وضعیت بی ثباتی مرزهای ایران و ترکیه بررسی می شود / سایه نا امنی ترکیه بر مراودات تجاری ایران و اروپا

موضوع امنیت یکی از نیازهای اساسی برای رشد مراودات اقتصادی و تجاری هر کشور محسوب می شود، در حالی که اخیرا مرز ایران و ترکیه با وجود حملات گروهک های تروریستی داعش و پ .ک. ک  ناامن و به مسیری پرریسک برای تجار و فعالان صادراتی دو کشور تبدیل شده است.

موضوع امنیت اقتصادی علاوه بر اینکه گستره وسیعی از عوامل داخلی را در بر می گیرد، با دنیای خارج و تعاملات بین المللی ارتباط تنگاتنگی دارد. کشورها برای دستیابی به محیط امن اقتصادی و فراهم کردن شرایط رشد و توسعه، علاوه بر کنترل متغیرهای داخلی باید متغیرهای خارجی و روابط بین المللی را به نحو موثری هدایت کنند. جهانی شدن اقتصاد و گسترش وابستگی ها و ارتباطات متقابل کشورها، لزوم توجه به عوامل خارجی را بیش از پیش نمایان می سازد. 

اقتصاد ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و امنیت اقتصادی آن تحت تاثیر تحولات بین المللی و به ویژه تغییرات در کشورهای مهم طرف تجاری به خصوص کشور ترکیه به عنوان واسطه ای برای تجارت ایران با اروپا است. بنابراین، بررسی نقش و اثرگذاری تنش در این منطقه در ابعاد بین المللی و روابط دوجانبه با ایران، در امنیت اقتصادی کشور تاثیر بسزایی خواهد داشت.

با توجه به اهمیت تامین امنیت در برقراری مبادلات صادراتی و وارداتی، «فرصت امروز» در این گزارش، فرصت ها و چالش های پیش  روی روابط اقتصادی دوجانبه ایران و ترکیه را مورد بررسی قرار داده است.

***

محمدحسین روشنک:

تامین امنیت هزینه بر است

محمدحسین روشنک، رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی، معتقد است مقوله  مهم صادرات و واردات که تامین کننده نیاز مردم کشور است، در هر شرایطی چه امن و چه ناامن صورت می پذیرد، اما آنچه به عنوان تاثیر مقوله ناامنی بر صادرات و واردات کشور است، افزایش هزینه های تجارت است.

آینده صادرات ایران و ترکیه را با توجه به ناامن بودن این مرز ها و انجام فعالیت های تروریستی اخیر در این منطقه چطور ارزیابی می کنید؟

مقوله  مهم صادرات و واردات که تامین کننده نیاز مردم کشور است، در هر شرایطی چه امن و چه ناامن صورت می پذیرد؛ اما آنچه به عنوان تاثیر مقوله ناامنی بر صادرات و واردات کشور است، افزایش هزینه های تجارت است؛ زیرا تامین امنیت هزینه بر است.

در شرایط ناامنی، بازرگانان درستکار و قانونمند، راه های قانونی را برای انجام فعالیت های اقتصادی خود انتخاب می کنند و با صرف هزینه بیشتر، امنیت را تامین می کنند و بهای گران تری از سایر فعالان می پردازند، کمااینکه در این شرایط رواج قاچاق کالا را نیز نباید نادیده گرفت.

چنانچه در مقصد کالاها شاهد افزایش تعرفه های گمرکی باشیم، قاچاق و فساد رواج پیدا می کند و مادامی که هزینه قاچاق با هزینه های دولتی در عوارض و مالیات و تعرفه های گمرکی برابری کند، قاچاق کالا از بین می رود، اما افزایش هزینه های دولتی خود به خود باعث رواج قاچاق خواهد شد و به نوعی قاچاق صرفه اقتصادی خواهد داشت. بنابراین لازم است دولت به منظور رفع معضل قاچاق، هزینه های دولتی را برای مراودات صادراتی ثابت نگه دارد.

بی ثباتی در مرز ترکیه چه تاثیری بر مراودات صادراتی ایران با این کشور دارد؟

ناامنی مرز ترکیه و ایران نیز با توجه به اقدامات وحشیانه گروهک های تروریستی باعث شده است تاجران این دو کشور برای انجام فعالیت های صادراتی و وارداتی خود احتیاط کنند و ریسک بیشتری را بپذیرند و زمانی که بازرگان احتیاط بیشتری را به خرج می دهد، خود به خود هزینه بیشتری برای رساندن کالا از مبدأ به مقصد خرج می کند. بنابراین تامین امنیت، سبب افزایش هزینه برای تاجران و فعالان صادراتی و وارداتی خواهد شد.

با توجه به اینکه اخیرا به کامیون های ایرانی در این مسیر حملات تروریستی شده و به آتش کشیده شدند، آیا لازم است مسیر صادرات تغییر یابد؟

در این شرایط نیز تغییر مسیر صادراتی و ثابت ماندن آن به هزینه ها بستگی دارد؛ اگر تامین امنیت در این مسیر با صرف هزینه گزافی برای تجار باشد، به تغییر مسیر نیاز است. همه تجار به دنبال صرفه اقتصادی و سود زیاد هستند، بنابراین اگر تاجر بتواند کالایی را با هزینه کمتری به مقصد برساند، آن مسیر انتخاب می شود.

در این شرایط دولت ها باید برای برقراری امنیت وارد میدان شوند و نرخ معقولی را برای تعرفه های صادراتی و وارداتی تعیین کنند؛ در غیر این صورت، مصرف کنندگان تنها قشری هستند که از بی ثباتی و ناامنی مسیرهای ترانزیتی متضرر می شوند، چراکه در این شرایط مصرف کنندگان دو کشور مجبور به تهیه کالای گران می شوند.

***

فاطمه مقیمی:

امنیت مولفه اساسی هر رابطه تجاری است

فاطمه مقیمی، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی، صنعت و معدن تهران معتقد است که در شرایط تشدید ناامنی در مسیر ترانزیتی ایران و ترکیه و در صورت عدم حفظ و حراست این مسیر توسط مسئولان ترکیه، قطعا میل و رغبت تجار ایرانی و شرکت های حمل ونقل برای تردد در این مسیر کاهش می یابد.

اتفاقات و حوادث اخیر در مرزهای ایران و ترکیه و ناامنی های پیش آمده، چه تاثیری بر روابط اقتصادی هر دو کشور دارد؟

وجود مسیر امن تجاری یکی از مسائل اساسی در بحث صادرات و واردات است.

این امنیت صرفا نیاز مسیر ترانزیتی ترکیه و ایران نیست، بلکه امنیت، مسئله ای کلی است که باید در تمام مسیرهای مراودات تجاری- اقتصادی باشد.

با توجه به اینکه مسیرهای موازی برای روابط تجاری- اقتصادی ایران با سایر کشورها وجود دارد، در شرایط تشدید ناامنی در مسیر ترانزیتی ایران و ترکیه و در صورت عدم حفظ و حراست این مسیر توسط مسئولان ترکیه، قطعا میل و رغبت تجار ایرانی و شرکت های حمل ونقل برای تردد در این مسیر کاهش می یابد و آنها از مسیرهای موازی حرکت خواهند کرد.

بنابراین از نظر ارتباطات اقتصادی به نفع ترکیه است که مسیر ترانزیتی و کریدورهای این کشور را امنیت بخشد و مسیر ترانزیتی امنی را برای تجارت با سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی ایران فراهم کند.

با توجه به اینکه اخیرا به کامیون های ایرانی در این مسیر حملات تروریستی شده و به آتش کشیده شدند، آیا لازم است مسیر صادرات تغییر یابد؟
از نظر دیدگاه اقتصادی ضروری و به نفع اقتصاد هر دو کشور است که چالدران ترکیه امن و آرام شود تا بیش از این شاهد خسارت های اینچنینی نباشیم. در غیر این صورت، دولت ایران باید  درخصوص تغییر مسیر ترانزیتی مراودات اقتصادی ایران و ترکیه چاره اندیشی کند.

***

علیرضا چتری:

شهرهای پرخطر ترکیه از گردونه صادرات و واردات ایران خارج شدند

علیرضا چتری، مدیر عامل باربد تجارت و فعال اقتصادی معتقد است نبود امنیت در مرز ترکیه و ایران، ضربه های سختی را به اقتصاد کشور وارد خواهد کرد و حتی با واردنشدن مواد اولیه، تولید کشور نیز متضرر خواهد شد.

در ماه های اخیر شاهد ناامنی در مسیر ترانزیتی مبادلات ایران و ترکیه بودیم؛ در صورت ادامه این روند، تاثیر این ناامنی بر صادرات و واردات ایران چیست؟

در حال حاضر، عمده واردات ایران با توجه به روابط سیاسی کشور و وجود اثرات سوءتحریم ها از کانال ترکیه صورت می گیرد.

ترکیه پل ارتباط ایران با اروپا است و عمده کالاهای وارداتی ایران از کانال ترکیه و مرز بازرگان صورت می گیرد و با توجه به وجود گروهک های تروریستی مثل پ. ک. ک و داعش در مرز ترکیه و ایران و نقض امنیت در این منطقه شرایط فعلی، شرایط دل چسب و مطلوبی برای بازرگانان کشور نیست.

بی ثباتی و نبود امنیت در مرز ترکیه و ایران باعث شده گمرک های منطقه ای و گمرک های داخلی کشور رسما اعلام بیکاری کنند. نبود امنیت در مرز ترکیه و ایران ضربه های سختی را به اقتصاد کشور وارد خواهد کرد و حتی با واردنشدن مواد اولیه تولید کشور نیز متضرر خواهد شد.

آیا امکان تغییر مسیر مبادلات دوجانبه ایران و ترکیه وجود دارد؟

اکنون بیش از 30 درصد از کامیون های کالاهای ایرانی برای صادرات از مسیرهای ناامن عبور می کنند و در این مسیر با خطرهای حملات گروه های تروریستی مواجه می شوند. برای مثال، اخیرا کامیون های ایرانی و ترکیه ای مورد حملات و آتش سوزی این گروه ها قرار گرفت و ضررهایی به تجار ایرانی و ترکی وارد کرد.

در شرایط فعلی، عبور از مناطق کردنشین ترکیه بسیار گران و خطرناک تر از قبل شده است. با این اوصاف مناطق و شهرهای پرخطر ترکیه از گردونه صادرات و واردات ایران خارج شدند؛ در حالی که همین مناطق خریداران عمده ترکیه محسوب می شدند و عمده کارخانه های تولیدی ترکیه در این مناطق وجود دارند.

از طرفی با شلوغی و ناامنی مرزهای ایران و ترکیه، شهرهای ترکیه از امنیت لازم برخوردار نیستند و دیگر رانندگان راغب به همکاری با تجار نیستند و خطر انتقال بار را نمی پذیرند؛ بنابراین تجار مجبورند برای انتقال بارهای خود به ترکیه هزینه بیشتری را صرف کنند.

اگر ناامنی به روابط ایران و ترکیه خدشه وارد کند؛ رسما صادرات ایران تعطیل می شود. اکثر گمرک های ملی ایرانی مستقیما با ترکیه در تماس هستند و با وجود ناامنی در این مرزها این گمرک ها بیکار شدند و این بیکاری ضربه بزرگی به اقتصاد شمال غرب ایران وارد می کند و در صورت ادامه این روند، این وضع دامنگیر تمام منطقه می شود.

با توجه به نقش واسطه گری ترکیه برای مبادلات تجاری ایران و اروپا، آیا این امکان وجود دارد که نقش ترکیه در این مسیر کم رنگ شود؟

در حال حاضر صادرات ایران بدون واسطه دست د ردست اروپا نیست. بنابراین در شرایطی که هنوز روابط سیاسی ایران با کشورهای اروپایی بهبود نیافته و اعتماد به این روابط بازنگشته است، این کشور ترکیه است که می تواند با واسطه گری خود رابط مراودات اقتصادی ایران و اروپا باشد.

در حال حاضر، شاید تنها بخش محدودی از صادرات ایران به ترکیه در این کشور مصرف شود و بخش اعظم آن به اروپا صادر می شود. بنابراین اگر ترکیه نباشد، حلقه صادرات ایران به اروپا تکمیل نخواهد شد. بنابراین دولت ایران و ترکیه برای حفظ مراودات اقتصادی دو کشور باید هرچه سریع تر با عزم ملی برای آرام سازی منطقه و افزایش امنیت تلاش کنند.

تجربه ثابت کرده در صورت رفع تمام تحریم ها، اگر وضعیت روابط ایران و اروپا بهتر شود، باز هم تجار اروپایی اعتماد کامل برای خرید بی واسطه کالای ایرانی را ندارند؛ چراکه سیاست های اقتصادی ایران و قوانین مربوطه روزبه روز در حال تغییر است و می توان گفت سایه ناامنی و روابط سیاسی همواره بر مراودات اقتصادی ایران و اروپا وجود دارد.

ارتباط با نویسنده: marjanghasemi69@gmail.com