گزارش «فرصت امروز» از صنعت لبنیات ایران / تقاضا افزایش نیابد، صنایع تعطیل می شوند

صنعت لبنیات ایران از حدود 50سال پیش تاکنون، همه تلاشش این بوده که از صبغه سنتی اش بکاهد و به سمت صنعتی شدن گام بردارد. گام نخستین را هم با واردات  نژاد گاو هلشتاین از هلند و اصلاح  نژاد گاو های شیرده انجام داد. این اقدام در راستای تولید شیر مورد نیاز صنایع بزرگ لبنی انجام شد که روزانه به یک الی دو تن شیر نیاز دارند.

رشد صنعت لبنیات در این مدت زمان، به حدی بوده که وارداتی در این زمینه صورت نمی گیرد و کره تنها محصول لبنیاتی است که وارد می شود. رشد صنعت لبنیات از دو کارخانه پاک و صنایع شیر ایران، یعنی پگاه به 1300واحد رسیده و تنها به  صورت مستقیم زمینه های اشتغال زایی را برای 120هزار نفر ایجاد کرده اند.

به این آمار باید حدود 300هزار نفر را هم اضافه کرد که در بخش حمل ونقل و فروش، خدمات پس از فروش و تولید ابزارها و ماشین آلات این صنایع، مشغول به کار هستند. «فرصت امروز» در این گزارش، براساس سخنان مسئولان این حوزه و در گفت وگو با دبیر انجمن صنایع لبنی ایران به وضعیت امروز این صنعت پرداخته  است.

کاهش ظرفیت تولید در پی کاهش مصرف

با همه توصیفی که در مورد سلامت بخشی مواد لبنی مطرح می شود، اما سرانه مصرف این مواد غذایی در ایران از حد استاندارد جهانی بسیار پایین تر است. دست اندرکاران این حوزه، قیمت بالای این محصولات را دلیل این امر می دانند و البته تولیدکننده ها هم معتقد هستند که هزینه های تولید در ایران بالاست و قیمتی کمتر از آنچه وجود دارد، به تعطیلی واحدهای تولیدی منجر می شود.

محمدرضا گنجی، در این ارتباط معتقد است که کاهش مصرف لبنیات در این موجب شده تا بخش عمده صنایع لبنی کوچک با ظرفیت تولید 50تن در روز کار  کنند. همچنین واحدهای تولیدی متوسط و بزرگ نیز با 30 تا 50درصد ظرفیت خود کار  کنند که این برای تامین نیاز داخلی و دستیابی به صادرات بیشتر کافی نیست.

گنجی همچنین در مورد هزینه های تولید در این صنعت می گوید: حاشیه سود فرآورده های لبنی کفاف هزینه های بالای تامین مواد اولیه کیفی، بسته بندی، حمل و نقل، کارگر و انرژی را نمی دهد.

وی دلایل این امر را رکود بازار، کاهش مصرف و کمبود نقدینگی ذکر کرده و می گوید: کارخانه های کوچک، قادر به رقابت با واحدهای صنعتی بزرگ نیستند و همین امر باعث تعطیلی صنایع کوچک می شود.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی های صنایع لبنی کشور از تعطیلی 400کارخانه لبنی کوچک، در پنج سال اخیر خبر داده و گسترش واحدهای لبنی سنتی و زیرپله ای را از دیگر عوامل اثرگذار بر تعطیلی واحدهای صنعتی نام برد.

گنجی گفت: براساس آمار، 800کارخانه لبنی کوچک، متوسط و بزرگ در کشور فعال بوده که در سال های اخیر تعداد آنها به 400واحد رسیده و ادامه این روند می تواند خطراتی را برای این صنعت و سلامت جامعه ایجاد کند. به این مشکلات باید رشد هر روز واحدهای تولیدی لبنیات سنتی را هم اضافه کرد که به گفته گنجی هیچ کدام دارای مجوز فعالیت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیستند.

وی گسترش واحدهای لبنی سنتی و زیرپله ای را رقیبی برای صنایع لبنی می داند در حالی که هزینه های تولید و سرمایه اولیه برای راه اندازی واحد سنتی و صنعتی قابل مقایسه نیست و هر چقدر تعداد این مراکز افزایش می یابد از تعداد واحدهای صنعتی کاسته می شود.

شیرخام در سبد مصرف مردم جایی ندارد

مدیرعامل اتحادیه تعاونی های صنایع لبنی همچنین می گوید: براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی اگر سالانه 9.2میلیون تن شیر خام در کشور تولید شود، حدود 6.5میلیون تن آن وارد صنایع لبنی می شود و مابقی به خودمصرفی، مراکز لبنی سنتی و زیرپله ای می رسد. وی اضافه می کند که سرانه مصرف شیر و فرآورده های لبنی در کشور براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی بین 90 تا 100کیلوگرم است که نسبت به آمار جهانی پایین تر است. این مسئله در حالی رخ داده است که براساس برنامه پنجم توسعه، باید سرانه مصرف شیر به مرز 160کیلوگرم به ازای هر ایرانی برسد که این امر نیازمند افزایش قدرت خرید مردم در شیر و فرآورده های لبنی است.

سرانه مصرف شیر و فرآورده های لبنی در اکثر کشورهای دنیا 250کیلوگرم و برای کشورهای پیشرفته بین 350 تا 400کیلوگرم است، اما در حال حاضر براساس گفته های کاوه زرگران، عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، روزانه نزدیک به هزار و 800تن شیر خام در کشور به  دلیل نبود امکان خرید آن از سوی مردم تبدیل به شیرخشک می شود.

در حالی که باید با نظامی مدون و اصولی قیمت مواد غذایی را در کشور تا 20درصد کاهش داد. به اعتقاد زرگران، نگاهی به وضعیت و فروش واحدهای تولیدی نشان می دهد که روزبه روز در حال تجربه کاهش فروش هستیم و این خبر بدی است.

به گفته وی، کاهش فروش بنگاه های اقتصادی، یک حقیقت را آشکار می سازد و آن اینکه مردم با کاهش قدرت خرید روبه رو شده اند؛ وی دخالت عوامل دیگری را نیز در این حوزه اثرگذار دانسته و می گوید: یکی از مهم ترین عوامل دیگر اینکه قیمت فروش محصولات غذایی از در کارخانه با قیمتی که به دست مصرف کننده می رسد، به گونه ای است که حدود 35 تا 55درصد از قیمت مصرف کننده به دست واسطه ها و فروشگاه ها می رسد.

همچنین معاون وزیرجهادکشاورزی با بیان اینکه ایران در زمینه تولید شیرخام خودکفا است، می گوید: متاسفانه این کالا در سبد غذایی مردم جایگاه مناسبی ندارد و مصرف سرانه آن در کشور پایین است.

حسن رکنی، از تصویب ۲۰۰میلیارد تومان مشوق صادراتی برای لبنیات از سوی هیأت دولت خبر می دهد و می افزاید: این یارانه با هدف افزایش تقاضای شیر و تعادل بخشی به قیمت این محصول و به نفع دامداران اجرایی می شود.

سالانه افزون بر ۸میلیون تن شیر در کشور تولید می شود. وی با بیان اینکه هم اکنون ۳۵کشور دنیا، مصرف کننده و مشتری محصولات لبنی ایران هستند و روز به روز این تقاضا در حال افزایش است، اظهار داشت: برای حفظ بازارهای صادراتی، باید مزیت نسبی و برتری برای محصولات لبنی کشور ایجاد کرد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه در بازارهای صادراتی، چند عامل مانند ثبات قراردادها، قیمت و کیفیت، از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت: کارخانه های لبنی کشور تنوع و کیفیت بالایی در زمینه تولید و صادرات انواع لبنیات دارند و باید از راه های مختلف بتوانند قدرت رقابت خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند.

واردات و صادرات مواد لبنی

واردات و صادرات مواد لبنی ایران هم همیشه از بحث های داغ این صنعت بوده است. در این ارتباط دبیر انجمن صنایع لبنی کشور به «فرصت امروز» می گوید: اگرچه صادرات محصولات لبنی به عراق و افغانستان کاهش یافته، اما امکان صادرات 500میلیون دلاری این محصولات به روسیه وجود دارد.

رضا باکری  با اشاره به وضعیت صادرات لبنیات به روسیه می گوید: مشکلات اداری، گمرکی و بانکی نیز از سوی وزارت جهاد کشاورزی و صنعت و معدن برای صادرات به روسیه مرتفع شده و براین اساس شرکت هایی که روسیه مجوز صادرات به آنها را داده می توانند محصولات خود را صادر کنند.

وی با اشاره به ارزآوری صادرات به روسیه بیان می کند: با وجود هزینه های بالای بازاریابی و شرایط سخت انعقاد قرارداد، امکان صادرات 500میلیون دلار محصولات لبنی به روسیه وجود دارد.

وی با اشاره به اقدامات دولت در راستای صادرات به روسیه می افزاید: انعقاد قرار داد کریدور سبز، کاهش تعرفه 20درصدی گمرک، بهبود مسائل بانکی و دریافت ال سی و صادرات کالا از جمله اقدامات اساسی دولت در خصوص صادرات به روسیه به شمار می رود.

وی با اشاره به صادرات لبنیات به سایر کشورها عنوان می کند: اگرچه صادرات به عراق و افغانستان طبق روال انجام می شود اما میزان آن به سبب شرایط ناامن منطقه با کاهش 30میلیون دلاری مواجه بوده و از 650میلیون دلار به 620میلیون دلار رسیده است.

باکری در ادامه یادآور می شود: پاکستان یکی دیگر از بازارهای هدف به ویژه برای صادرات شیر خشک است که امیدواریم بتواند بازار خوبی برای صنعت لبنیات کشور باشد.

فقط کره وارد می کنیم

باکری همچنین در مورد واردات در این حوزه به «فرصت امروز» می گوید: تنها محصولی که در این حوزه وارداتی محسوب می شود، کره است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا این محصول در ایران تولید نمی شود؟ می گوید: شیری که برای تولید کره مناسب است باید بین 4.5 تا 5درصد چربی داشته باشد، اما مرغوب ترین شیر موجود در ایران تا سه و نیم درصد چربی دارد همین امر موجب شده تا نتوانیم شیر مورد نیاز برای تولید کره را داشته باشیم.

دبیر انجمن صنایع لبنی همچنین اضافه می کند که طی یکی دو سال اخیر، وزارت جهاد کشاورزی در پی توسعه  نژاد گاوی برآمده که شیری با کیفیت مورد نیاز تولید می کند.

باکری در ادامه و در مورد میزان ارزی که بابت واردات کره از کشور خارج می شود، می گوید: سال گذشته 43هزار تن کره وارد کشور شد که به طور میانگین تا 120میلیون دلار ارزبری داشته است.

وی کشورهای نیوزیلند، استرالیا، هلند و آلمان را مهم ترین صادرکنندگان کره به ایران معرفی می کند.

تنها 20 واحد تولیدی، تکنولوژی روز دنیا را دارند

رضا باکری در پاسخ به این پرسش «فرصت امروز» که صنایع لبنی ایران، به چه اندازه به تکنولوژی روز دنیا در زمینه تولید مجهز هستند؟ می گوید: ما بیش از 1300واحد تولیدی دارای پروانه کسب در این حوزه داریم که امروز تا 500واحد مشغول به کار هستند و از این بین، تنها 20واحد تولیدی به تکنولوژی روز دنیا مجهز هستند.

وی همچنین اضافه می کند: این تعداد واحد تولیدی، نیمی از لبنیات کل کشور را تولید می کنند.

باکری در ادامه به سهم بیشتر بخش خصوصی از صنعت لبنیات اشاره می کند و می گوید: قبل از انقلاب 100درصد این صنعت در اختیار بخش دولتی بود و این روند بعد از انقلاب و تا سال 75 نیز ادامه داشت، اما از این سال به بعد رفته رفته سهم بخش خصوصی افزایش یافته است.