دادوستد محکومان، تجارت پر سود این روزهاست / زندانی های نروژ در راه هتل های پنج ستاره هلند

فرض کنید حق ندارید به سینما، رستوران، دیدن دوستان و. . . بروید. دایره تفریحات تان بسیار محدود است، ساعات خواب و بیداری تان در چارچوبی خشک قرار دارد و به جز برخی ساعات و روزهای خاص حق دیدن افراد دیگر را ندارید.

اینها و بسیاری از محدودیت های دیگر، شرایطی را می سازند که زندانی های مختلف باید در طول دوران محکومیت خود تحمل کنند؛ شرایطی که برای بزهکاران تازه کار و افرادی که تا پیش از این در رفاه و امنیت زندگی کرده اند، بسیار سخت و غیرقابل تحمل به نظر می رسد. اگرچه خود کرده را تدبیر نیست و نمی توان نظام قضایی هیچ کشوری را برای ایجاد این شرایط مقصر تلقی کرد.

بر همین اساس است که بسیاری از زندانی ها معتقدند«زندان، زندان است و فرقی ندارد کجای این کره خاکی محبوس باشی». اما شاید برای تان جالب باشد که بدانید اخیرا زندانی ها هم می توانند با مهاجرت به زندان های دیگر کشورها آب و هوایی عوض کنند. پدیده «صادرات و واردات زندانی ها» موضوعی است که این روزها به طور رسمی در دستور کار برخی دولت های اروپایی مثل هلند، بلژیک و نروژ قرار گرفته است.

شاید در نگاه نخست، مواجه شدن با عبارت واردات و صادرات زندانی ها، بسیار تعجب برانگیز و مبهم باشد. این موضوع ابعاد متعدد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را پوشش می دهد و تبعاتی جالب و بحث برانگیز دارد؛ اقدامی نوگرا که احتمال اشاعه آن در سایر کشورها ناممکن نیست. اما صادرات و واردات زندانی ها دقیقا به چه معناست؟

بحران کمبود زندانی در هلند

براساس جدیدترین آمارهای رسمی که توسط سازمان زندان های هلند منتشر شده، این کشور در خصوص آمار جرائم و تعداد محبوسین به پایین ترین حد خود طی دو دهه گذشته رسیده است. در واقع در شرایطی که بسیاری از کشورهای اروپایی مثل انگلستان و فرانسه با کمبود فضای کافی برای ساماندهی زندانیان مواجه هستند، هلندی ها وضعیتی معکوس دارند.

شدت این وضعیت تا حدی است که هلند طی پنج سال گذشته 19 زندان بزرگ خود را تعطیل کرده است. همزمان با بسته شدن نخستین زندان های هلند بسیاری از فعالان حقوق بشر از این اتفاق ابراز خرسندی و بسته شدن زندان ها را اتفاقی مثبت ارزیابی کردند.

تعطیلی زندان ها از یک سو نشان دهنده کاهش جرائم جامعه بود و از سویی دیگر به کاسته شدن از هزینه های اضافی که بر دوش دولت قرار داشت کمک می کرد. اما اگر از دیدگاه های عامیانه فاصله بگیریم و به دیدگاه های کارشناسی توجه کنیم وضعیت تا حد زیادی متفاوت خواهد بود. براساس گزارش منتشر شده توسط BBC ، همزمان با تعطیلی زندان های هلند، بسیاری از عامل و کارکنان این مراکز نیز بیکار شده اند. فضای محیطی و ساختمان زندان ها بدون استفاده باقی مانده و تمامی هزینه هایی که صرف نوسازی و تجهیز این مکان ها شده، عملا به هدر رفته است.  

بر همین اساس است که این روزها هلندی ها به فکر یک راهکار بکر و جالب توجه افتاده اند. واردات زندانی های دیگر کشورهای همسایه موضوعی است که از سال 2013 مورد توجه مقامات این کشور قرار گرفت و از اواخر سال2015 و اوایل 2016 میلادی وارد فاز اجرایی شد. 

آنجلا ون دایک، مدیر امور اجرایی زندان های هلند در گفت و گو با فوربس در این خصوص می گوید: « برای بسیاری از مدیران زندان های سراسر جهان سوال است که هلند چگونه موفق شده آمار جرم و جنایت را تا این حد کاهش دهد؟

پاسخ اصلی ما به این سوال، توسعه زیرساخت های کاهش جرم در سطح زندان ها است. در واقع سیستم های توانبخشی روانی، مشاوره های گروهی و بسیاری از راهکارهای مشابه دیگر کمک کرده اند اغلب مجرمان هلندی پس از خروج از زندان به ارتکاب مجدد جرم روی نیاورند.

ما نام این سیستم را «بازپروری روانی زندانی ها» گذاشته ایم؛ سیستمی که در تلاش است نرخ بزهکاری های جامعه را نه فقط در سطح جامعه، بلکه در سطح نهادهای تنبیهی و قهری نیز کاهش دهد. براساس پژوهش های سازمان زندان های هلند، اغلب مجرمان این کشور درجاتی از خشم، پرخاشگری و افسردگی مزمن را تجربه می کنند؛ مسائلی که با اقامت طولانی مدت در محیط زندان نه تنها درمان نمی شوند، بلکه تشدید هم می شوند. به همین خاطر است که کار روی ریشه های ارتکاب جرم، به کاهش تکرار جرائم پس از خروج از زندان کمک می کند. »

ون دایک در بخشی دیگر از سخنانش می افزاید: ما نام برخی از محبوسان را «زندانی های بازگشت پذیر» گذاشته ایم؛ زندانی هایی که هنوز مدت کوتاهی از آزادی آنها نگذشته، دوباره به محیط زندان بازمی گردند. اطلاعات بین المللی نشان می دهد بالغ بر 10 درصد از زندانی های انگلستان و ولز همین شرایط را دارند.

همین موضوع است که باعث شده ساماندهی این حجم از زندانی ها در بلند مدت بسیار دشوار شود. در واقع از یک سو تعداد زندانی ها افزایش پیدا می کند و از سوی دیگر، هزینه های کنترل و نگهداری آنها سیر صعودی طی می کند.

توافق تجاری برای مبادله زندانی ها

شاید باور کردنی نباشد اما تا یک دهه پیش هلند یکی از رکوردداران تعداد بالای زندانی ها در بین کشورهای اروپایی محسوب می شد. اما اکنون رکورد زندانی های هلندی به نسبت جمعیت این کشور کاهشی قابل توجه را تجربه می کند.  (57 نفر در هر 100 هزار نفر) رکوردی که در مقایسه با انگلستان (150 نفر به ازای 100 هزار نفر) بسیار مثبت ارزیابی می شود.

وضعیت خلوت بودن زندان های هلند تا حدی پیش رفته که طی سال گذشته میلادی برخی از زندان ها تغییر کاربری داده و به عنوان محلی برای اسکان پناهجویان و افراد بی خانمان استفاده شد. واردات زندانی های نروژی به هلند نیز موضوعی است که به خاطر ایجاد بهره مالی و بی استفاده نماندن فضای زندان ها مورد توجه دولت هلند قرار گرفته است.

به گزارش واشنگتن پست، به نظر می رسد برخی از زندانی های بلژیکی و نروژی از انتقال به زندان های هلند ناراضی نیستند و حتی نسبت به این زندان ها نگرشی مثبت دارند. این رضایت از وارد شدن به هلند، دو محور اصلی دارد:

1. به گزارش آسوشیتدپرس، بسیاری از زندان های بین المللی هلند بی شباهت به اتاق های یک تخته هتل های درجه متوسط نیست. در واقع امکاناتی مثل میز آشپزی، سرویس های بهداشتی مجهز و اختصاصی، آشپزخانه و. . . باعث شده بسیاری از مجرمان غیرهلندی هم از حضور در این فضا رضایت کامل و هم اشتیاق داشته باشند.

2. موضوع دوم اما بیش از آنکه بعد مادی داشته باشد، محور روانی دارد. سیستم بهداشت روانی زندانیان و جلسات مشاوره و توانبخشی روانی به محبوسین کمک می کند تا در شرایطی ایده آل تر دوران محکومیت خود را پشت سر بگذارند. در واقع این شرایط باعث می شود زندانی ها تمایل بیشتری داشته باشند تا در چنین فضای کم تنشی محبوس شوند.

نکته جالب در این میان، الگو گرفتن برخی کشورهای اروپایی از هلند است. سوئد از کشورهایی است که تلاش کرده با ساختن شرایط حمایت روانی مشابه با شرایط زندان های هلند، تعداد مجرمین را کاهش دهد؛ تلاشی که به نظر می رسد نتیجه بخش بوده و باعث شده در یک بازه زمانی 10 ساله (بین سال های 2004 تا 2014) تعداد زندانی های هلندی از 5722 نفر به 4500 نفر کاهش پیدا کند.

ارتباط با نویسنده: royapakseresht@gmail.com