ذائقه ایرانی همنوا با طعم خارجی

بازار چای ایران همیشه با فریادها و سکوت‌های ممتدی همراه بوده است؛ فریادهایی از عرضه و فروش چای تقلبی و سنواتی و غیره در بازار و سکوتی در پی عدم توجه مسئولان به این بازار با مشتریانی میلیونی و البته سودهای چندصد میلیاردی‌. اگر به سوپرمارکت‌های سطح شهر سری بزنید به راحتی متوجه می‌شوید که قفسه‌های موجود در فروشگاه به محلی برای برپایی جشنواره برندهای چای خارجی تبدیل شده‌اند‌. دلایل زیادی هم برای روی دادن چنین اتفاقی وجود دارد‌. از پیرشدن باغ‌های چای ایرانی و از بین رفتن بسیاری از آنها و در نتیجه عدم تولید نیازمندی‌های داخلی گرفته تا واردات بدون نظارت و سودهای کلان حاصل از این واردات.

در گفت‌وگویی که با چند نفر از فعالان و واردکنندگان بازار چای داشتیم، صحبت‌های ضد و نقیض فراوانی شنیدیم‌. بعضی از واردکنندگان دیگری را به واردات چای بی‌کیفیت متهم می‌کنند و عده‌ای دیگران را به کپی‌پیست برند و غیره‌. 

حسینی یکی از واردکنندگان نوپای بازار است و همه تلاش خود را می‌کند تا برندهای مشهور بازار را به واردات چای ارزان قیمت متهم کند‌. وی در این رابطه اظهار می‌کند: چای با کیفیت قابل قبول تا کیلویی 15دلار در بازار جهانی عرضه می‌شود‌. ولی واردکنندگان ایرانی نهایت هزینه‌ای که برای واردات هر کیلو چای می‌پردازند، 5/3 دلار است‌. وی ادامه می‌دهد که بسیاری از چای‌های موجود در بازار ایران که با برندهای مشهوری هم عرضه می‌شوند بین 5/1 تا 5/2 دلار خریداری می‌شوند‌. در این میان فاکتور خریدوفروش از یکی از کمپانی‌های مشهور هندی را هم نشان می‌دهد تا تصدیقی باشد بر حرف‌های خودش‌. 

با توجه به صحبت‌های این فعال بازار و قیمت دلار و تخمینی سرانگشتی به آمار جالب توجهی می‌رسیم‌. اینکه اگر در نهایت برای هر کیلو چای خارجی سه‌دلار پرداخت شده باشد که چیزی حدود 10هزار تومان می‌شود و هزینه‌های عوارض گمرک و واردات و بسته‌بندی را هم که در نظر بگیریم، هر کیلو چای تا 15هزار تومان تمام می‌شود اما در بازار بسته‌های نیم‌کیلویی این چای‌ها را باید بین 18 تا 22هزار تومان خریداری کنید‌ و روی بسته‌بندی همه این برندها هم نوشته که چای اعلای خارجی است‌. ازطرفی طعم و رنگ چای‌های موجود در بازار با واژه آشنایی به نام اسانس گره خورده است‌. اسانس‌هایی که انگار چای بدون آنها معنایی ندارد و هر کسی هم برای خرید چای اقدام می‌کند به نوعی خواهان همین اسانس‌هاست‌. اسانس‌هایی که صحبت‌های زیادی مبنی بر سرطان‌زا بودن‌شان وجود دارد‌، ولی همچنان خواهندگان و خریداران زیادی دارند‌. 

تبلیغاتی برای تغییر ذائقه

به دلیل سود بالایی که در فروش چای خارجی است، مافیای قدرتمند توزیع این محصول، سلیقه مصرف‌کنندگان را از طریق تبلیغات رسانه‌ای و اقناع مغازه داران به سمت چای خارجی سوق داده‌اند‌. به‌گزارش «فرصت امروز» بنا بر آمار موجود، ایرانیان سالانه بین 105 تا 130هزار تن چای خشک مصرف می‌کنند که عمده این نیاز از طریق واردات و از کشورهای کنیا، سریلانکا و هند تامین می‌شود‌. هرچند روی میزان دقیق سرانه مصرف چای و میزان مصرف چای در کشور مانند بسیاری از مواد‌غذایی دیگر از جمله برنج، اتفاق نظر وجود ندارد اما باید اعتراف کرد که میزان مصرف چای خارجی در کشور بسیار بالاست، به‌طوری که برخی برآوردهای کشورهای صادرکننده به ایران میزان مصرف چای را حدود 80 هزار تن می‌دانند.

ایرج هوسمی، رییس اتحادیه چایکاران شمال کشور در این‌باره می‌گوید: امسال حدود 50 هزار تن برگ سبز چای و 11هزار تن چای خشک قابل استفاده در بازار مصرف تولید شده که عمده آن نیز در مناطق شمالی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد‌. برای اثبات این موضوع کافی است سری به فروشگاه‌های سطح شهر زد تا انواع چای‌های خارجی را با بسته‌بندی‌های دلربا و قیمت‌های بالا در قفسه‌های فروشگاه‌ها دید و برای پیدا کردن و خرید چای ایرانی که برگ سبز آن از مزارع شمال کشور برداشت شده، باید وقت و حوصله بیشتری به خرج داد.

آشفته‌بازاری به نام عرضه چای خارجی 

نفوذ برندهای چای خارجی در بازار به حدی است که تا امروز برآوردی درباره تعداد آنها انجام نشده و پیگیری‌های خبرنگار ما نیز در این زمینه نشان می‌دهد که تشکل و سندیکای خاصی برای پیگیری امور آنها و اصطلاحا سر و سامان دادن به امور آنها وجود ندارد و هر شرکت صنایع غذایی به خود این اجازه را می‌دهد که چای خارجی را بسته‌بندی و روانه بازار کند.

برای تصاحب این بازار بزرگ و پرمنفعت، نقش قاچاقچیان و متقلبان نیز پررنگ است، به‌طوری که یک چای خارجی با بسته‌بندیX  با سطح کیفیت متفاوت و به اصطلاح خودمانی چای درجه یک، درجه دو و درجه سه در سوپرمارکت‌های شهر عرضه می‌شود که موضوع تقلب را در ذهن مصرف‌کننده متبادر می‌کند.

چه بلایی بر سر چای‌های سنواتی و بی‌کیفیت می‌آید؟ 

هوسمی در این باره می‌گوید که به هر حال چه بلایی سر این چای‌های سنواتی می‌آید، چای‌هایی که به‌دلیل نداشتن کیفیت مناسب بعد از خرید تضمینی توسط دولت سال‌ها در انبارهای سازمان تعاون روستایی باقی مانده و از طریق مزایده به فروش می‌رسند‌. وی می‌افزاید که براساس قانون این چای‌ها باید از کشور خارج و برای استفاده در روند تولید کود کمپوست یا گرفتن کافئین استفاده شود، اما در مواردی این چای‌های بی‌کیفیت و غیرقابل مصرف به قیمت‌های بسیار ناچیز خریداری شده و در کشور می‌ماند.

هوسمی معتقد است که خروج چای سنواتی از کشور نیز به‌طور کامل راهگشا نیست، زیرا در برخی موارد با اضافه شدن رنگ و لعاب (اسانس و رنگ) که بعضا از لحاظ بهداشتی نیز مورد تایید نیست، دوباره در قالب چای‌های خارجی متفرقه و تقلبی به کشور برمی‌گردد. در حالی در کیفیت چای‌های خارجی شک و گمان مطرح است که باغ‌های چای کشورمان نیز به حال خود رها شده‌اند و باغداران رغبتی برای هرس باغ‌های خود ندارند و تنها چای بهاره و چین نخست برگ سبز چای از بازارپسندی برخوردار است و مابقی همان چای سنواتی غیرقابل مصرف می‌شود.

مافیای قدرتمند چای، جلوی توزیع چای ایرانی را در بازار مصرف می‌گیرد

بهزاد سازنده، نایب‌ رییس سابق سندیکای کارخانه‌های شمال کشور در این باره نظرات جالب و متفاوتی دارد. وی در این ارتباط می‌گوید: مافیای قدرتمند توزیع چای خارجی اصلا اجازه عرضه چای ایرانی را در بازار مصرف گسترده چای ایرانی نمی‌دهد و چای ایرانی با وجود قیمت کمی که دارد، جایگاهی در قفسه فروشگاه‌ها ندارد. سازنده می‌افزاید: سودی که از فروش چای خارجی به‌دست می‌آید، در مواردی برابر با قیمت چای ایرانی است.

وی معتقد است که مغازه‌داران و توزیع‌کنندگان نیز علاقه‌ای برای فروش چای ایرانی ندارند و ترجیح می‌دهند که محصولی را به فروش برسانند که سود بهتری برای آنها دارد. این فعال بخش خصوصی می‌گوید: به چه دلیل بعد از این همه سال چای خارجی بسته‌بندی شده در بازار داخل که سهمی غالب نیز در بازار مصرف دارد، هنوز تشکل یا اتحادیه برای ساماندهی امور خود ندارد تا میزان واردات و عرضه در بازار مصرف را کنترل کند.

با خرید چای کیسه‌ای صاحب مرسدس بنز شوید! 

مصرف‌کنندگان بی‌نوا برای خرید و انتخاب یک چای باکیفیت دشواری‌های خاص خود را دارد‌. از یک سو با انبوه تبلیغات رسانه‌ها برای مصرف چای خارجی با وعده داشتن حال خوب در مقابل مصرف آن برند و جایزه گرفتن خودروهای گران‌قیمت با خرید یک بسته چای کیسه‌ای! مواجهند و از سویی دیگر اخباری از گوشه و کنار می‌شنوند مبنی بر تقلبی بودن چای‌های خارجی و به‌کارگیری اسانس و رنگ غیرمجاز و مصنوعی که برای سلامت افراد ضرر دارد.

بی‌تردید بهترین راه برای تشخیص سلامت چای مصرفی، بررسی در آزمایشگاه و مراجعه کردن به فروشگاه‌های معتبر است، اما کارشناسان تاکید دارند که مصرف‌کنندگان به مصرف چای‌های طبیعی و ارگانیک که سرشار از آنتی‌اکسیدان است، روی بیاورند‌.