توسعه دانش و سرمایه‌های فکری

توسعه سرمایه‌های فکری برای کسب‌و‌کارها و شرکت‌های تجاری یک امر واجب بوده و از جمله دارایی‌های ارزشمند شرکت‌های تجاری و کسب‌و‌کارها به شمار می‌آید. برای درک بهتر این ایده بهتر است به این جمله از لیو پلت مدیر اجرایی سابق شرکت Hp توجه کنیم: «اگر شرکت HP از سرمایه‌های فکری خود به بهترین شکل ممکن استفاده می‌کرد و از وجود آنها مطلع بود می‌توانست درآمد خود را سه برابر کند.»

ایده

دانش یک سرمایه معنوی و فکری است که یک شرکت تجاری می‌تواند در اختیار داشته باشد. توسعه و پیشرفت تکنولوژی و اینترنت انفجار علمی بزرگی را ایجاد کرده و موجب گسترش ابعاد و عمق دانش موجود شده است. با توجه به حجم وسیعی از دانش و اطلاعاتی که در دسترس قرار دارند، نکته مهم برای شرکت‌های تجاری آن است که بدانند چگونه می‌توانند علم و دانش موجود را به‌صورت خلاقانه گسترش داده و از آن استفاده کنند.

سرمایه‌های فکری دارایی‌هایی هستند که از علم و دانش نشات می‌گیرند. توماس استیوارت در این رابطه می‌گوید: اطلاعات زمانی به یک سرمایه ارزشمند بدل می‌شود که توسط یک ذهن خلاق و خوش قریحه ایجاد شده باشد... .عقل سازمانی زمانی به سرمایه فکری و معنوی بدل خواهد شد که به جای مغفول ماندن و از بین رفتن در طول زمان، بتوان از آن در جهت انجام کاری استفاده کرد.

دانش و اطلاعات را باید به دست آورد، از آن محافظت کرد و اگر قرار است منابع ارزشمندی برای ما باشند باید به درستی آن را مدیریت کرد. لیف ادوینسون که در سال 1991 به‌عنوان نخستین مدیر سرمایه‌های فکری در Skandia (بزرگ‌ترین موسسه مالی و اعتباری در سوئد) منصوب شد سرمایه‌های فکری را به سه بخش تقسیم می‌کند:

* سرمایه‌های فکری انسانی که در ذهن کارمندان است.

* سرمایه‌های ساختاری که مربوط به سازمان بوده و درون آن باقی می‌ماند.

* سرمایه مشتری که از روابط خوب میان شرکت تجاری و مشتریان حاصل می‌شود. عموما به این نوع از سرمایه به‌عنوان زیرمجموعه سرمایه‌های ساختاری شرکت نگریسته می‌شود.

در موسسه مالی Skandia سرمایه‌های انسانی به تمرکز بر مشتریان و فرآیند انجام امور و همچنین تمرکز به نوسازی و توسعه تقسیم می‌شود. ادوینسون با طراحی فرآیندی خاص برای هریک از واحد‌های تجاری آنان را موظف کرد تا در مورد توسعه سرمایه‌های انسانی در واحدهای خود گزارش دهند که این موضوع سبب شد تا سازمان مطبوع وی بتواند بر تمامی سرمایه‌های فکری و نامشهود خود احاطه داشته باشد. علاوه بر این مدیریت سرمایه‌های فکری و معنوی موجب رشد و توسعه خلاقیت و تفکرات جدید شده و با خلق طرز فکری جدید سبب شده موسسه مالی Skandia قابلیت رقابت‌پذیری خود را در آینده حفظ کند.

آنچه باید در عمل انجام دهیم

* استفاده از ممیزی برای ارزیابی وضعیت علمی سازمان: تنها تعداد کمی از شرکت‌های تجاری از دانشی که در اختیار دارند مطلع هستند. چرا که نقش دانش معمولا بسیار کوچک بوده و اغلب مورد غفلت واقع می‌شود. ارزیابی وضعیت علمی سبب می‌شود ابعاد و عمق دانش موجود در یک تشکیلات تجاری مشخص شود. این موضوع سه بخش اصلی دارد:

-1 نخست مشخص کنید که چه دانشی در اختیار دارید. خصوصا اطلاعات و مهارت‌هایی که به‌دست آوردن آنها بسیار سخت و گران‌قیمت می‌باشد.

-2جایگاه این سرمایه‌های فکری را مشخص کنید، چه کسی مالک این ایده‌ها و سرمایه‌ها است؟

-3 سرمایه‌های فکری موجود را طبقه‌بندی کرده و بررسی کنید که این سرمایه‌ها چگونه با دیگر دارایی‌های شرکت مرتبط می‌شوند. این موضوع سبب آشکار شدن فرصت‌های مناسب در بخش‌های مختلف شرکت می‌شود.

* توسعه دانش در بخش‌های کلیدی و حساس. این موضوع می‌تواند به سه روش انجام شود: می‌توان آن را خریداری کرد، می‌توان از طریق استخدام مشاورانی در این زمینه آن را اجاره کرد، یا اینکه در نهایت می‌توان آن را از طریق آموزش توسعه داد.

* حفظ دانش. عقب ماندگی‌های علمی می‌تواند موجب آسیب‌پذیر شدن یک شرکت تجاری در رقابت با دیگر شرکت‌ها شود. از دست دادن متخصصان و افراد با تجربه در حین کوچک کردن شرکت و تعدیل نیرو و همچنین فرسایش کارمندان قدیمی و وفادار شرکت نیاز فوری چنین شرکت‌هایی به در اختیار گرفتن نیروهای باتجربه و متخصص را به خوبی برجسته می‌کند.

* محافظت از دانش و سرمایه‌های فکری موجود. دانش موجود و در دسترس، همچنین اطلاعات موجود در کتاب‌ها، سیستم‌ها و روش‌ها را می‌تواند از طریق قانون حمایت از حق طبع و نشر محافظت کرد. دانش و اطلاعات حفظ شده توسط افراد شامل: آموختن، مشاهده، استنباط و دانشی که به‌صورت غیر‌رسمی کسب شده است مورد حمایت محدود قانونی قرار می‌گیرند. توجه داشته باشید که ثبت قانونی دانش به‌دست آمده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چرا که این دانش را به یک سرمایه فکری ارزشمند بدل خواهد کرد.

* ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی. یک سیستم مدیریت اطلاعات کارآمد اطلاعات و دانش موجود را هماهنگ و کنترل کرده و به برنامه‌ریزی کمک شایانی خواهد کرد. هنگامی که یک سیستم را توسعه می‌دهید باید توجه داشته باشید که چه اطلاعاتی برای توسعه و بهبود تصمیم گیری‌ها و دست‌یابی به اهداف از پیش تعیین شده نیاز است.

* مدیریت جریان اطلاعات. بررسی کنید که اطلاعات چگونه جریان می‌یابد، به چه منظور استفاده شده و در چه زمینه‌هایی می‌توان از آن استفاده کرد.