وضعیت تجارت الکترونیکی ایران در گفت‌ و گو با مدیر پرداخت الکترونیکی فناپ بررسی شد / تعداد تراکنش‌ ها زیاد ، حجم مبالغ انتقالی کم

کش‌ و‌قوس‌های فراوانی در نحوه دریافت کارمزد از طریق خرید‌های الکترونیکی طی دو سال گذشته وجود داشته که تا به حال نتیجه‌ای نداشته است. در دو سال پیش، زمزمه‌هایی از اجرایی شدن دریافت کارمزد از طریق انواع خرید‌های الکترونیکی به گوش می‌رسید که در نهایت با شکایات اصناف، اجرای این موضوع به بن‌بست رسید. به گفته بسیاری از کارشناسان، ایران جزو معدود کشورهایی است که پرداخت الکترونیکی در آن بدون هیچ هزینه‌ای اتفاق می‌افتد و بانک‌ها متحمل هزینه تراکنش‌های مالی هستند که این امر آسیب‌های زیادی را به روند توسعه تجارت و بانکداری الکترونیکی وارد کرده است.

به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در گفت‌وگو با محمد نژاد‌صداقت، مدیر پرداخت الکترونیکی شرکت فناپ، به بررسی مشکلات توسعه تجارت الکترونیکی در ایران و شرایط خروج از رکود این بخش بپردازیم.

موانع پیش‌روی تجارت‌الکترونیکی در ایران چیست و چه راهکاری برای برطرف کردن موانع این صنعت وجود دارد؟

مشخص نبودن قواعد کسب‌و‌کار یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تجارت الکترونیکی است. به دلیل اینکه تا به امروز، سرویس‌های بانکی رایگان در اختیار ذی‌نفعان قرار گرفته، بانک‌ها از خدمات ارائه شده حمایت می‌کردند، نگاه بانک‌ها به این بخش یک ابزار جذب منابع بوده و مدل کسب‌وکاری درستی را طراحی نکردند، آسیب‌های بزرگی بر توسعه تجارت الکترونیکی وارد شده است.

هیچ‌گاه نباید سرمایه بزرگی به منظور برطرف کردن مشکلات وارد این بخش شود؛ چراکه در این حالت شرایط به طور مصنوعی بهبود می‌یابد. انحصار درحوزه بانک هم یکی دیگر از مشکلاتی است که مانع توسعه این بخش می‌شود، به‌عنوان مثال در شبکه شاپرک فقط 12 شرکت می‌توانند خدمات پرداخت ارائه دهند اما اینکه این شرکت‌ها چقدر سودآور هستند و چه اندازه توانسته‌اند خدمات ارائه دهند، چندان مشخص نیست.

فکر می‌کنید دریافت کارمزد در عملیات خرید می‌تواند باعث رشد تجارت الکترونیک شود؟

تعبیری وجود دارد و آن این است که بانک‌ها از طریق دستگاه‌های کارتخوان منابع مالی جمع می‌کنند، این موضوع در نگاه اول نگاه درستی است اما اگر در کلان و کل شبکه بانکی، به این موضوع نگاه کنیم می‌بینیم که همه فعالان اقتصادی در هر صورت منابع مالی خود را باید به بانک‌ها بسپارند و سرانجام این پول‌ها به خزانه بانک‌ها روانه می‌شود.

تهیه هر دستگاه کارتخوان (POS) هزینه نسبتا بالایی برای بانک‌ها دارد و در طول سال برای هر دستگاه حدود 400 هزار تومان هزینه ‌می‌شود. این دستگاه‌ها به طور رایگان در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد، بدون آنکه حتی هزینه کاغذ‌های مصرفی دریافت شود. به همین دلیل دریافت کارمزد معقول از هر تراکنش روش منصفانه‌ای است که متاسفانه هنوز اجرایی نشده است.

اگر تولید دستگاه‌های POS بومی شود بر کاهش هزینه خرید و نگهداری آنها اثرگذار خواهد بود؟

ساخت این دستگاه‌ها در داخل کشور چندان بر هزینه خرید آنها تاثیرگذار نیست، ضمن اینکه در حال حاضر بخشی از این دستگاه‌ها در داخل تولید می‌شود اما همچنان از واردات دستگاه‌های کارتخوان (POS) بی‌نیاز نشده‌ایم چون به هرحال این دستگاه‌ها قطعات حساسی دارند که در داخل قابل تولید نیست و ما باید آنها را وارد کنیم. البته تولید بومی این دستگاه‌ها میزان خروج ارز را کاهش می‌دهد.

دولت الکترونیک چقدر می‌تواند بر تجارت الکترونیکی تاثیرگذار باشد؟

راه‌اندازی دولت الکترونیک قطعا می‌تواند بر بسیاری از بخش‌ها موثر باشد و اگر در شرایط باز و مبتنی بر لیاقت، پیمانکاران این پروژه انتخاب شوند، تاثیر زیادی بر عبور تجارت الکترونیکی از رکود دارد. تقویت شرکت‌های IT در دنیای امروز کمک می‌کند کسب‌و‌کار‌های زیادی شکل بگیرد که بر اقتصاد کشور تاثیر‌گذار باشد.

توسعه و رشد فروشگاه‌های فعال اینترنتی بر بسیاری از حوزه‌ها تاثیر‌گذار است، به‌عنوان مثال هنگامی که این شرکت‌ها فعال‌تر می‌شوند نظام مالیاتی ما نیز بهتر عمل ‌می‌کند، چراکه روند مالی این شرکت‌ها شفاف است. از طرف دیگر خریدوفروش این فروشگاه‌ها می‌تواند آمار دقیق‌تری به مسئولان دهد تا بتوانند راحت‌تر بازار را تنظیم ‌کنند.

سودآوری این شرکت‌ها در ایران بسیار کم است و به همین دلیل فروشگاه‌های مجازی چندان بزرگی در این زمینه نداریم. یکی دیگر از مشکلات، موانعی است که برای راه‌اندازی چنین وب‌سایت‌هایی وجود دارد و متصدیان آنها برای دریافت مجوز و نماد الکترونیکی، باید پروسه‌های پیچیده و زمان‌بری را طی کنند. برخلاف اینکه این فروشگاه‌ها وضعیت مالی مشخصی دارند اما اداره مالیات، روی فعالیت آنها نسبت به سایر فعالان اقتصادی حساسیت بیشتری نشان می‌دهد.

غیر فعال‌ کردن کد‌های  ussd، چقدر بر تجارت الکترونیکی تاثیر دارد؟

زمانی که محدودیت در شبکه اینترنت همراه وجود داشت، این کدها راهکار مناسبی برای عملیات بانکی بودند، اما در حال حاضر که همه مشترکان می‌توانند از خدمات 3G و 4G  بهره‌مند شوند، استفاده از این کدها چندان روش مناسبی نیستند و امنیت بالایی ندارند. باید کاری کنیم که راهکارهای امن مناسب‌تری جایگزین آنها شود؛ به طور مثال، اپلیکیشن‌ها می‌توانند بدون نیاز به شماره‌گیری کدهای مختلف، خدمات امن و راحت‌تری را به کاربران بدهند.

آیا به جز استفاده از خدمات بر بستر اینترنت، جایگزینی برای  ussd‌ها وجود دارد؟

بله، روش‌هایی مثل apple pay در حال گسترش است و تصورم این است که به‌زودی درجهان رواج پیدا کند. البته این روش هنوز در خود آمریکا هم جا نیفتاده و باید روی توسعه آن کار‌های بیشتری انجام شود.استفاده از روش‌هایی اینچنینی به دلیل اینکه از وارد کردن رمز عبور خبری نیست، امنیت و سرعت بیشتری دارد.

وضعیت ایران در تجارت الکترونیک نسبت به سایر کشور‌ها چگونه است؟

ما از نظر تعداد تراکنش در دنیا یکی از کشور‌های پیشرو هستیم ولی در حجم مبلغ تراکنش وضعیت مناسبی نداریم؛ علت این است که در خرید‌های ‌الکترونیکی کارمزدی وجود ندارد. در واقع آمار حجم تراکنش‌های زیر 20 هزارتومان در شبکه بانکی ایران بسیار بالا است و این باعث شده برای تراکنش‌های خرد، حجم زیادی زیرساخت، سخت‌افزار و نرم‌افزار داشته باشیم تا بتوانیم آنها را پردازش کنیم. علاوه بر حجم بالای مبالغ خرد، مسئله دیگر کارایی شبکه است. به این معنا که چه اندازه سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و چه اندازه آورده داشته‌ایم. تعداد پایانه‌های فروش ایران در دنیا بی‌نظیر و نسبت به دیگر کشورها بسیار بالا است، علت این مسئله رایگان بودن و رقابت بانک‌ها است.

فناپ برای توسعه تجارت الکترونیک و پرداخت الکترونیک چه برنامه‌هایی دارد؟

قصد داریم در سال‌های آینده دامنه خدمات خود را از مرزهای ایران خارج کنیم و تجربه خود را در اختیار سایر کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های منطقه قرار دهیم. کار سختی است، چراکه باید با قوانین آن کشور‌ها آشنا باشیم و محدودیت‌های آنها را بشناسیم.

در مرحله دوم نیز برنامه‌هایی در حوزه ترکیب پرداخت‌های خرد و پرداخت‌های عادی داریم و اگر بتوانیم تراکنش‌های زیر 50هزارتومان را در شبکه بانکی کاهش دهیم هم برای مشترکان و هم برای نظام بانکی امتیازات فراوانی به دنبال خواهد داشت.

امیدواریم با توسعه کیف پول الکترونیکی و سرعت بخشیدن به عملیات پرداخت بتوانیم این بخش را هرچه زودتر عملیاتی کنیم. در این مرحله قصد داریم سیستمی را ایجاد کنیم که کاربران، پول اندکی در حساب خود داشته باشند و بدون عنوان کردن رمز کارت بانکی‌شان، موفق به خرید کالا شوند. همچنین در صورت گم شدن یا به سرقت رفتن کیف پول الکترونیکی، ضرر چندانی متوجه کاربر نشود.

ارتباط با نویسنده: anoosh.m1986@gmail.com