نظام بانکی باید پوست بیندازد

بازار پولی و مالی کشوردر پایان سال 94 وارد فصل جدیدی از حیات خود شده است. از یک سو، مدیریت بازار ارز در آستانه تحولاتی مهم است، راه‌اندازی بورس ارز و تک نرخی کردن آن از مهم‌ترین تحولاتی است که تا سال آینده در این بخش رقم خواهد خورد. از سوی دیگر، ورود بانک‌های خارجی به کشور، نظام بانکی ما را با تحولات مهمی در این عرصه مواجه می‌سازد و درهای بانکداری جهانی را به سوی نظام بانکی ما می‌گشاید. بازار سرمایه هم پس از دوسال رکود سنگین و نفسگیر روزهای متفاوتی را پیش رو دارد و البته در شرایط نیاز تولیدکنندگان به اعتبار همچنان ناتوان از تأمین اعتبار شرکت‌ها است.

اما بانک مرکزی و نظام بانکی ما در برابر این تغییرات چالاکی لازم را ندارند و نمی‌توانند با سرعت لازم خود را با این تغییرات هماهنگ کنند. کارشناسان اعتقاد دارند که ضرورت دارد نظام بانکی یک برنامه اصلاح ساختار جدی را در دستور کار خود قرار دهد.

بازدهی پروژه‌ها برای اعطای تسهیلات سنجیده نمی‌شود

جمشید پژویان، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با اشاره به آسیب‌شناسی نظام بانکی گفت: لغو تحریم‌های بانکی یک فرصت برای نظام بانکی ماست تا بتوانند خود را متحول کنند وگرنه با لغو تحریم‌ها به خودی خود اتفاقی رخ نمی‌دهد. در بخش‌های دیگر اقتصاد هم وضعیت به همین‌گونه است. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در حال حاضر در برابر اقتصاد ما قرار دارد کاهش قیمت نفت است. متأسفانه در نیم قرن گذشته هیچ تلاشی نشده است تا جایگزینی برای درآمدهای آن یافت شود و ساختارهای مالیاتی ما به‌عنوان مهم‌ترین منابع درآمدی کشور دچار اشکالات اساسی است.

وی با اشاره به ناکارآمدی نظام فعلی بانکی تأکید کرد: ما باید اشکالات مهم و اساسی نظام بانکی را رفع کنیم. در بانکداری توسعه‌یافته تلاش می‌کنند تا براساس بازدهی پروژه‌ها به آنها تسهیلات بدهند اما در ایران بازدهی پروژه‌ها اصلا اهمیتی ندارد و براساس روابط و تحت عناوین مختلف تسهیلات داده می‌شود و در مقابل وثیقه‌های غیر‌معتبری هم دریافت می‌شود. ضرورت دارد تا نسبت به اصلاح این فساد اهتمام جدی شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بازار سرمایه ما توان تأمین مالی شرکت‌ها را ندارد و ناکارآمد است، اظهار کرد: بازار سرمایه ما به معنای واقعی بازار سرمایه نیست و بخشی از این اشکال به اقتصاد دولتی ما برمی‌گردد. مثلا در بخش صنعت تنها 20 درصد آن در دست بخش‌خصوصی است و از این 20 درصد تعداد کمی در بازار سرمایه حضور دارند. بازار سرمایه زمانی می‌تواند پویا شود که از حالت دولتی بیرون آمده و بخش‌خصوصی در آن حضور پر رنگی داشته باشد.

نظام بانکی ما برای ورود بانک‌های خارجی آماده نیست

وی افزود: بانک مرکزی باید دارای برنامه اصلاح ساختاری درستی در نظام بانکی باشد و آن را به اجرا بگذارد. در حال حاضر، صحبت از ورود بانک‌های خارجی به کشور است. اما سوال این است که آیا بسترهای لازم برای حضور بانک‌های خارجی در کشور آماده شده است؟ برای نظام بانکی ما ضرورت دارد که بانک‌های خارجی در آن ورود کنند. این حضور می‌تواند تحولات مهمی را برای بانک‌های ما به وجود بیاورد و سطح بانکداری را در کشور ارتقا دهد اما پیش از آن باید یک عده آدم خبره و کاربلد بانکداری را پیدا کنیم و کار اصلاح ساختاری را به آنها بسپاریم.

این اصلاح ساختار ضرورت دارد و اگر اصلاحات صورت نگیرد حضور بانک‌های خارجی در کشور با بن‌بست مواجه می‌شود. پژویان گفت: روش مدیریت بانک مرکزی کشورهای دیگر با آنچه ما اسمش را شورای پول و اعتبار گذاشته‌ایم، تفاوت دارد. آنها به این شکل نظام بانکی را هدایت نمی‌کنند که بیایند کف و سقفی برای نرخ سود تعیین کنند و برای آن این‌گونه مصوبه نمی‌دهند. این نوع دخالت در نظام بانکی قطعا خوشامد بانک‌های خارجی نخواهد بود و اگر شورای پول و اعتبار خواستار حضور آنها در کشور است باید از این نحوه مدیریت بازار دست بردارد.

کاهش نرخ سود در این شرایط اشتباه است

وی افزود: با کمال تاسف تصمیماتی که در شورای پول و اعتبار در این باره گرفته شده، اشتباه است. نرخ بالا و پایین سود را بازار تعیین می‌کند. در حال حاضر، صف‌های طولانی در مقابل همه بانک‌ها و موسسات برای گرفتن تسهیلات وجود دارد و در مقابل بانک‌ها هم انگیزه زیادی برای جمع‌آوری سپرده‌ها دارند، آن‌وقت ما در چنین شرایطی می‌خواهیم به شکل دستوری نرخ سود را پایین بیاوریم.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: در کتاب‌های اقتصادی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود این موضوع مهم و البته ابتدایی گوشزد شده که بانک‌ها زمانی نرخ سودشان را پایین می‌آورند که تقاضا برای تسهیلات از سوی مردم کاهش پیدا کند، آن‌وقت در چنین شرایطی که مردم تا این اندازه انگیزه برای گرفتن اعتبار دارند، کاهش نرخ سود بانکی معنایی ندارد.