برای آشنایی با بازارچه صنایع دستی عودلاجان با «فرصت امروز» همراه باشید

بازار تهران تنها نقطه ای از شهر است که شاید هیچ گاه خلوتی نداشته باشد. تفاوتی نمی کند شما چه  روزی از هفته بخواهید به این بازار سری بزنید، در هر حال با سیل عظیمی از جمعیت که در حال رفت و آمد هستند مواجه خواهید شد، این موضوع زمانی کاملا مشهود است که وقت ناهار باشد و همه برای رستوران مسلم صف بسته باشند.

گفتنی است بازار تهران به دلیل بافت تاریخی و وجود مکان هایی مثل کاخ گلستان پذیرای توریست های زیادی است و یکی از جاذبه های گردشگری که اخیرا برای خرید صنایع دستی افتتاح شده، بازارچه عودلاجان است.

بازارچه عودلاجان کجاست؟

از متروی 15 خرداد که خارج می شوم به طرف کوچه مروی که تقریبا برای تمام رهگذران و خریداران این بازار آشناست حرکت می کنم.  برای پیدا کردن ادامه راه از چند رهگذر آدرس بازارچه عولادجان را جویا می شوم، هیچ کدام اطلاعاتی در مورد این بازارچه ندارند تا اینکه ناچار می شوم به یکی از کسبه برای پرسیدن آدرس مراجعه کنم. با راهنمایی وی، بازارچه را می یابم. اگر شما هم مثل من برای نخستین بار می خواهید به این بازارچه سری بزنید کافی است از مترو که پیاده شدید، مستقیما به سمت خیابان 15خرداد حرکت کنید.

درست روبه روی بازار آهنگران بنایی را مشاهده می کنید که روی طاق آن نام بازارچه عودلاجان حک شده و این یکی از سرراست ترین مسیرهای ممکن است. وارد بازارچه می شوم،  همه چیز بسیار زیباست؛ از سقف این بازارچه که به تازگی مرمت شده تا مغازه ها و درهای چوبی یک شکلی که سازمان میراث فرهنگی برای زیباتر شدن این بازارچه، برای مغازه ها تعبیه کرده است.

زیبایی و ویژگی های خاص ورودی این بازارچه، اشتیاق هر گردشگری را برای ورود دوچندان می کند. نو بودن و مرمت بازارچه در کنار اصالت و تاریخ کهن آن، فضای بی نظیری را برای بازدیدکنندگان به وجود می آورد. طاق تاریخی بازارچه همچنین از ویژگی های شاخص بازارچه است که طبق گفته بازاریان، همان طاقی است که از ابتدای ساخت بازار به جا مانده و اکنون در دست تعمیر و بازسازی است. بازارچه بسیار خلوت و تقریبا خالی از مشتری و خریدار است.

تنها بازدیدکنندگان این بازارچه یک زوج توریست بودند که نظرم را جلب کردند. به سراغ شان رفتم و از آنها درباره نحوه آشنایی شان با این بازارچه پرسیدم. یکی از آنها می گوید تور لیدر آنها این بازارچه را معرفی کرده است. این زوج ادامه می دهند قدم زدن در کوچه پس کوچه های بازار و دیدن این همه شلوغی و آثار زیبا برای آنها بسیار جالب و هیجان انگیز است. با آنها خداحافظی می کنم و غرق مشاهده ویترین مغازه ها می شوم. داخل یکی از این فروشگاه ها می شوم و قیمت یک شکلات خوری خاتم کاری را جویا می شوم.

چیزی که توجهم را جلب می کند قیمت صنایع دستی موجود در این بازار است.  علت را که از فروشنده می پرسم، می گوید: دلیل اینکه این آثار هنری با قیمتی بسیار مناسب نسبت به دیگر بازارهای صنایع دستی مثل خیابان ویلا عرضه می شود، خرید بی واسطه این آثار هنری از هنرمندان یا کارگاه های تولیدی است.

هنوز بازارمان رونق نگرفته است

با آقای قادری از فروشندگان این بازار به گفت  و گو می نشینم و از وی در رابطه با شخصی یا استیجاری بودن مغازه ها می پرسم. می گوید: اکثر این مغازه ها مالک دارد و به صورت سرقفلی ممکن است به فروش برسد، اما بعضی مغازه ها را سازمان برای حمایت از تولیدکنندگان و فروش صنایع دستی به اشخاص اجاره می دهد. این اجاره بسته به مکان قرارگیری مغازه متری 300- 200 و 100هزار تومان تعیین شده است.شاید این قیمت برای چنین مغازه ای در دل بازار پایین به  نظر برسد اما به گفته یکی از کسبه وقتی فروش نداری حتی پرداخت همین مقدار اجاره دشوار خواهد بود.

یکی دیگر از کسبه  این بازارچه که هنوز کار قبلی خود را دنبال می کند و در کنار صنایع دستی به فروش چسب و کیسه های نایلونی مشغول است، می گوید:  «برخی مسئولان کشور فقط آمدند این بازارچه را افتتاح کردند و رفتند. دیگر خبری از قول ها و وعده و وعیدها نیست. همین طور که می بینید  این بازارچه بسیار خلوت است، اینکه تنها روبانی قیچی کنی و بگویی این بازار افتتاح شد که درست نیست.  قرار بود این بازارچه به مرکز صنایع دستی ایران تبدیل شود، اما هنوز خیلی از مغازه ها خالی هستند.  امیدواریم چند ماه آینده این روند بهتر شود و مشتریان بیشتری برای خرید به این بازارچه بیایند.»

در همین حال یکی دیگر از مغازه داران این بازارچه به ما ملحق می شود و می گوید: «میراث فرهنگی اگر به هنر و تاریخ علاقه داشت هرگز اجازه نمی داد که مدرسه دلگشا با قدمتی 180ساله خراب شود و جای آن را پاساژ بگیرد.  اتفاقات بسیار بدی در حال رخ دادن است. هر روز می شنویم و می بینیم که یک بنای تاریخی یا درختی 900ساله قطع می شود و جای آن را مجتمع های خرید می گیرند.»

وی ادامه می دهد:  «رئیس قبلی سازمان میراث فرهنگی در جایی اعلام کرده بود که برای بازارچه عودلاجان 6میلیارد تومان هزینه کرده است، درحالی که شاید تمام مرمت این بازارچه یک میلیارد تومان هم هزینه نبرده باشد.»

نبود تبلیغات دلیل بی آگاهی از این بازار است

به راه خود ادامه می دهم. بیشتر مغازه ها هنوز افتتاح نشده اند و به سکوت این بازارچه دامن زده اند.  ساعت 2 بعدازظهر است و بازار همچنان خلوت. بین چند مغازه خالی ویترین یک مغازه زیبا نظرم را جلب می کند.  داخل می شوم و پس از پرسیدن قیمت برخی از محصولات در مورد خلوتی بازار جویا می شوم. فروشنده که مرد جوانی است، می گوید:  «تا راه افتادن این بازار هنوز ماه ها فرصت است،  ما هم که اینجا مشغولیم بیشتر به صورت پخش عمل می کنیم، زیرا در غیر این صورت هیچ درآمدزایی نخواهیم داشت.»

از وی در رابطه با حضور توریست ها در بازارچه عودلاجان می پرسم، می گوید: معمولا توریست های زیادی از این بازارچه دیدن می کنند و آشنایی آنها نیز با این بازارچه از طریق تبلیغاتی است که تورها انجام می دهند، اما هنوز خود شهروندان و تهرانی ها از این بازار اطلاع چندانی ندارند.»

وی می افزاید: «قرار بود سازمان میراث فرهنگی برای شناساندن این بازار تبلیغات زیادی را در سطح شهر و متروی 15خرداد انجام دهد که متأسفانه هنوز این امر محقق نشده است

. یکی دیگر از مغازه دارهایی که از بازگشایی مغازه اش دو روز بیشتر نگذشته بود به  «فرصت امروز» می گوید: امیدوارم که این بازار رونق بگیرد، چون من با تمام انرژی و شوق وارد این کار و این بازار شده ام.» تا انتهای بازارچه می روم، قسمت های پایانی بازارچه تعطیل هستند. در راه برگشت چند گلدان زیبا نظرم را جلب می کند.  داخل مغازه می شوم تا با فروشنده این مغازه هم گفت و گویی کنم. فروشندگان این بازارچه اغلب بسیار خوش رو و خوش مشرب هستند و همین فضای زیبا و دلنشین باعث می شود که بدون توجه به ساعت در این بازار زیبا وقت بگذرانم. پس از پرسیدن قیمت برخی کالاها،  نگاهم به کیفی می افتد که داخل یک قفسه مجزا برای فروش عرضه شده است.

فروشنده می گوید: این کیف پوست کروکودیل است و قیمت آن یک میلیون و 400هزار تومان است. با نگاهی به کیف و بودجه خودم با احترام کامل کیف را به جای اصلی اش بازمی گردانم.

گام آخر

بازارچه عودلاجان در آینده ای نزدیک قطعا یکی  از بازارچه های خوب و شلوغ تهران خواهد شد. این بازارچه برای کسانی که قصد خرید صنایع دستی را دارند بهترین گزینه در دسترس است. ساعت کاری این بازارچه همه روزه از 10 صبح تا 5 عصر است البته در روزهای پنج شنبه این بازارچه تا ساعت 2 بعدازظهر باز است. در ایام تعطیلات رسمی و جمعه ها دور این بازار را خط بکشید، زیرا هیچ فروشنده ای برای پذیرایی از شما وجود ندارد.

درد دل بازار

در جست وجوی رونق از دست رفته

عودلاجان؛ محله ای نشسته در دل بازار سنتی تهران. شاید به جای اینکه بگوییم جایی الان دیگر بهتر باشد که بگوییم بازاری در دل بازار بزرگ تهران. بازاری برای صنایع دستی و مختص این هنرهای دستی که هنوز حتی یک سال هم از افتتاح آن نمی گذرد، اما جای شکرش باقی است که این فضای سنتی با حضور صنایع دستی رنگ و لعاب فرهنگی به خود گرفته است.

نخستین بازارچه دائمی صنایع دستی تهران که می خواهد جای خالی یک بازار معتبر در این زمینه را پر کند. البته اگر بتواند و تبلیغی برایش بشود تا حداقل علاقه مندان به این حوزه بدانند کجاست تا برای خرید محصولاتی از این دست به آن مراجعه کنند.

نخستین بازارچه دائمی صنایع دستی تهران

عصر روز شنبه دهم مهرماه 1395 روزی بود که این بازارچه دائمی صنایع دستی با حضور مسعود سلطانی فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور افتتاح شد. در این مراسم که در بازار بزرگ تهران برگزار شد،

رئیس شورای شهر تهران، شهردار منطقه 12، معاون میراث فرهنگی کشور، معاون صنایع دستی کشور، رئیس انجمن صادرکنندگان صنایع دستی، مدیرکل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان تهران و همچنین معاون وزیر راه و شهرسازی نیز حضور داشتند.

حضور این مسئولان در این افتتاحیه نشانه اهمیتی است که این بازارچه به عنوان نخستین بازارچه دائمی صنایع دستی تهران دارد؛ جایی که شاید بخواهد رقیبی جدی باشد برای اهالی ویلانشین خیابان مشهور صنایع دستی تهران یعنی خیابان شهید نجات اللهی یا همان خیابان معروف ویلا. با افتتاح این بازارچه، محله از یادرفته عودلاجان که زمانی برای خودش بروبیایی داشت و دیرزمانی بود که دیگر نه رمقی داشت و نه جانی؛ از بس که آدم های جورواجور و البته ناجور قرقش کرده بودند. اما خون هنر امروز در رگ محله تزریق شده.

هر چند بازارچه ساکت است و آرام و انگار خوی هنری اش بر هیاهوی بازاری  چربیده، اما هنوز مانده که جانی بگیرد و هنوز هم بعضی از فروشنده ها از ترس اینکه نتوانند کالاهای صنایع دستی خود را بفروشند، از اجناس قدیمی که در این بازار عرضه می شده، برای فروش دارند. کالاهایی مانند نایلون و چسب که جنس ناجور این بازارچه بازسازی شده  هستند.

رودرروی عودلاجان

محله عودلاجان حالا بازارچه ای دائمی با 50باب مغازه دارد و امیدوار است که کم کم صدای پای اهالی این حوزه در گوشش طنین انداز شود، چون بازارچه عودلاجان پس از مرمت و آماده سازی تبدیل به یک مکان دائمی برای عرصه هنرهای سنتی و صنایع دستی کشورمان شده است. همچنین این مکان قرار است محلی برای حضور گردشگران و نمایش صنایع دستی ایران باشد و مسئولان این حوزه امیدوار هستند که گردشگران خارجی نیز از دیدن این بازار و حضور در آن استقبال کنند.

عودلاجان یکی از محلات قدیم تهران است که از غرب به خیابان ناصرخسرو، از شرق به ری، از شمال به امیر کبیر و از جنوب به 15خرداد محدود است و سه محله اصلی امامزاده یحیی، پامنار و ناصرخسرو را در بر می گیرد که از نظر تاریخی، به دلیل وجود بناهای تاریخی متعدد، بسیار غنی است.

عودلاجان پیشینه ای بیش از 400سال دارد و در کنار محله های سنگلج، ارگ و بازار به عنوان قدیمی ترین محله های تهران شناخته می شود. در دوره قاجار عودلاجان جزو مناطق اعیان نشین پایتخت به شمار می رفته است. قوام الدوله، نصرالدوله، مدرس، موتمن الاطبا، امین نظام، عزت الدوله، ملک الشعرا و نام های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده اند.

تجدید نقش خاطره  ها

بنای بازارچه یک بنای تاریخی و تجلی گاه میراث فرهنگی ایران است. آنچه در آن عرضه می شود، صنایع دستی است که می تواند به جذب گردشگر فرهنگی کمک کند. از سوی دیگر این بازارچه با مشارکت مردم و مسئولان احیا و مرمت شده و این مشارکت مردم رویداد مثبتی است که نمی توان بی تفاوت از کنار آن گذشت.

بنا به گفته های مسئولان این حوزه، مشارکت مردمی از دو سال پیش در دستور کار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته و بسیاری از بناهای فرسوده با همکاری بخش خصوصی مرمت شده اند. در عین حال، به بخش خصوصی اجازه بهره برداری از این بناها با رعایت موازین لازم داده شده است. تاکنون 20بنا با مشارکت بخش خصوصی، مرمت و احیا شده اند و با این بخش قرارداد بسته شده است.

این قراردادها هم به تقویت سرمایه گذاران خصوصی کمک می کند و هم به زنده ماندن یک بنا می انجامد. به طور کلی مردم و کسبه این بازارچه نقش مهمی در احیای آن داشتند. همچنین بنا بر اطلاعات موجود قرار است ادامه این بازارچه از سمت شمال تا خیابان پامنار از سمت غرب، از کوچه حاجی ها به کوچه مروی راه اندازی شود.

در حال حاضر تعداد زیادی از املاک در بخش مسکونی عودلاجان به حال خود رها شده اند. مسئولان این حوزه امیدوارند که با رونق بازارچه عودلاجان به بخش مسکونی هم سروسامان داده و فضای مناسبی برای گردشگران فراهم شود.

ارتباط با نویسنده: Leilashirzad69@gmail.com