جایگاه صنعت روغن خوراکی در جهان

روغن‌های خوراکی یکی از مهم‌ترین مواد مورد استفاده در پخت‌وپز جهان هستند که درصد کاربرد روزانه آنها در سطح جهان بسیار بالاست و به همین دلیل، صنعت روغن خوراکی یکی از صنایع مهم دنیای امروز محسوب می‌‌شود. در این میان روغن‌های گیاهی در صنعت غذایی بسیار پرکاربرد بوده و علاوه بر آن در صنایع دیگری مانند تولید صابون، پودرهای شست‌وشو و محصولات مراقبت شخصی نیز استفاده می‌‌شود، اما باید گفت که حجم اعظم مصرف روغن در‌ مواد‌غذایی است و خصوصا در سال‌های اخیر با توجه به اهمیت سلامت غذایی، مصرف روغن‌های گیاهی اولویت پیدا کرده است. در این گزارش تلاش می‌شود روند رشد، مصرف و چشم‌انداز صنعت روغن خوراکی در جهان بررسی شود.

روغن‌ های نباتی؛  پر مصرف‌ ترین‌ ها

امروزه مصرف عمده روغن‌های خوراکی در جهان، مربوط به روغن‌های نباتی است، به‌طوری‌که که مصرف روغن حیوانی بسیار کمتر شده است؛ استفاده از روغن‌های گیاهی در تولیدات غذایی جایگزین مناسبی برای روغن‌های حیوانی محسوب می‌شود که اسیدهای چرب غیراشباع کمتری نسبت به روغن‌های حیوانی دارند. از این رو، میزان تقاضای مصرف جهانی در چند سال اخیر نسبت به روغن‌های گیاهی بالاتر رفته است، به‌طوری‌که در سال 2009، طبق آمارهای گرفته شده، 61درصد از روغن تولید شده در کل جهان، روغن خرما و روغن سویا بوده است که به ترتیب 33درصد و 28درصد از تولید جهانی به آنها اختصاص داشت.

روغن‌های گیاهی حاصل چربی استخراج شده از گیاهان هستند که به صورت بافت‌های جامد یا مایع تولید می‌شوند؛ کاربرد اصلی این روغن‌ها در پخت‌وپز است و تا حدودی نیز در صنایع مربوط به تولید سوخت و وسایل بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شوند. شایع‌ترین انواع این روغن‌ها نیز شامل روغن نخل، سویا، کانولا و تخمه آفتاب‌گردان است. روغن خرما بیشتر در مناطق گرمسیر آفریقایی، آمریکای شمالی و جنوب شرقی آسیا یافت شده و حدود 90درصد از این روغن برای مصارف خوراکی به کار گرفته می‌شود.

روغن کانولا که به روغن کلزا نیز معروف است، در سال‌های اخیر مصارف خوراکی زیادی در جهان پیدا کرده است که خصوصا با داشتن مقادیر بیشتری از اسیدهای امگا3 و امگا6 و حجم کمتری از اسیدهای چرب اشباع‌نشده، طرفداران زیادی در جهان پیدا کرده است؛ به‌طوری‌که در سال‌های 1996-1995 میزان مصرف این روغن 11.2میلیون تن بوده است و در سال‌های 2014-2013 به 25.63میلیون رسیده است.

به‌طور کلی طبق آمار، مصرف روغن خوراکی در جهان در سال‌های 2015-2014 به شرح زیر بوده است: روغن خرما: 60.73میلیون تن؛ روغن سویا: 46.79میلیون تن؛ روغن کلزا: 27میلیون تن؛ روغن تخمه آفتاب‌گردان: 15.18میلیون تن و مصرف دیگر روغن‌ها 23.57میلیون تن بوده است.

روند رشد بازار جهانی روغن‌های نباتی

در سال‌های اخیر با توجه به اهمیتی که مصرف‌کنندگان جهانی به مصرف روغن گیاهی به جای روغن حیوانی می‌دهند، میزان تقاضا برای این روغن‌ها بیشتر شده و در نتیجه رشد چشمگیری را در این صنعت مشاهده می‌کنیم که در آمارهای فوق نیز کاملا مشهود است. با روند افزایش تقاضا برای روغن‌های گیاهی، ارزش بازار جهانی این صنعت نیز رشد قابل توجهی یافته و تجارت پررونقی را رقم زده است. طبق گزارش سایت MarketsandMarkets بازار روغن‌های نباتی در سال 2012 به ارزش 81میلیارد دلار تخمین زده شده بود و در حال حاضر بنابر نظر تحلیلگران انتظار می‌رود تا سال 2017 با نرخ رشد سالانه 2.5درصد افزایش یافته و به ارزش 91.4میلیارد دلار برسد.

رشد جمعیت، بالاتر رفتن آگاهی‌های پزشکی مردم و اهمیت دادن به رژیم‌های غذایی سالم از جمله عوامل رشد این بازار هستند. در این میان خصوصا مناطق در حال توسعه که جمعیت بیشتری نیز دارند، از جمله مصرف‌کنندگان اصلی این صنعت به شمار می‌روند. طبق آمارهای به دست آمده، بازارهای اصلی این صنعت نیز کشورهای آسیایی هستند و اروپا و آمریکای شمالی نیز از نظر مصرف در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

صنعت روغن‌های خوراکی در ایران

صنعت روغن خوراکی در ایران وابسته به واردات مواد خام است، اگرچه در سال‌های اخیر روغن‌های موجود در ایران اکثرا تولید داخل هستند اما این نکته را نباید از نظر دور داشت که تولیدکنندگان این صنعت بسیاری از مواد اولیه و خام مورد نیاز خود را وارد می‌کنند. بنابراین نوسان قیمت در این صنعت وابسته به نوسانات مواد خام وارداتی آن است که در سال‌های اخیر رو‌ به افزایش بوده است.

در این میان گروه صنعتی بهشهر از مهم‌ترین رهبران تولید روغن‌های گیاهی در سال 2015 بوده که 49درصد از سهم این تجارت را به خود اختصاص داده است. روغن‌های خوراکی لادن، بهار، نسترن و... از معروف‌ترین تولیدات این شرکت هستند، همچنین نوآور‌ی‌های این گروه صنعتی در بسته‌بندی و ارائه کیفیت مناسب از دیگر ویژگی‌های آن است.