نتایج اقتصادی توافق هسته ای ایران و 6 قدرت جهانی بررسی می شود / تلخ و شیرین یک ساله برجام در بازارهای اقتصادی

سالگرد امضای توافق نامه تاریخی بین ایران و شش قدرت جهانی، موسوم به برجام، مجالی است تا دستاوردهای سیاسی و اقتصادی این توافق برای ایران را مورد بررسی قرار داد. مناقشه هسته ای ایران در بیش از یک دهه گذشته یکی از اصلی ترین مسائل داخلی و خارجی این کشور بوده است که سرانجام سال گذشته ایران و شش قدرت جهانی (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان) درباره ابعاد مختلف این مسئله به توافق رسیدند.

شاید بتوان گفت در طول یک سال گذشته، افزایش امید در بین جامعه و فعالان اقتصادی کشور، مهم ترین دستاورد توافق هسته ای ایران و شش قدرت جهانی یا برنامه جامع اقدام مشترک بوده است، اما با وجود پایبندی ایران به تعهدات خود و لغو تحریم ها از سوی طرف مقابل با این حال هنوز ایران نتوانسته به منافع گسترده ای از توافق هسته ای دست یابد.

درست است که بارفع تحریم های اقتصادی و مالی اتحادیه اروپا، ارتباطات مالی، بیمه ای، نفتی، معامله فلزات گرانبها، تجارت و سرمایه گذاری خارجی با ایران تاحدودی ممکن و حساب های مسدودشده بانک مرکزی ایران آزاد شده اند، اما همچنان فعالان اقتصادی از بروز مشکلاتی در اجرای این توافق انتقاد می کنند.

به گفته مسئولان وزارت خارجه کشورمان، ایجاد یک فضای اعتمادبخش و اطمینان ساز برای طرف ‎های خارجی بزرگ ترین مشکل و چالشی است که در مسیر برجام وجود دارد، چراکه بانک های اروپایی همچنان نگران آن هستند که با ورود به بازار ایران درگیر معاملاتی شوند که تحریم های غیرهسته ای آمریکا آنها را در بر گیرد.

با گذشت یک سال از اجرایی شدن برجام، اقتصاد ایران توانست صادرات نفت را افزایش دهد و تورم را تک رقمی کند، اما اکنون مشکل بیکاری جوانان همچنان به عنوان یکی از چالش های پیش روی اقتصاد وجود دارد به طوری که اخیرا نیز حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی «تجربه برجام» را نمونه ای روشن از درستی ضرورت بی اعتمادی به دشمنان خواندند و خاطرنشان کردند: چرا با گذشت شش ماه از رفع تحریم ها «هیچ تاثیر ملموسی» در زندگی مردم دیده نمی شود؟

حال پس از یک سال از اعلام توافق هسته ای و در حالی که همچنان مشکلات اقتصادی کشور پابرجاست، «فرصت امروز» در این گزارش به بررسی این امر پرداخته که آیا شرایط کنونی اقتصادی ایران همان است که از برجام انتظار می رفت؟

***

یحیی آل اسحاق:

نتیجه برجام تدریجی حاصل می شود

یحیی آل اسحاق، رئیس پیشین اتاق بازرگانی، صنایع و معادن کشاورزی تهران معتقد است که هم اکنون دستاورد برجام آن چیزی نیست که انتظار می رفت اما به گفته مسئولان دولتی، نتیجه برجام تدریجی الحصول بوده و با گذر زمان مشاهده می شود.

با گذشت یک سال از اجرایی شدن برجام، همچنان مشکلات اقتصادی مثل بیکاری در کشور وجود دارد، آیا شرایط کنونی اقتصادی ایران همان است که از برجام انتظار می رفت؟

طبق فرمایشات رهبری در حال حاضر هیچ تاثیر ملموسی از رفع تحریم ها در معیشت مردم دیده نمی شود و این موضوع ناشی از بدعهدی های طرف مقابل این توافق است. متاسفانه واقعیت این است که بدقولی های آمریکا در اجرای برجام مانع از عملیاتی شدن کامل بندهای این توافق شده است. واقعیت این است زحماتی  که مسئولان دولت و تیم مذاکره کننده کشورمان در طول حصول این توافق کشیده اند با عملکرد آمریکا و پایبند نبودن به تعهدات خود تقریبا به هدر رفته است و به گفته وزیر محترم امور خارجه کشورمان سنگ اندازی آمریکا اجرای این تعهدات در برخی از قسمت ها را به کندی پیش برده است. 

توافق یک ساله ایران با شش قدرت جهان چه دستاوردهای اقتصادی برای ایران داشته است؟

با رفع تحریم های اقتصادی و مالی آمریکا و اروپا، ارتباطات بانکی، مالی و تجاری ایران با سایر کشورها تاحدودی بهبود یافت و دسترسی به حساب های مسدود شده آزاد شد، اما هنوز شرایط اقتصادی به گونه ای نیست که از برجام انتظار می رفت ولی طبق تحلیل مسئولان دولتی کشورمان برآورده شدن انتظارات ما از برجام تدریجی الحصول بوده به گونه ای که با رفع برخی از انتظارات می توان پیش بینی کرد که نتایج برجام طی گذر زمان مشاهده می شود و اجرای برخی از بندهای توافق در حال انجام است، اما نکته مهم این است که خود مسئولان دولتی نیز واقف به این مسئله هستند که هم اکنون دستاورد برجام آن چیزی نیست که انتظار می رفت و اینکه حاصل شدن تدریجی نتیجه برجام امکان پذیر است یا نه؛ خود جای
نگرانی است.

***

سیدحمید حسینی:

برجام به تنهایی حلال مشکلات اقتصادی کشور نیست

سیدحمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران و رئیس کمیسیون اصل 44 محیط کسب و کار معتقد است برجام یک فرصت استثنایی  است که ایران را در مسیر و رشد و توسعه قرار داده و باعث شده ریل اقتصادی کشور در مسیر اصلی خود قرار بگیرد.

با گذشت یک سال از اجرای برجام، از این رویداد چه انتظاراتی می رفت که تحقق یافته یا نیافته است؟

برجام را می توان با قطعنامه 598 مقایسه کرد، همان طور که این قطعنامه یک تصمیم انقلابی و به عنوان جام زهر تلقی می شد، اما با گذشت یکی دو سال آثار مثبت پذیرش این قطعنامه در کشور مشخص و به عنوان یک تصمیم ارزشمند از آن یاد شد. قطعا برجام نیز تصمیم انقلابی و درستی است و امروز باید به این نکته هم توجه کرد که اگر برجام نبود وضعیت اقتصادی امروز کشور به چه شکل می بود.

هم اکنون با اجرای برجام، بازارهای دنیا به روی دنیا باز شده، صادرات نفت به مرز 600 هزار شبکه در روز ارتقا یافته، پس از برجام حدود 6 درصد صادرات محصولات پتروشیمی اضافه شده، همچنین بسیاری از تجهیزات نیروگاهی و پالایشگاهی کشور با تکنولوژی روز دنیا مجهز شده است، اما امروز موضوعی که مورد انتقاد قرار گرفته و نتوانسته انتظارات را از برجام برآورده سازد بحث ورود سرمایه های خارجی است.

هم اکنون نیاز اصلی پیشرفت اقتصاد کشور ورود سرمایه خارجی است. عدم ورود سرمایه های خارجی به کشور ناشی از مشکلات داخلی کشور و فشارهای دشمن و کارشکنی های صورت گرفته در خارج از کشور است، اما قطعا اگر برجام نبود و صادرات نفت افزایش نمی یافت با شرایط بد اقتصادی دنیا می توان گفت که شرایط اقتصادی امروز کشور می توانست بدتر باشد.

در طول یک سال گذشته تغییری در وضعیت معیشتی مردم حاصل نشده است، آیا این امر از ضعف برجام نشات می گیرد؟

قطعا باید انتظار ما از برجام متناسب با شرایط اقتصادی روز دنیا و کشور باشد. درست است که همواره شرایط معیشتی مردم سخت است، اما خوشبختانه اقتصاد کشور با بحران روبه رو نیست و با کاهش 40درصدی تحریم ها اقتصاد کشور به ثبات رسیده و آمارهای رسمی نشان می دهد که بیکاری از 12درصد به 11.2درصد کاهش یافته است و پیش بینی می شود که امسال کشور با رشد اقتصادی روبه رو شود. هم اکنون کشور با مشکلات عدیده اقتصادی روبه رو است که برجام به تنهایی حلال آن نیست.

این یک واقعیت است که ما نتوانستیم به درستی از فرصت برجام استفاده کنیم چرا که هم اکنون روابط داخلی کشور فاقد انسجام است. برجام فرصت افزایش علاقه مندی به سرمایه گذاری خارجی است که با مشکلات یادشده این فرصت به خوبی استفاده نشد.

همچنین سایر تحریم های غیر هسته ای علیه ایران وجود دارد که این یک چالش برای ورود سرمایه های خارجی است بنابراین این موضوع ها ربطی به برجام ندارد؛ برجام ضرورتی بود که کار خود را به خوبی انجام داد اما نیروهای مخالف برجام در داخل و دشمن های خارجی که مخالف ورود ایران به بازارهای بین المللی هستند باعث سنگ اندازی در اجرای برجام شدند.

***

علی شمس اردکانی:

کفاره بیکاری  و رکود برگردن فعالان علیه برجام است

علی شمس اردکانی، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی ایران معتقد است که اگر در طول یک سال گذشته نتایج برجام به خوبی در کشور ملموس نبود ناشی از دشمنی کشورهایی چون اسرائیل با ایران و فعالیت مخالفان برجام در داخل است.

منتقدان برجام معتقدند با گذشت یک سال از این توافق، برجام هیچ دستاوردی در اقتصاد ایران نداشته است، ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

خیر این طور نیست. تاکنون آنچه در متن برجام بوده انجام شده و سایر مشکلات بانکی که هنوز سد راه فعالیت های تجاری ایران است همان است که در متن برجام وجود نداشته است. به طور مثال تحریم های نفتی با برجام حذف شد. پیش از امضای برجام خرید نفت ایران نزدیک به صفر شده بود که با امضای برجام رفع شد و صادرات نفتی کشور افزایش یافت.

البته این توقع که دشمنان ایران با امضای برجام به دشمنی خود با ایران پایان دهند صحیح نیست و آنان همچنان رفتارهای دشمنی آمیز خود را در خلال اجرای برجام انجام می دهند. اغلب کشورهای غربی به خصوص آمریکا مطیع اسرائیل یعنی دشمن دیرینه ایران هستند. بنابراین ایران قراردادی را (برجام) امضا کرده است که تنها بندهای توافق شده در آن اجرا می شود و خصومت های دیرینه پایان نمی یابد.

در حالی که همچنان این دشمنی باعث می شود تا مانع از اجرای بندهای توافق شوند. برجام دلیلی بر اطمینان ما به کشورهای خارجی نیست چراکه هر کشوری به دنبال منافع ملی خود است و اگر منافع ملی در گروی منافع دیگران قرار گیرد یک وهم و اشتباه است. منافع ملی و آبروی ایران کاملا ثابت است و با هیچ قراردادی تغییر نمی کند و کسانی که آبروی ایران را می برند این آبروریزی را با هیچ قراردادی نمی توانند جبران کنند؛ بنابراین توقعات خارج از متن برجام بیجاست.

بزرگ ترین دستاورد اقتصادی برجام در طول یک سال گذشته برای ایران چه بوده است؟

با امضای برجام تعامل دنیا با ایران از تعامل عداوتی تبدیل به تعامل همکاری شد و این امر بزرگ ترین دستاورد برجام است. در تعامل همکاری می توان به راحتی همکاری های اقتصادی و تجاری را انجام داد، ورود تکنولوژی های روز دنیا، مبادلات اقتصادی همه در فضای تعامل و همکاری شکل می گیرد کمااینکه این موضوع احتیاج به زمان دارد البته به شرطی که دشمنان دست از فتنه بازی بردارند و در اجرای برجام دشمن ستیزی نکنند.

مطمئن هستم که نصف وقت اسرائیل صرف این می شود که مانع از اجرای برجام شود بنابراین اگر در طول یک سال نتایج برجام به خوبی در کشور ملموس نبود ناشی از دشمنی کشورهایی چون اسرائیل با ایران و فعالیت مخالفان برجام در داخل است. معتقد هستم که بخشی از کفاره بیکاری های کشور و عدم خروج اقتصاد از رکود بر گردن افرادی است که علیه برجام در کشور فعالیت می کنند.

مشکل بیکاری همچنان به عنوان یکی از چالش های پیش روی اقتصاد وجود دارد، آیا این موضوع از ضعف برجام است؟

متاسفانه مشکل های اقتصادی امروز ناشی از ضعف مدیریت اقتصادی دولت قبل است. به طور مثال اگر سالانه نیمی از پولی را که بابت یارانه نقدی در بین افراد غیر نیازمند جامعه تزریق می شود وارد بخش سرمایه گذاری و اقتصاد کشور کنیم، این پول معادل 500 هزار شغل و براساس هر شغل 40 میلیون تومان سرمایه گذاری در جامعه می شود بنابراین اگر همچنان مسائل اقتصادی کشور پابرجاست از ضعف برجام نیست و باید در برنامه های اقتصادی کشور تجدیدنظر کنیم.