندوق‌ها کاهش یافته و زمینه برای فعالیت‌های سریع‌تر آنها مهیا شود. همچنین به منظور تشویق مدیریت صندوق‌ها، کارمزد اخذ شده برای مدیریت صندوق باید بیشتر از ضامن نقدشوندگی باشد.

نرم‌افزارهای مورد نیاز برای به‌روز‌‌رسانی و ارائه گزارش‌های سریع‌تر و دقیق‌تر در حوزه فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارتقا یابد تا بتوان خدمات بهتری به سرمایه‌گذاران ارائه شود. در ضمن با تبلیغات مفید و فرهنگ‌سازی بین عامه مردم، می‌باید مزیت‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها اطلاع‌رسانی شود تا بتوان زمینه رشد و توسعه فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بیش از پیش فراهم سازیم.

ارتباط با نویسنده: hafez.azizi@yahoo.com