نقش مثبت بنگاه‌داری بانک های خصوصی در رشد اقتصادی

در سال‌های دورتر، بانک‌های دولتی و در سال‌های اخیر، بانک‌های خصوصی به طور جدی وارد عرصه بنگاه‌داری شده‌اند و با وجود تاکید رؤسای بانک مرکزی بر خروج بانک‌ها از بنگاه‌داری این امر تاکنون محقق نشده و به نظر می‌رسد فرصت سه‌ساله دولت به خروج بانک‌ها از عرصه شرکت‌داری پایانی نداشته باشد، چرا که به گفته بسیاری از کارشناسان مشکل اصلی موارد دیگری است که بنگاه‌داری بانک‌ها از آن منتج شده است و نه تلاش بانک برای کسب درآمد در راستای پاسخگویی به سود سپرده‌ها و تسهیلات.

بهنام ملکی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» گفت: بنگاه‌داری بانک‌ها نتیجه اعمال سیاست‌های نادرست به کاررفته است؛ درحال حاضر که بانک‌ها وارد عرصه بنگاه‌داری شده‌اند، مشکل مدیریت است، نه مالکیت. وی با تاکید بر مطلب فوق، اظهار می‌کند که با خصوصی‌سازی مدیریت‌ها در بازه پنج‌ساله، از واگذاری‌ها فاصله می‌گیریم و جلوی بخشی از ضررها در ساختارهای شبکه بانکی گرفته می‌شود. ملکی بر این مسئله تاکید دارد که ساختار اقتصاد ایران به‌گونه‌ای بوده که باعث شده پول‌های نفت بی‌رویه در بخش غیرمولد اقتصاد تزریق شود و این امر سوددهی بالا در بخش غیر‌مولد و سوددهی پایین در بخش مولد را رقم زده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: کسی نمی‌تواند نقش مثبت بانک‌ها را در بنگاه‌داری و توسعه نادیده بگیرد. در تمام دنیا یکی از اجزای اصلی سرمایه‌گذاری بانک‌ها هستند و ایران نیز خارج از این مقوله نیست.

وی با اشاره به ناتوانی بازپرداخت تسهیلات بانک‌ها توسط بخش مولد و انتقال بنگاه‌ها به بانک‌ها گفت: بعید به نظر می‌رسد که دولت بتواند با تعیین موعد سه ساله برای خروج بانک‌ها از بنگاه‌داری این کار را انجام دهد؛ به نظر من، در این دوره حتی باید منتظر تشدید بنگاه‌داری بانک‌ها باشیم.

ملکی با تاکید بر لزوم پرداختن هر بخش اقتصادی به وظیفه اصلی و تعریف‌شده‌اش، خاطر‌نشان می‌کند که بانک‌ها نقش واسطه‌گری را در نظام اقتصادی دارند و اگر بنگاه‌دار شفاف عمل کند، بنگاه‌داری بانک مقوله هولناک و نگران‌کننده‌ای نیست، اما مشاهده می‌کنیم که مدیریت‌های دولتی و شبه دولتی بنگاه‌ها را تصرف کرده‌اند، بنابراین شاهد دوران تشدید واپس‌گرایی در اقتصاد خواهیم بود و نیاز است که بانک از بنگاه‌داری فاصله گیرد.

هدف بانک بنگاه‌داری نبوده است

این اقتصاددان همچنین در مورد واگذاری بنگاه‌ها به‌صورت رد دیون به بانک‌ها که به خواسته بانک نیز نبوده‌است، تاکید کرد: هدف بانک در این عرصه بنگاه‌داری نبوده و شرایط جبری بانک را به این مسیر سوق داده، بنابراین باید ببینیم که با توجه به شرایط اقتصادی کشور، خروج بانک‌ها از بنگاه‌داری امکان‌پذیر است یا خیر؟

وی افزود: با توجه به اینکه بانک‌ها عمدتا دولتی و شبه‌دولتی هستند، مدیریت‌ها نیز عمدتا سیاسی و شبه سیاسی خواهند بود و کارآمدی لازم حاصل نمی‌شود، درحالی که اگر بخش خصوصی و بانک‌خصوصی واقعی فعال باشد، خیلی جای نگرانی نیست، اما می‌بینیم که حتی برخی بانک‌های خصوصی را نمی‌توان بخش کاملا خصوصی دانست.

ملکی با تاکید بر اینکه بنگاه‌داری بانک‌های کاملا خصوصی با منطق بخش‌خصوصی برای اقتصاد زیان‌ده نیست، بلکه تاثیر مثبت دارد، گفت: اما از آنجا که اغلب بانک‌های ما کاملا خصوصی نیستند، شاهد عدم شفافیت اقتصاد، نبود منطق شفاف در عملکرد بانک‌ها و پررنگی انحصارات و شبه انحصارات هستیم، بنابراین لازم است که بانک‌ها از عرصه بنگاه‌داری خارج شوند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از مشکلات اصلی کشور ما نبود بخش خصوصی کارآمد قوی است، گفت: شرایط فعلی باعث شده که دولت فرصت سه ساله را برای خروج از بنگاه‌داری به بانک‌ها بدهد؛ در واقع دولت چاره دیگری جز تعیین ضرب‌الاجل نداشته است. مسئله اصلی این است که خصوصی‌سازی مدیریت صورت بگیرد و تعاونی‌هایی در بنگاه‌های بانک‌ها متشکل از متخصصان بنگاه‌ها شکل بگیرد؛ مدیریت بنگاه باید برعهده متخصصان باشد و در عوض به بانک اجاره پرداخت شود. با این کار بخش خصوصی نیرومند شکل می‌گیرد و بانک‌ها نیز از کار تصدی‌گری خلاص می‌شوند و به سمت نقش واقعی خود و حمایت از تولید می‌روند.

این اقتصاددان با تاکید بر تجربه سایر کشورها در عرصه واگذاری مدیریت بنگاه در بازه زمانی پنج‌ساله تاکید دارد، این امر بهترین شکل کمک به توانمند شدن بخش مولد کشور است. وی با تاکید بر اینکه وجود ملاحظات سیاسی باعث تضعیف بنگاه و زیان‌ده شدن آن می‌شود، گفت: نمی‌توانیم بگوییم ورود بانک به عرصه بنگاه‌داری در اقتصاد تاثیر مثبت ندارد. مشکلات موجود به بخش خارج از حوزه بانک‌داری کشور مربوط است که باعث شده به شرایط امروز برسیم و باید توجه داشت که فعالیت بانک‌ها در بنگاه‌داری در بسیاری از جوامع نقش موثر و مثبتی در اقتصاد دارد.

ملکی تاکید کرد: در سال‌های اخیر نیز بانک‌ها در بخش سهام وغیره فعال بودند و این امر تاثیر مثبتی در اقتصاد داشت؛ اگر ملاحظات سیاسی در استخدام، موقعیت سازمانی، نحوه جذب، ارتقا، عزل و نصب و غیره حاکم نباشد و منطق کارآمد وجود داشته باشد، در صورت شفافیت عملکرد بانک‌ها، بنگاه‌داری بانک نقش مثبتی در اقتصاد دارد.