دیپلماسی راه را هموارتر می‌کند

فکر رشد و توسعه تجارت با روسیه برای ایران به دنبال وضع تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه این کشور در سال گذشته کلید خورد. روسیه از واردات از اتحادیه اروپا محروم شده بود و این چالش فرصتی پیش پای دولت و بخش‌خصوصی ایران گذاشت تا به مشتری سنتی‌شان جور دیگری نگاه کنند. رفت‌و‌آمد تجار، بازرگانان و دولتمردان شروع و نقشه‌هایی برای افزایش رقم تجارت با این کشور کشیده شد. اسدالله عسگراولادی ریش سفید این راه که سال گذشته مشکلات حمل‌و‌نقل، صدور روادید و موانع نقل و انتقالات بانکی را مشکلات بر سر راه رشد و توسعه با این کشور اعلام کرده بود، چندی پیش در همایش «آشنایی متقابل با فرصت‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاری ایران، روسیه و کشورهای آسیای میانه باز هم حرف‌هایش را تکرار کرد. رئیس اتاق تهران هم گفته بود، بیشترین حجم مبادلات تجاری با این کشور به‌عنوان دو شریک تجاری که سابقه چندین سده مناسبات با یکدیگر را دارند در سال 1391 و بالغ بر 1.2میلیارد دلار بوده است.

به نظر می‌رسد فرصت پیش‌رو نیز هنوز نتوانسته به وضعیت مبادلات تجاری تکانی بدهد. اما کجای کار ایراد دارد. اقدم، سرمایه‌گذار و صادرکننده که در این همایش شرکت کرده بود، مشکلات و موانع بر سر راه تجارت با روسیه را کاملا از سوی روس‌ها نمی‌داند. او وضع نابسامان مدیریتی در کشور را عامل اصلی معرفی می‌کند. اقدم که 15 سال تجارت با روسیه و کشورهای Cis (کشورهای هم‌سود مشترک‌المنافع) را در سابقه دارد معتقد است: ایران از سه دهه پیش تاکنون درزیرساخت‌هایش تغییری نداده است. به گفته این فعال اقتصادی، باوجود سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی درحوزه تجارت، دولت هنوز عزم جدی برای آموزش بخش‌خصوصی برای ورود توانمند به تجارت بین‌المللی ندارد. اقدم، انرژی فراوان و نیروی انسانی ارزان را دو برگ برنده ایران برای تصاحب بازارهای بین‌المللی می‌داند که متأسفانه هنوز نتوانسته از آنها بهره لازم را ببرد، به همین دلیل قیمت تمام شده مثلا در محصولات کشاورزی بسیار بالا است، درحالی‌که هزینه نیروی انسانی در ایران یک دهم دیگر کشورهاست. یک کارگر در هلند ساعتی 16 یورو مزد دریافت می‌کند، درحالی‌که در ایران دستمزد یک روز کار 10یورو می‌شود. این سرمایه‌گذار بخش خصوصی، انرژی و کارگر ارزان را که منجر به تولید گران می‌شود، نوعی سوء‌مدیریت می‌داند که اجازه رشد و توسعه تجارت و رقابت‌پذیری را به محصولات ایرانی نمی‌دهد. حرف او این است که رشد تجارت با روسیه توجه دولت را می‌خواهد که برای آشنایی بازرگانان روس با امکانات و سرمایه‌های ایران تورهایی برگزار کند.

محمد عطایی، بازرگانی که کارش را درست با تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه آغاز کرده است، حرف‌ها و مشکلات مطرح شده از سوی اتاق مشترک دو کشور و دولتمردان روس را تکراری می‌داند. به گفته این بازرگان، صورت‌مسئله دائما تکرار می‌شود و در یک سال اخیر اتفاق نیفتاده که از حل بخشی از این مشکلات خبری برسد. او که چندین سال با روسیه کار کرده است، می‌گوید: روسیه بازار بالغ و مهجور، بوروکراسی زیاد و ساختار پیچیده‌ای دارد و ما هم کم تجربه‌ایم و در حال از دست دادن این بازار هستیم. این فعال اقتصادی، حمایت‌های دولت و تقویت دیپلماسی میان دو کشور را مهم‌ترین زیرساخت برای بهبود وضعیت مبادلات تجاری میان دو کشور می‌داند. این صادرکننده، بسیاری از محصولات ایرانی را به لحاظ قیمت و بسته‌بندی در بازار روسیه قابل رقابت نمی‌داند و می‌گوید: تأمین مالی ما با نرخ 26 درصد است و واقعا در برخی مقاطع 26 درصد برنمی‌گرداند، چون باید پول را زودتر برای کشت به کشاورز داد. انتظار این فعال اقتصادی این است که بانک توسعه صادرات یا صندوق ضمانت صادرات تأمین مالی آن را بتواند انجام دهد و ریسکش را زیر پوشش بگیرد.

به گفته این تاجر مشکلات کار با روسیه مانع از توسعه تجارت‌شان با این کشور شده است. این بازرگان معتقد است اتاق مشترک باید فعال‌تر عمل کند. عضو هیات‌مدیره اتاق مشترک ایران و روسیه نیز وجود دیپلماسی قوی میان دو کشور را در حل مشکلات تجاری بسیار مؤثر می‌داند و امیدوار است با پایان یافتن تحریم‌ها این اتفاق بیفتد. فاطمه مقیمی می‌گوید: تا پای سیاست درست در ارتباطات نباشد اقتصاد درست شکل نمی‌گیرد و سیاست می‌تواند اقتصاد سالم را در ارتباطات تجاری ایجاد کند.

به گفته این فعال اقتصادی، خیلی از مسائل در قانون‌گذاری، آیین‌نامه و تفاهم‌نامه‌های بین دو کشور است و بخش‌خصوصی دخالتی ندارد. عضو اتاق تهران می‌گوید: ما نمی‌توانیم به‌عنوان یک تشکل بزرگ مردم‌نهاد غیر‌دولتی با یکی از اعضای بخش دولتی یک کشور تفاهم‌نامه امضا کنیم. اگر قدرت دولت در لابی کردن به این صورت قوی‌تر باشد ما می‌توانیم همراه دولت باشیم و مشاوره بدهیم. به گفته مقیمی، قدرت گفت‌وگوی سیاسی می‌تواند تفاهم‌نامه بین دوکشور را اجرایی کند و درهمه دنیا از سیاست هزینه می‌کنند تا اقتصاد ساخته شود، درحالی‌که در ایران همیشه از اقتصاد برای سیاست هزینه شده است.
به گزارش «فرصت امروز» در سال 89 حدود 415 میلیون دلار کالا از روسیه به ایران و در مقابل از ایران به روسیه در این سال درحدود 329 میلیون دلار کالا صادر شده‌ است. در سال 90 در طول 12 ماه صادرات روسیه به ایران افزایش داشت و از 415 میلیون دلار در سال 89 به 758 میلیون دلار در سال 91 رسیده‌است. در سال 91 میزان واردات از روسیه همچنان با روند رو به رشد مواجه بوده‌است. در این سال روسیه 1570 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرد و صادرات از ایران به روسیه نیز در این سال افزایش یافت و به 494 میلیون دلار رسید. از سال 92 روند رو به رشد مبادلات تجاری بین دو کشور متوقف شد. در این سال صادرات ایران به روسیه با کاهش 185 میلیون دلاری به 309 میلیون دلار رسید. واردات از روسیه نیز در وضعیت مشابه قرار داشت و با کاهش 893 میلیون دلاری به 677میلیون دلار رسید. در سال 93 نیز روند کاهشی مبادلات تجاری بین این دو کشور ادامه یافت. صادرات ایران به روسیه به 291 میلیون دلار و واردات از این کشور به 632 میلیون دلار رسید.