نمایشگاهی با کارکردی متفاوت نسبت به نامش

امسال بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران به مدت 10 روز در نمایشگاه شهر آفتاب برگزار شد و نکاتی در کم و کیف برگزاری آن وجود داشت که شاید مناسب باشد مورد بررسی قرار بگیرد تا در سال آینده این مشکلات تکرار نشود.

امسال نمایشگاه کتاب از نظر کیفیت اجرا قابل مقایسه با برگزاری آن در مصلای تهران نبود، زیرا سال گذشته که برای آخرین بار نمایشگاه کتاب در مصلی برگزار شد تقریبا همه چیز آن منظم بود.

از نظر فضا قطعا شهر آفتاب بهتر و امکانات آن منطقی‌تر و درست‌تر بود، اما از نظر کیفیت اجرایی سطح بسیار پایینی داشت و دارای ضعف‌های بسیار شدیدی بود و این ضعف‌ها ضرر مالی را به ناشران وارد کرد، زیرا فرصت نمایشگاه محدود است و عدم اطلاع‌رسانی دقیق، نبود بنرها، شماره راهروها، تغییر شماره غرفه‌ها و سالن‌ها به‌طور مدام برای ناشران مشکل ایجاد کرد.

البته بخشی از مشکلات موجود پس از گذشت چند روز از برگزاری نمایشگاه تا حدودی برطرف شد اما باز هم این موضوع نتوانست ضرر چند روزه ناشران را جبران کند. از همین رو نمایشگاهی که قرار است یک بار در سال برگزار شود و مدت آن بیشتر از 10 روز نیست، نمی‌تواند یک تلورانس سه‌روزه پر از اشکال داشته باشد.

از طرف دیگر انتظار این بود که تجربه‌های نمایشگاه‌های قبلی در نمایشگاه امسال نمود پیدا می‌کرد، اما شاهد این موضوع بودیم که تمام مشکلاتی که 10 سال پیش در مصلای تهران داشتیم در شهر آفتاب هم تجلی یافت. این شکل آزمون و خطا روی ناشران درست نیست و انتظار می‌رود که اگر قرار است شهر آفتاب به برگزاری نمایشگاه کتاب اختصاص پیدا کند، احتساب این موضوع را بکنیم که چند ناشر در این نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند و امکانات و فضای نمایشگاه را متناسب با تعداد ناشران تهیه و فراهم کنیم.

از نظر دسترسی مشکلی که در زمان برگزاری نمایشگاه وجود داشت این بود که ترافیک بسیار سنگین در مسیرهای منتهی به محل برگزاری نمایشگاه وجود داشت و این ترافیک سنگین نیاز به مهندسی دارد، زیرا چنین مشکلی از این جهت رخ داد که مهندسی لازم انجام نشده بود.

مسئولان برگزاری حداقل برای سال آینده باید به این موضوع توجه داشته باشند که بی‌برنامگی، عدم هماهنگی، نبود کارت پارکینگ و مشکلاتی امثال اینها در بازه زمانی کوتاه برگزاری نمایشگاه ناشران را دلزده و خسته می‌کند. در مجموع می‌توان گفت برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب ضعف‌های بسیار زیادی داشت ولی منطقی این بود که تجربه 28نمایشگاه قبلی جمع می‌شد و نمایشگاه بیست‌ونهم با بررسی این تجربیات برگزار می‌شد.

اما اگر بخواهیم به اقتصاد نشر و فروش کتاب در نمایشگاه بپردازیم، واقعیت این است که نمایشگاه کتاب به صنعت نشر ضربه وارد می‌کند زیرا در یک بازه زمانی کوتاه مردم با حجمی از داده‌ها مواجه هستند که قرار است از کانال‌های دیگر و با فرم‌های دیگر به دست‌شان برسد.

بنابراین نخستین کاری که باید کرد این است که نام نمایشگاه اصلاح شود زیرا اینجا در واقع فروشگاه بین‌المللی کتاب است و نه نمایشگاه بین‌المللی کتاب. نمایشگاه مفهوم دیگری دارد و در واقع باید این رویداد را فروشگاه بین‌المللی کتاب دانست. در واقع ناشران در این رویداد حضور پیدا می‌کنند تا کتاب‌های خود را به فروش برسانند نه اینکه آنها را به نمایش بگذارند.

اما زمانی‌که نمایشگاه کتاب به فروشگاه کتاب تغییر نام داد، قانون آن تغییر می‌کند و ساختارها باید طوری تعریف شود که ناشران فروش خوبی داشته باشند. در واقع در حال حاضر نمایشگاه کتاب داریم اما در آن کتاب می‌فروشیم و از همین رو دارای اشکالاتی است و مکانیزم طراحی و مهندسی آن مشکل دارد.

آنچه باید بر آن تاکید داشته باشیم این است که نمایشگاه کتاب برای نمایش کتاب باید باشد نه فروش آن. در واقع ساختار نمایشگاهی و کارکرد فروشگاهی دارد و تناسبی بین نام و کارکرد آن وجود ندارد.

واقعیت این است نمایشگاه جایی است که در آن تبادل اطلاعات رخ می‌دهد و ناشران با یکدیگر تبادل اطلاعات می‌کنند و با مولفان جلساتی را می‌گذارند نه اینکه اقدام به فروش کتاب کنند و هر ناشری که جای مناسب‌تر و بهتری داشته باشد، بهتر بفروشد.

در واقع حاکم بودن چنین شرایطی اجحاف است، زیرا ممکن است یک ناشر با زحمت بسیار زیادی یک کتاب را منتشر کرده باشد اما یک ناشر دیگر 50 عنوان کتاب معمولی را به چاپ رسانده باشد، بنابراین بین این دو تفاوت وجود دارد.

نکته دیگری که در نمایشگاه کتاب وجود دارد این است که عدالت در چگونگی بازدید از غرفه‌ها وجود داشته باشد و بازدید‌کننده از یک نقطه وارد نمایشگاه شود و از یک نقطه دیگر خارج شود، نه اینکه بازدیدکنندگان سرگردان و بلاتکلیف باشند. رعایت نشدن این موارد بی‌عدالتی به وجود می‌آورد و تمام اینها مواردی است که در سال‌های آینده باید مورد توجه برگزارکنندگان قرار بگیرد.

مدیر داخلی نشر روزبهان