فرار مالیاتی مانعی برای خدمت‌رسانی

در کشور ما طی سال‌های طولانی درآمدهای ناشی از فروش نفت نقش اصلی را در تامین درآمدهای دولت ایفا کرده است و به دلیل عدم کارآیی و وجود نارسایی در نظام مالیاتی کشور دولت‌ها هیچ‌گاه نتوانسته‌اند از درآمدهای مالیاتی برای اداره کشور استفاده کند. در کشور ما فرار مالیاتی دلایل گوناگونی دارد. اما موضوعی که در حال حاضر مشاهده می‌شود سلسله عواملی است که دست به دست یکدیگر داده و موجب شده که فرار مالیاتی به شکل گسترده اتفاق بیفتد.

اما موضوعی که با قاطعیت می‌توانم در مورد آن اظهار نظر کنم این است که قانون به اندازه کافی و تا حدودی محکم در مورد جلوگیری از فرار مالیاتی وجود دارد و با همین قوانین موجود هم می‌توان با فرار مالیاتی مقابله کرد. البته قاعدتا اشکالاتی در برخی از قوانین مرتبط با فرار مالیاتی وجود دارد که اگر مورد اصلاح و بازنگری قرار بگیرد، می‌تواند در مقابله با این پدیده بسیار موثر باشد و چنانچه دولت و مجلس ضرورتی در این زمینه احساس می‌کنند، باید لایحه یا طرح مورد نیاز برای اصلاح قوانین موجود را ارائه دهند. البته در مجلس اقداماتی در مورد مالیات انجام شده و قانون اصلاح مالیات‌های مستقیم در آینده نزدیک برای اجرا به دولت ابلاغ خواهد شد.

اما موارد دیگری هم وجود دارد که مانع از مقابله اصولی و صحیح با فرار مالیاتی می‌شود که از جمله می‌توان به نبود نظارت کافی، وجود دست‌های پیدا و پنهان برای مختل کردن نظام مالیاتی کشور، کمبود نیروهای متخصص در ادارات مربوطه و مجهز نبودن سیستم مالیاتی به دستگاه‌های پیشرفته، عدم اختصاص اعتبارات برای امن کردن سیستم دریافت مالیات و روش‌های قدیمی که از گذشته وجود دارد اشاره کرد. مواردی که برشمرده شد تنها تعدادی از عوامل موثر در فرار مالیاتی است و طبعا دلایل دیگری هم در این زمینه وجود دارد.

به‌طور‌کلی باید توجه داشته باشیم که اگر بخواهیم با همین شیوه فعلی عمل کنیم، قطعا همچنان شاهد فرار مالیاتی در کشور خواهیم بود. اما نکته مهم این است که چنانچه قوانین موجود به‌درستی اجرا شود، بخش عمده‌ای از این مشکل مرتفع خواهد شد. به هر حال راهکارهایی برای مقابله با فرار مالیاتی در کشور وجود دارد. قاعدتا یک راهکار اساسی این است که قانون به‌درستی اجرا و تعارفات کنار گذاشته شود. درواقع اگر اراده و خرد جمعی از سوی سازمان مربوطه وجود داشته باشد بعید است که شاهد این حجم فرار مالیاتی در کشور باشیم.

همان‌طور که اشاره شد یک راهکار دیگر این است که در صورت وجود خلأ قانونی یا اشکالات قانونی، دولت و مجلس باید به‌روز عمل کنند و این موضوع بسیار کمک خواهد کرد که بتوان به شکل مناسب‌تری با فرار مالیاتی مقابله کرد. همچنین یک راهکار دیگر این است که اعتبارات کافی برای ساماندهی ادارات در شهرهای مختلف باید وجود داشته باشد که بتوانند نظارت‌های لازم را بر اخذ مالیات داشته باشند. در عین حال وجود سیاست کیفری منسجم و جامع برای برخورد با متخلفان و فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری از سازوکارهای غیرکیفری می‌تواند نقش قابل توجهی در مقابله با این پدیده و افزایش درآمدهای مالیاتی داشته باشد. در صورت حصول چنین شرایطی مردم با اعتماد و اطمینان بیشتری وارد فعالیت‌های اقتصادی می‌شوند و با پرداخت بخشی از درآمد خود در امر مالیات مشارکت گسترده‌ای می‌کنند.

اما در مورد تاثیرات منفی فرار مالیاتی بر نظام اقتصادی کشور باید به این موضوع اشاره کرد که در حال حاضر در دنیا امور بسیاری از کشورها با استفاده از درآمدهای مالیاتی اداره می‌شود ولی در کشور ما تعدادی از افراد که اتفاقا نباید مشکلی در رابطه با پرداخت مالیات داشته باشند، از آن شانه خالی می‌کنند و این موضوع منافع این افراد یا گروه‌ها را برآورده می‌کند اما منافع کل کشور و جمع کثیری از آحاد جامعه را به خطر می‌اندازد. امروز درآمدهای مالیاتی که می‌تواند منجر به بهبود وضعیت بهداشت و درمان، رفاه، تقویت تولید و اجرای پروژه‌های عمرانی و به طور کلی خدمت‌رسانی مطلوب شود به دلیل منفعت‌طلبی عده‌ای حاصل نمی‌شود و به این ترتیب تمام ارکان و حوزه‌های اقتصادی اعم از تولید با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند.

این در حالی است که بخش تولید به حمایت‌های جدی نیاز دارد و در صورتی که این حمایت‌ها انجام شود، می‌تواند منجر به اشتغال‌زایی و افزایش درآمد ملی کشور شود. اما در مجموع اقدامات فراریان مالیاتی موجب می‌شود که جمع کثیری از مردم از خدمات بهینه بی‌بهره بمانند.

* عضو کمیسیون اقتصادی مجلس